Þjóðviljinn - 11.01.1955, Blaðsíða 6

»■<&>
KVUUÍIVCÍÓW — c&>\ i-.j ,?-r M^ rj;nio: •*
6) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 11. janúar 1955 --------—
f "f’V '7' «/'•; ... .
þlÓOVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistafiokkurinn.
Kitstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmimdsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Kitstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
v___________________________________________ J
Aramótaboðskapur stjórnarleiðtoga
Það hefur orðið föst venja að leiðtogar stjórnmálaflokkanna
Ekrifuðu greinar í blöð þeirra um hver áramót, og gerðu þar
grein fyrir viðhorfum sínum og flokkanna, Hæði til þess er liðið
cr og a.m.k. næstu úrlausnarefna framtíðarinnar. Að þessu sinni
ha blöðin einnig birt slíkar greinar. Og svo sem venja er til
h * þær vakið allmikla athygli, því af þeim þykist almenningur
s• hverra veðrabrigða muni helzt að vænta í stjómmálum á
hinu nýbyrjaða ári. Hvað viðkemur hugleiðingum beggja for-
*Tttí ;na stjórnarflokkanna, Ólafs Thors og Hermanns Jónassonar,
þá eru þær mjög með ólíku sniði. Grein Ólafs er óvenjulega stutt
og r.nýst nær eingöngu um samstarf stjórnarflokkanna. Einkenn-
ist hún mjög af þeim ótta, að nú muni upp úr slitna á næstunni,
og ’eggur því formaðurinn sig allan fram til að sanna ágæti þess.
Ei :um snýr hann máli sínu til Framsóknarmanna, til að sanna
þein hve miklu hagstæðara sé bæði fyrir flokkinn og bænda-
stéttina að stjórna landinu með Sjálfstæðisflokknum en snúa
sér : aðra átt.
í grein Hermanns kveður aftur á móti við allt annan tón.
Höfuðeinkenni hennar er hræðsla við núverandi stjórnarsamstarf
og greinin þess vegna öll ein viðleitni til að sanna það, hve nauð-
Bynlegt sé að mynda aðra stjómarblökk, sem útiloki Sjálfstæðis-
floi:kinn. Er honum sýnilega ljós sú hætta að Sjálfstæðisflokk-
ur: :a nái hreinum meiri hluta á Alþingi, þótt kjósendafjöldi hans
sc innan við 40% af heildarkjósendafjölda þjóðarinnar. I því
eambandi þykist hann harma sundrangu vinstri aflanna, og þyk-
ist ciga þar við fólk það er fylgir að málum Framsókn, Alþýðu-
flo: knum, Þjóðvörn, og bætir þar við nokkrum hluta Sósíalista-
flo' ksins, þ.e. þeim", sem ekki séu kommúnistar. Telur hann að
alit þetta fólk ætti að geta sameinast í einum flokki sem mynd-
a'i gæti vinstri stjórn í landinu.
í sambandi við þessar áramótahugleiðingar beggja þessara
leiðtoga er rétt að líta tvö ár aftur í tímann. Þá skrifuðu leið-
togar stjórnarflokkanna einnig slíkar greinar, en tónninn var
aiviar. Þá kröfðust báðir þess að innlendur her yrði settur á
laggirnar, í fyrsta lagi til að beita gegn verkalýðshreyfingunni
í átökum, og jafnframt til að styðja afturhalds- og hersetupólitík
stjórnarflokkanna, gegn hverri frjálslyndri umbótahreyfingu og
umbótakröfum fólksins. Þá var ekki verið með vangaveltur um
viintri stjórn og ekki verið að minnast á að jafnvel Sósíalista-
flokiiurinn væri samstarfshæfur að hálfu leyti. Og þá gætti
einskis ótta í grein Ólafs Thors um stjórnarsamstarfið.
