Þjóðviljinn - 01.07.1954, Blaðsíða 4

r
4) — ÞJÓÐVTLJINN — Pimmtudagur 1. júlí 1954
Pjóðesreimng gegn erlendri
yfirdrottnun og hersetu
„Hann er þá runninn upp,
þessi dagur, er'vér í fyrsta sinn
eftir langan aldur megum hugsa
um sjálfa oss. Saell veri þessi
dagur. og allir slíkir dagar eftir-
leiðis!“
Með þessum orðum hóf einn
af forvígismönnum þjóðfundar-
ins 1851, Hannes Stephensen,
próf astur á Ytra-Hólmi, ræðu
sína um aðalmál fundarins, stöðu
íslands í danska ríkinu.
Með þeim fögnuði, er felst í
þessum orðum, heilsaði íslenzka
þjóðin 17. júni 1944, deginum,
sem færði henni „eftir langan
aldur“ fullt og óskorað sjálf-
stæði. Og í dag minnist hún
þess, að síðan eru 10 ár liðin.
II.
En það er með frelsið eins og
fjármunina, að. ekki er síður
vandasamt að gæta þess en afla.
í>að hefur líka sýnt sig, að þeir
menn, sem falið hefur verið að
gæta þessa fjöreggs íslenzku þjóð
arinnar s.l. tíu ár, hafa alls ekki
gert það af þeirri trúmennsku og
árvekni sem skyldi. Vegna svika
þessara manna og auðsveipni við
erlent vald, er fögnuður okkar í
dag beizkju blandinn. Við getum
ekki minnst tíu ára afmælis fulls
og óskoraðs frelsis. Sú þjóð, sem
verður að leita til annarrar þjóð-
ar um leyfi til að byggja þak
yfir höfuð sér og sættir sig við
erlenda hersetu í landi sínu, er
ekki sjálfstæð þjóð, hvorki bjóð-
réttarlega né siðferðilega séð.
III.
Þegar íslenzka lýðveldið var
stofnað, þótti miklu varða að
það fengist viðurkennt af þeim
stórveldum, sem þá stóðu í styrj-
öld til verndar sjálfsögðustu
manríi-áttindum og sjálfstæði
allra b.ióða stórra og smárra.
MeðaLþéirra stórvelda, er fyrst
veittu bessa viðurkenningu voru
Bandaríki Norður-Ameríku, sem
þá, eins oe nú, höfðu setulið á
lafldi hér. En það var ekki liðið
nema r«tt ár frá því þessi viður-
kenniriT' var veitt, þegar þetta
sama ‘órveldi þverbraut gerða
samninga á íslendingum og fór
fra>~ á að fá hluta af landi
þe'rr.'. ’-ndir herstöðvar í eina
öld. Þessum tilmælum „vina-
þjóðaf" 'vöruðu íslendingar sem
einn rður afdráttarlaust neit-
andi Oe bað er ánægjulegt að
geta minnst þess í dag, að meðal
þeirrs mörgu, sem tóku skýra og
afstöðu gegn þessari
n var Vestfirðingur,
'Bje.rnason. alþingismað-
láður 'Norður-ísfirðinga.
í útvarpsræðu 1.

ákv
málrJei
SiStúhði
ur', ÍXrni
Hann .sagði
des.:-ib945:
,.E;rimi vér að selja eða Ieigja
binuos glæsilegu lýðræðisríkjum
Vestnrheims land vort eða hluta
þess undir hernaðarbækistöðvar,
til þess að þau taki eilíflega
að sér vernd íslands, eins
og nokkur erlend og innlend
biöð -.hafa rætt rnn undanfaru-
ar vikur? — Það er hvorki
hægt; að. hugsa né tala nú, 1.
despnsber, án þess að minnast á
þessar spurningar og svara þeim.
Og svar mitt er á reiðum hönd-
Grein þá sem hér fer á eftir
birti • Baldur, blað sósialista
á Vestfjörftum 17. júni s.l.
