Þjóðviljinn - 14.10.1954, Qupperneq 4

Þjóðviljinn - 14.10.1954, Qupperneq 4
mm 4) — ÞJCÆ>VILJINN — Fimmtudagúr 14. október 1954 Þríggja vikna oriof lögbundið á öllum Norðurlöndum öðrum en Islandi Núgildandi lög gera aSeins ráS fyrir 12 | daga orlofi þótf langflestar starfsstéttir i hafi þegar tryggt sér 15 daga Gunnar Jóhannsson flytur enn einu sinni á þingi frum- varp sósíalista um þriggja \ikna orlof og aðrar lagfær- ingar á orlofslögunum. Eins og nú standa sakir gera or- lofslögin aðeins ráð fyrir 12 daga orlofi, en með desember- verkföHunum miklu tryggðu verklýðsíélögin sér 15 daga orlof og munu flestir ef ekki allir starfshópar hafa fylgt í kjölfar þeirra. Orlofslögin eru þannig þegar úrelt, og auk þess er sjálfsögð ráðstöfun að Alþingi gangi nú í vetur að kröfu almennings um 18 daga Tögbundið orlof, en það er nú tryggt á öllum Norðurlöndum öðrum, enda verður réttmæti þess ekki mótmselt með nein- um rökum. í frumvarpi Gunnars Jó- Tiannssonar er lagt til að þess- ar breytingar verði gerðar á orlofslögunum: 1. gr. laganna orðist svo: Lög þessi gilda um allt fólk, sem starfar í þjónustu ann- arra, hvort heldur einstaklinga eða hins opinbera. Ná lög þessi jafnt til þeirra, er taka laun sín í hluta af verðmæti, sem binna, er taka laun sín í pen- ingum. Undanþegnir eru þó iðnnemar, sbr. 16. gr. laga nr. 46 25. maí 1949, um iðnfraeðslu. 3. gr. laganna orðist svo: ■ Sérhver, sem lög þessi ná til, hefur rétt og skyidu til orlofs ir hvert hálfan annan dag — einn og hálfan dag — fyrir hvern únninn almanaksmánuð á orlofsárinu, en orlofsár merkir j; lögum þessum tímabilið 15. tnaí til 14 maí næsta ár á eftir. Telst í þessu sambandi hálfur rnánuður eða meira sem heill /nánuður, en skemmri tími ekki talinn með. Það telst vinnu- -rími samkvæmt þessari grein, bótt maður sé frá vinnu vegna .-eikinda eða slysa, meðan hann íær kaup greitt eða hann er í orlofi. 4. gr. laganna orðist svo: Sá, sem fer í orlof, á rétt á að fá greitt orlofsfé 6%% — ?ex og hálfan af hundraði — af kaupi því, sem hann hefur borið úr býtum fyrir vinnu -ína næsta orlofsár á undan. Orlofsfé greiðir sá eða þeir, ,em orlofsrétthafi hefur unnið hjá á orlofsárinu, og fer greiðsla fram með orlofsmerkj- um hvert skipti, sem útborgun innulauna fer fram. Þegar starfsmenn, sem eru í éastri stöðu, fara í orlof, halda peir kaupi sínu óskertu orlofs- iagana, jafnháu og þeir hefðu unnið venjulegan vinnutíma. Kaup fyrir orlofsdagana skulu oeir fá greitt næsta virkan dag áður en orlof hefst. Nú fer maður úr fastri stöðu, ’og greiðir vinnuveitandi þá með orlofsmerkjum orlofsfé af kaupi því, er starfsmaðurinn vann fyrir á því orlofsári. Starfsmaður, sem er i fastri stöðu, þegar hann fer í orlof, en hefur ekki unnið hjá sama vinnuveitanda samfellt næsta orlofsár á undan, fær greitt or- lofsfé með orlofsmerkjum næsta virkan dag áður en or- lof hefst, bg miðast það við Gunnar Jóhannsson. kaup það, er hann vann fyrir hjá núverandi vinnuveitanda á orlofsárinu. Krafa um greiðslu orlofsfjár er forgangskrafa í dánar- eða þrotabú vinnuveitanda til jafns við kröfur þær, sem um ræðir í 83. gr. b. 5. lið skiptalaganna, nr. 3 12. apríl 1878. 15. gr. laganna orðist svo: Kröfur á' hendur vinnuveit- endum samkvæmt lögum þess- um fyrnast eftir sömu J,-eglum og kaupkröfur samkvæmt lög- um nr. 14 frá 20. okt. 1905, um fyrningu skulda og annarra kröfuréttinda. í greinargerð segir: Lögin um orlof voru sam- þykkt 1943. Aðdragandi þeirra var skæruhernaðurinn svo- nefndi, en eftir hann gerði Dagsbrún mjög mikilvæga samninga við atvinnurekendur síðari hluta sumars 1942. Með þeim samningum var viður- kenndur 8 stunda vinnudagur, og áuk þess var orlof verka- manna samningsbundið tvær vikur á ári, og skyldu atvinnu- rekendur greiða verkamönnum