Síoan þetta var skrifað hefur mikið vatn til sjávar rannið. En
jafnframt hafa gerzt mikilsverðir atburðir bæði hér innanlands
og á erlendum vettvangi. Á sviði heimsstjórnmálanna hefur það
i.d. gerzt að stríðspólitík Bandaríkjanna og nýlendustórvelda
Evrópu hefur beðið stóran hnekki með friðarsamningum í Kóreu
og Indókína. Það hefur einnig gerzt, að hinar fjölmennu lituðu
þjócir Asíu og Afríku hafa tekið höndum saman til verndar
f: ••■* íum, og boða nú til ráðstefnu ekki minna en 28 ríkja í þess-
un heimsálfum til að skipuleggja það starf. I þessum hópi eru
m.a. tvær langfjölmennustu þjóðir veraldar sem samtals telja
meira en þriðjung mannkyns. Einnig sýnir það sig, að þjóðir
Evrópu losa sig meir og meir úr viðjum Bandaríkjanna bæði
stjórnmálalega og fjárhagslega.
Jafnframt þessu hefur sú þróun orðið innanlands, að almenn-
ingur fær sífellt betri yfirsýn yfir það hvílík óhappastefna hefur
V' i ið rekin af stjórnarflokkunum. Stríðsgrýlan verkar ekki leng-
ur\ Efnahagsmismunurinn vex og alþýðustéttirnar sjá betur og
E itur að sundrung þeirra er aðeins vatn á myllu andstæðing-
Einna. Þess vegna hafa gerzt hlutir eins og á síðasta Alþýðusam-
fcandsþingi, þegar einangrunarherferðin gegn Sósíalistaflokknum
var rofin og verkalýðurinn tók höndum saman.
Allt þetta til samans veldur því, að nú finna stjórnarflokkarn-
ir hrikta í þeim stoðum sem þeir hugðu sér traustastar. Her-
mann Jónasson sér fylgi Framsóknar í stórhættu ef samstarf-
iiiu verður haldið áfram við íhaldið. Og Ólafur Thors sér ein-
s grunarhættuna, sem Sósíalistaflokkurinn hefur brotið af sér,
n lgast Sjálfstæðisflokkinn með óhugnanlegum hraða, ef alþýðu-
s' ittimar ná að sameinast. Þess vegna er grein hans neyðar-
k; :1 til Framsóknar. En þótt Hermann láti að visu í það skína,
að ekki komi til mála að starfa með nema hálfum Sósíalista-
fl:/:knum, þá er það svo miklu meiri framför en búast mátti við
fyrir tveim árum, að um það má með sannindum segja, ,,að
iiatnandi manni er bezt að lifa.“
Sjómenn fá 13~18 aurum
lægra á kíló en þeim ber
Sigurður Stefánsson, form8 Jötuns í Vestmanna-
eyjum, gerir grein fyrir viðhorfum sjomaiúia
Eins og kunnugt er hafa sjómenn í Vestmannaeyjum
sagt upp samningum sínum við útgerðarmenn og renna
peir úr gildi 1. febr. n.k. í grein peirri sem hér er birt —
og tekin er úr Eyjablaðinu — skýrir Sigurður Stefáns-
son, formaðvr Jötuns, ástæður uppsagnarinnar og sýnir
m.a. fram á að sjómenn fá 13—18 aurum lœgra í hlut á
hvert fiskkíló en peim ber.
Grundvöllur hlutaskiptanna
byggist fyrst og fremst á því
að sjómennirnir fái sannvirði
fyrir aflahlut .sinn.
Því var það meginþáttur sjó-
mannasamtakanna hér, í hags-
munabaráttunni, á árunum fyr-
ir stríð, að berjast fyrir hækk-
uðu blautfiskverði. Jafnframt
var samið um samsöltunarfyr-
irkomulag, en það bygðist á
þvi, að útgerðarmaður sá um
verkun og sölu aflans, en
greiddi sjómönnum visst á kíló,
sem var mun minna en um-
samda fastaverðið, síðan fengu
hlutamenn það verð sem endan-
lega fékkst fyrir fiskinn, þegar
frá hafði verið dreginn verk-
unarkostnaður og fyrirfram-
greiðsla.
Þeir hlutamenn sem notuðu
sér ákvæði samninganna um
samsöltun höfðu ávallt mun
hærri hluti en hinir, sem af-
seldu á föstu verði upp úr bát.
Á stríðsárunum þegar svo til
allur fiskur var seldur ísvarinn
beint á erlendan markað kom
andvirði fiskjarins vitanlega ó-
skert til skipta, þ. e. sjómenn
fengu sama verð og útgerðar-
maður.