á tiu ára afmæli íslenzka
lýftveldisins. Er þar m.a.
minnst á þrjá þingmenn
Norftur-ísfirftinga: Jón Sig-
urðsson, Skúla Thoroddsen
— og Sigurð Bjarnason.
um: ÍSLENDINGAR EIGA
EKKI AÐ LEIGJA NEINU ER-
LENDU RÍKI HERNAÐAR-
BÆKISTÖÐVAR I LANDI
SÍNU. Það er óþarfi að spyrja
vegna hvers. I fyrsta lagi er
sú leið hæpin til aukins ör-
yggis. í öftru lagi vilja íslend-
ingar hvorki leigja land sitt né
seija. Slíkt getur engin þjóð
gert, sem ann sóma sínum og
frelsi. Til þess að slíkur gern-
ingur teljist hyggilegur, og
annað er hreint pólitiskt gjald-
þrot, þarf áreiðanlega að leggja
annan inælikvarða á stjórnar-
athafnir á íslandi en hingað til
hefur tíðkazt hér. — Ef einn
einasti íslendingur er til, sem
vill tll frambúðar leigja Banda-
rikjum Norður-Ameríku eða
nokkru öðru riki hernaðar-
bækistöðvar á íslandi, hefur
það verið dregið of lengi að
ræða málið fyrir opnum tjöld-
um“.
Það er hvorki hik né efi í
þessum orðum þingmannsins í
kjördæmi Jóns Sigurðssonar og
Skúla Thoroddsen. Hitt er svo
önnur saga, sem ekki verður
rakin hér, að hann stóð nokkru
síðar í hópi þeirra íslendinga,
sem vildu leigja Bandaríkjum
Norður-Ameríku hernaðarbæki-
stöðvar á íslandi og sóttust
eftir að fá hingað erlendan her. f
Þó að Bandankjunum tækist
ekki að ná takmarkinu í einu
áhlaupi, hafa þau náð því
smám saman. Áfangarnir á
þeirri leið eru öllum kunnir.
Keflavíkursamningur 194C.
Marshallsamningur 1948.
Aðild að Atlanzhafsbandalagi
1949.
Herstöðvarsamningur 1951.
íslendingar hafa þannig orðið
að tæma í botn hvern niður-
\
lægingarbikarinn af öðrum. Sá,
sem á sótti, hefur jöfnum hönd-
urn beitt hótunum, blíðmælum
og gýligjöfum. — Og nú, eftir
endurskoðun hervarnarsamn-
ingsins, verða íslendingar að
afhenda Bandaríkjunum Njarð-
vík fyrir herstöðvahöfn og
hætta þar með við þá fyrir-
ætlan að byggja bar landshöfn.
í staðinn er svo lofað að afgirða
„verndarana“ eins og minka
eða önnur skaðsemdarkvikindi.
Það á að vernda íslendinga
gegn „verndurunum11 með girð-1
ingum.
mynda ríkisstjóm, sem lengi
verður minnst að ágætum —
það var nýsköpunarstjórnin.
Það var hún, sem notaði inn-
stæður, er íslendingar höfðu
safnað erlendis á stríðsárunum,
til að endumýja skipastólinn,
byggja nýjar síldarverksmiðjur
og fiskiðjuver og lagði grunn
að fjölmörgum öðrum fram-
kvæmdum í atvinnu- og menn
ingarmálum. Fyrir hennar tíl
stilli voru gerðir hagkvæmari
og stærri viðskiptasamningar
en nokkru sinni áður og hver
hönd hafði nóg að starfa.
En þessir björtu tímar stóðu
ekki lengi. Með Keflavíkur-
samningnum 1946 voru sósíal-
istar í raun og veru hraktir úr
stjóm landsins. — Nýsköpun-
arstjórnin var úr sögunni. Síð-
an hefur stöðugt sigið á ógæfu-
hlið í efnahagsmálum, með því
meiri hraða sem ásælni Banda-
ríkjanna og undirlægjuháttur
íslenzkra stjórnarvalda hafa
farið vaxandi. Framleiðslu-
stöðvanir, gengislækkanir og
atvinnuleysi hafa verið fylgi-
fiskar þeirra ríkisstjóma, sem
hér hafa setið síðan 1946. Á-
Ný stjómarskrá í Kína
Hinn 15. júní sl. hélt ríkis- ^ sósíalistíski hluti iðnaðarins, sá
stjóm Alþýðulýðveldisins Kína sem er í eigu ríkisins, sagður
30. fund sinn undlr forsæti Maó grundvöllur og forystuafl efna-
Tse-Tungs forseta. Á fundi þess-| hagslífs þjóðarinnar.