orlofsfé, þannig að þeir héldu launum í leyfi sínu. Alþingi gaf síðan samningi þessum lagagildi á næsta ári með lögum um orlof, en þau eru mjög mikilvægur áfangi í réttarbaráttu íslenzkrar alþýðu. En svo mikilvæg sem lögin voru á sínum tíma, eru þau engan veginn fullnægjandi nú, og hafa þingmenn sósíalista beitt sér fyrir nauðsynlegustu umbótum á undanförnum þing- um. Hermann Guðmundsson og Sigurður Guðnason lúgðu fram frumvarp svipað því, sem hér liggur fyrir, á þinginu 1948— 49, á næstsíðasta þingi var það enn flutt af Magnúsi Kjartans- syni og Steingrími Aðalsteins- syni, en á síðasta þingi af Karli Guðjónssyni ásamt flutnings- manni þess nú. í þessu frumvarpi felast fjór- ar meginbreytingar á lögunum: 1. Lágmarkssumarleyfi leng- ist upp í 18 virka daga, eða sem svarar þriggja vikna or- lofi, og skal orlofsfé hækka í samræmi við það upp i 6V2% af kaupi. Þriggja vikna orlof er nú orðið mjög algengt hjá emb- ættismönnum, starfsmönnum og ýmsum iðnaðarmönnum og mun af almenningi vera talinn mjög hæfilegur og eðlilegur tími. Er- lendis hefur 3 vikna almennt orlof færzt mjög i vöxt á und- anförnum árum. Norðmenn samþykktu lög um 3 vikna or- lof þegar 1947, hafa þau gefið hina beztu raun og þykja jafn- sjálfsögð nú og 2 vikna orlof áður. Síðan hefur sama breyt- ing verið tekin upp í Danmörku og Svíþjóð. Það er auðsætt, að vinnandi fólk á íslandi mun ekki sætta sig við það lengi að vera eftir- bátar starfsbræðra sinna á Norðurlöndum á þessu sviði. 2. Þá er lagt til í frumvarp- inu, að orlofsrétturinn nái einn- ig óskertur til hlutarsjómanna. í orlofslögunum eru ákvæð- in um orlof hlutarsjómanna ó- glögg og hafa valdið ágrein- ingi. Þar kemur til álita, hvort hlutarsjómenn fái nema hálft orlof, ef þeir taka þátt í út- gerðarkostnaði að einhverjum hluta. Það virðist með öllu á- stæðulaust að láta slík ákvæði standa í orlofslögunum, enda mælir ekkert með þvi, að hlut- arsjómenn séu afskiptir orlofs- fé. Ef hlutarsjómaður jafn- framt rekur útgerð, er hann að sjálfsögðu sem slikur ábyrgur fyrir orlofsgreiðslunum á sama hátt og aðrir atvinnurekendur. 3. Lögin gera ráð fyrir, að or- lof sé ekki greitt á eftirvinnu, næturvinnu og helgidagavinnu í sama hlutfalli og launa- greiðslur, heldur svo sem um dagvinnu væri að ræða. Hér er lagt tii, að þessi á- kvæði verði felld niður úr or- lofslögunum og orlof verði í öllum tilfellum jafnt, 6Vz%f- Breyting þessi stefnir að fyllri framkvæmd á markmiði laganna. Orlofslögin eiga að tryggja vinnandi fólki hæfilega hvild að unnu starfi, og hlýtur hvíldarþörfin jafnan að verða miklum mun meiri, ef unnin er óhæfilega langur vinnudagur, svo sem jafnan er, þegar um eftir- og næturvinnu er að ræða. 4. í 15. gr. orlofslaganna eru sérstök ákvæði um fyrningu á kröfum, og hljóða þau svo: „Kröfur á hendur vinnuveit- endum samkvæmt lögum þess- um falla úr gildi fyrir fyrning,' ef þær hafa ekki verið viður- kenndar eða lögsókn hafin inn- an loka næsta orlofsárs eftir að kröfurnar stofnuðust". Þessi tilhögun er óeðlileg.^- Þess eru mörg dæmi, að af þessu ákvæði hafi hlotizt ó- þægindi og misskilningur. Virðist sjálfsagt, að fyrning á kröfum vegna orlofsfjár fylgi algerlega sömu reglum og fyrn- ing kaupgjalds, og er það lagt til í frumvarpinu. Þegar hliðstætt frumvarp kom til umræðu á næstsíðasta þingi, komst fyrri flutnings- maður þess, Magnús Kjartans- son, svo að orði rneðal annars: ,,Ef Alþingi fæst ekki til að breyta orlofslögunum, benda allar líkur á, að aukið orlof verði knúið fram af verka- lýðsfélögunum sjálfum í samn- ingum við atvinnurekendur, samningum, sem ef til vill fengjust ekki fyrr en eftir kostnaðarsamar deilur“. Þessi varnaðarorð rættust þegar nokkrum mánuðum síð- ar. í desemberverkföllunum miklu 1952 var 3 vikna orlof ein meginkrafa