um var lagt fram frumvarp sér- í öðrum kafla eru ákvæði um
stakrar stjórnarskrárnefndár að byggingu ríkisins og kveður 21..
nýrri stjórnarskrá. Hingað til gr. hið þjóðkjörna þing landsins
hefur ríkið ekki haft neina reglu-! æðsta valdatæki rikisins. Þingið
lega stjórnarskrá heldur hafa kjósi framkvæmdanefnd þjóð-
gilt bráðabirgðaákvæði sem sett fulltrúa (ríkisstjórn). Þingið kýs
voru við stofnun alþýðulýðveld-( og forseta ríkisins til fjögurra
isins árið 1949. ára. Forsetinn er yfirmaður hers-
Fundurinn álrvað að leggja | ins og kallar saman fundi æðsta
frumvarpið 'fyrir héraða- og - fulltrúaráðs ríkisins, sem i eiga
sýslustjómir landsins og hvatti sæti forseti ríkisins, forseti þings-
alla þjóðina til að ræða frum-
varpið og koma fram með breyt- kvæmdavald ríkisins er í
ingatillögur áður en það verður •—■ -----!U"fc”
lagt fyrir þingið.
Sama dag birtu blöð í Peking
ins og ríkisstjómin. Æðsta fram-
hönd-
um stjómar ríkisins, segir í 47.
gr.
Þriðji kafli frumvarpsins ræð-
helztu atriði frumvarpsins. Það ir um réttindi og skyldur þegn-
skiptist í inngang og fjóra kafla.! anna. 86. grein veitir hverjum
f innganginum er rætt um þegni ríkisins er náð hafi 18 ára
hinar miklu efnahags- og menn-
ingarlegu framfarir sem sigur
byltingarinnar hafi fært Kín-
verjum og þá miklu þróunar-
aldri, án tillits til þjóðernis, kyns
eða þjóðfélagsaðstöðu, rétt til að
kjósa og vera kosinn. Kvenfólk
hefur í öllu jöfn réttindi á við
möguleika sem sósíalisminn opni karlmenn
þjóðinni.
Fyrsti kafli nefnist: Grundvall-
arákvæði. Þar segir í fyrstu
grein: Alþýðulýðveldið Kína er
ríki alþýðulýðræðis, sem er
stjómað af hinu vinnandi fólki
og byggist á bandalagi verka-
manna og bænda. f annarri grein
segir: Allt vald í Alþýðulýðveld-
inu Kina tilheyrir þjóðinni.
standið hefði þó orðið ennþá^ Handhafar þessa valds eru þing
verra, ef ekki gætti áhrifa landsins og héraðanna. Þing þessi
happasælla verka nýsköpunar-
stjórnarinnar. Með þeim fram-
leiðslutækjum, sem fest voru
kaup á í stjórnartíð hennar,
hefur, þrátt fyrir allt, tekist að
framleiða mikilsverð verðmæti.
Þó er vert að minna á það, að
síðan íslendingar gerðust aðilar
Marshallsamningsins hafa þeir
lifað á bandarísku láns- og
gjafafé og þar með orðið fjár-
Framh. á 11. síðu.
mynda kerfi lýðræðislegrar mið-
stjórnar. Þriðja grein kveður á
um jafnrétti allra kynþátta inn-
an ríkisins. Hin fjórða kveður
stofnun þjóðlegs ríkisvalds
leggja traustan grundvöll að út-
rýmingu arðráns og hraðrar iðn-
þróunar landsins.. Sú fimmta á-
kveður löglegan eignarrétt á
framleiðslutækjum: eignarrétt
ríkisins, þ. e. alþýðu, samvinnu-
fyrirtækja, einstaklinga og kapí-
talista, en í hinni sjöttu er hinn
87. gr. veitir þegnum ríkisins
málfrelsi og fundafrelsi, prent-
frelsi og rétt til kröfugangna.
Ennfremur eru í þessum kafla
ákvæði um rétt þegnanna til
vinnu, hvíldar, slysatrygginga og
aðstoðar vegna sjúkleika eða
elli.
Fjórði kafli frumvarpsins
geymir ákvæði um bjóðfána rík-
isins, skjaldarmerki og höfuð-
borg.
Tíl
UGfiHS IJIMM
Sólmyrkvi: gamlir menn stara upp í loftið — Börn
klifrast upp á þök — Fuglar fljúga til hafs —
ímugustur í loftinu
æðistund. Sneri höfðinu í ýms-
ar áttir. Hvarf síðan fyrir
horn.
ÞAÐ GEKK mjög virðulegur
gamail maður yfir götuna ut-
an við glugga Bæjarpóstsins
rétt fyrir hádegið í gærmorg-
un. Eg vissi ekki hver hann HVAÐ KOM að gamla mannin-
var, en hann hafði sýnilega um? O, það var deildarmyrkví
1
IV.
Þó að' hér hafi verið lýst
skuggahliðum þessa tímabils, á ■
það engu sáður sínar björtu
hliðar.’: |
Nokkrum mánuðum eftir að
lýðveldi var stofnað, tókst fyrir
atbeina Sósíalistaflokksins að
setið í háum embættum langa
ævi, harðpressaðar svartar
eftirlaunabuxur gljáðu neðan
undir frakka úr dýru efni.
Hann gekk við staf, bar hnf-
uðið hátt — sjálfur hinn
„virðulegi borgari þjóðfélags-
ins“ var þar á ferð. Hann var
á heimleið í matinn hjá gömiu
konunni sinni silfurhærðu
sem hann hefur elskað fjóran
og hálfan áratug. Ekkert ó-
vænt virtist mundu geta kom-
ið fyrir á þessari hefðbundnu
leið. En, viti menn: allt í
einu nemur öldungurinn stað-
ar, dregur gler upp úr vasa
sínum, bregður því fyrir augu
sér og fer að horfa eitthvað
upp í loftið. Þannig stóð hann
Og hann var ekki öldungis
einn um það, gamli maðurinn,
að bregða út af daglegri
breytni. Það var verkfall á
flestum skrifgtofum Reykja-
víkur milli kluklmn 11 og 12,
fallegu stúlkurnar í verzlun-
unum stóðu úti í dyrum, rýndu
í sótuð gler og létu sér fátt
um viðskiptavini finnast um
skeið, ég sá börn uppi á hús-
þökum við þrönga götu, og
sjálfur beið ég með að skrifa
Póstinn þangað til undrið
væri um garð gengið. Hér seg-
ir þó ekkert af þeim sem
flugu til Vestmannaeyja fyrir
þessa einu mínútu sem sól-
myrkvinn varaði, né klifruðust
upp um hlíðar austur í Mýr-
dal. Og skáld þekki ég sem
fór. austur að Krossi í Land-
eyjum, til þess aö vita hvernig
höfundi Völuspár mundi hafa
verið innanbrjósts er hann
kvað: Sól tér sortna ....
svört verða sólskin og sumur
eftir. Kannski fáum við aðra
Völuspá út ur þessu sól-
myrkvaæfintýri. Og fuglarnir
flugu til hafs.
I RAUN OG VERU fylgdi dá-
lítil ógn þessum sóimyrkva, og
er létt að skilja afstöðu fugl-
anna sem flugu út í buskann.
Það er ekkert þægiiegt að sjá
veröldina sortna að morgun-
lagi; ekki var það rúður átak-
anlegt hve snögglega kólnaði
og hve vindinn gæddi. Liturinn
á heiminum, ku’dinn og storm-
urinn leiddi hug manns ósjálf-
rátt að löngu liðaum fortim-
um þegar stjörnur það né
vissu hvar þær staði áttu, þeg-
ar dinósárus ríktí það var
einhver ímugustnr í loftínu í
upprunalegri merkingu þess
orðs. Bæjarpósturinn vissi
ósköp vel að hér var aðeins
um að ræða eðlilegt fyrirbæri,
sem vísindamenn og margir
fleiri kunnu full skil áy og að
það mundi aðeins standa
skamma stund. Og þó varð
honum einhvernvegipn ekki
alveg um sel — en ykkur ?