verkalýðssam- takanna, og eftir hin miklu á- tök var samið um 15 daga or- lof — helminginn af kröfum verkalýðssamtakanna á þessu sviði. En það er engum efa bundið, að verkföllin hefðu orð- ið auðleystari, ef Alþingi hefði fylgt tillögum sósíalista um af- greiðslu málsins. Nú standa sakir þannig, að orlofslögin eru óbreytt með á- kvæðum um 12 daga orlof. Verkalýðsfélögin hafa með samningum sínum tryggt 15 daga orlof, og flestir, ef ekki allir starfshópar hafa fylgt í kjöifar þeirra. Lögin eru á eftir veruleikan- um. Hins vegar væri ófullnægj- andi að breyta lögunum aðeins til samræmis við ákvæði gild- andi samninga, því að ekki verður til lengdar staðið gegn hinni sjálfsögðu kröfu um 3 vikna orlof, og Alþingi ber að draga ályktanir af reynslunni og leysa málið áður en til nýrra átaka kann að koma vegna þess. Vegna þráláts orðróms, er gengur í bænum, vil ég hér með taka það skýrt fram, að ekki er flugufótur fyrir því, að ég hafi sótzt eftir „kenn- ara“-embætti hjá fyrirtæki, er kallast „Málaskólinn Mírnir". Með þökk fyrir birtinguna. Reykjavík, 13. okt. 1954. Bjarnþór Þórðarson. Um lokunartíma sölubúða — Styttri vinnutími — lengri opnunartími — Kvenhollur um nælonboms- ur með loðkanti NÚ ER TALSVERT rætt um lokunartíma sölubúða á laug- ardögum og styrinn stendur um hvort loka eigi búðum á há- degi á laugardögum á veturna eða klukkan f jögur eins og ver- ið hefur að undanförnu. Nú hefur EHa sent Bæjarpóstin- um bréf um þetta efni, þar sem hann lýsir áliti sínu ó því: „Kæri Bæjarpóstur. Nú fer verzlunarfólk fram á að vinnu- tími þess verði styttur yfir vetrartímann og verzlunum lok- að á hádegí á laugardögum eins og verið hefur á sumrin. Þetta er mjög eðlileg og sann- gjörn krafa en viðskiptavinirn- ir mótmæla og vilja hafa búð- irnar opnar eins lengi og kostur er á. Það er auðvitað bæði við- skiptavinum og kaupmönnum í hag að verzlanir séu opnar sem lengst, en svo virðist sem fólk sjái ekki annað ráð til þess en lengja vinnutíma þess verzl- unarfólks sem fyrir er í búð- unum, sem hefur þó sannarlega látið svína nóg á sér til þessa með alls konar yfirvinnu og aukastörfum, sem sjaldnast eru borguð. Austan „járntjalds" er mál þetta með lokunartíma sölubúða leyst á þann einfalda hátt að það er bætt við fólki til afgreiðslu. Það er ekki lát- ið bitna á afgreiðslufólkinu sem fyrir er þótt opnunartím- inn sé lengdur viðskiptamönn- unum í hag. Þar eru einnig verzlanir opnar á kvöldin til mikils hagræðis þeim sem vinna úti og komast ekki í búð- ir á vinnutíma. Eg lít svo á að sjálfsagt sé að stytta vinnutíma verzlunarfólks sem kröfu þess nemur, en mér finnst líka sjálfsagt að verzl- anir bæti við starfsfólki til þess að hægt sé að halda þeim opnum svo lengi að vinnandi fólk eigi þess kost að verzla eins og aðrir. — Vinsamlegast. —' EHa“. KVENHOLLUR skrifar: „Ekki verður á blessað kvenfólkið logið. Tildur þess og skraut- girni heldur uppi mörgum búð- um og heildsölum og það hleyp- ur eftir hverju hliðarhoppi tízkunnar eins og kettlingar á eftir bandhnykli. En svona eru konurnar og ég er efins í hvort við vildum hafa þær öðru vísi þrátt fyrir allt. En ástæðan fyrir því að ég tek mér penna i hönd er furðulegur fótabúnað- ur sem haldið hefur innreið sína í höfuðstaðinn upp á síð- kastið. Þessi fótabúnaður ku heita Nælonbomsur með loð- kanti og er ýkjulaust eitthvað það ljótasta og klunnalegasta sem á kvenfólk hefur komið. Það er eins og blessaðar stúlk- urnar séu með fæturna í gipsi þegar þær hlunkast um göturn- ar á þessum blöðrum, en hvaða máli skiptir það þegar viðkom- andi fótabúnaður er í tízku? Það er eina vonin að þetta fyrirbrigði verði fljótlega úrelt og hverfi af fótum kvenfólks- ins engum til saknaðar. — Kvenhollur".

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.