í stríðslokin þegar fyrirsjáan-
legt var að verkunaraðferðir og
sölufyrirkomulag sjávarafurða
mundi taka allmiklum breyting-
um, samdist svo um með sjó-
mönnum og útgerðarmönnum
að hætt skyldi allri togstreitu
þeirra á milii um fiskverð, það-
an í frá skyldu báðir aðilar
sitja við sama borð hvað við
kæmi endanlegu verði aflans.
Fullyrða má að báðir aðilar
voru ánægðir með þau mála-
lok og töldu að stórum steini
sundurlyndis og tortryggni væri
þar með rutt úr vegi.
Þetta fyrirkomulag gilti svo
um nokkur ár, án árekstra,
eða allt til ársins 1951.
Það ár komu fyrst til fram-
kvæmda bátagjaldeyrisfríðind-
in svokölluðu. Þá var fyrir-
komulag þeirra það, að hrað-
frystihúsin fengu allan báta-
gjaldeyrinn gegn því að hækka
fiskverðið úr kr. 0,75 aurum
sem það hafði verið árið áður
upp í kr. 0,96 pr. kíló. Hagnaður
hraðfrystihúseigenda af gjald-
eyrinum varð hinsvegar svo
mikill að þeir greiddu fiskselj-
endum 10% uppbót á kaupverð-
ið.
Úr þeirri verðuppbót hafa
sjómenn ekki enn fengið hlut
sinn, þrátt fyrir skýr ákvæði í
samningum um sama verð til
sjómanna og útgerðarmanna.
Ennfremur hafa þeir ekki feng-
ið eyri af þeim bátagjaldeyr-
isuppbótum sem útgerðarmenn
hafa fengið á árunum 1952 og
1953.
Sjómennirnir eiga ekki greið-
an aðgang að upplýsingum um
það hvað gjaldeyrisuppbæturn-
ar eru orðnar miklar til útgerð-
arinnar á þessum árum, enda
0
Sigurður Stefánsson
víst ekki að fullu uppgert enn.
Eftir ýmsum krókaleiðum hefur
þó verið hægt að komast að
því að árið 1952 sé búið að
greiða í gjaldeyrisuppbætur
sem nemi í kringum 21—22 aur-
um á kíló.
Það ár fengu útgerðarmenn
1,00 pr. kíló en greiddu hlut úr
1,05. Sjómenn eiga því ófenginn
hlut úr 16—17 au. pr. kg., eða
í kringum kr. 3000,00 í hlut á
meðalbát þá vertíð og ekki
er ástæða til að halda að út-
koman sé lakari á árinu 1953.
Þó þetta reikningsdæmi sé
birt án ábyrgðar og á því getiA
skakkað einhverjum krónum til
eða frá, ætti það þó að skýra
fyrir mönnum þá rangsleitni
sem sjómenn hafa verið beittir
af útgerðarmönnum á þessum
árum, því þó þeir séu að reyna
að rétta hlut sinn með málsókn
er það bæði seinvirk og dýr
innheimtuaðferð.
Svo stóðu þá málin, sem hér
hefur verið lýst, þegar sjó-
menn neyddust til þess að
taka upp aftur hið gamla samn-
ingsform að semja um fast fisk-
verð i byrjun síðustu vertíðar;
samningsatriði sem að sjálf-
sögðu leiðir til deilu um fisk-
verðið í upphafi hverrar ver-
tíðar. Þegar svo er komið, mega
útgerðarmenn vera þess minn-
ugir að það voru þeir, sem áttu
upptökin * að þeim darraðar-
dansi, með þvi að hafa af sjó-
mönnum hlut þeirra úr verð-
uppbótum þrjú ár í röð, því svo
má brýna deigt járn að bíti um
síðir.
Þegar samningar náðust í
upphafi síðustu vertíðar um kr.
1,22 pr. kíló, var því mjög stíft
haldið fram bæði af útgerðar-
mönnum og séttanefndinni að
með því verði fengju hluta-
menn allan sinn gjaldeyri. Það
má vel vera að þeir hafi haldið
þá að svo væri, en reynslan
hefur orðið allt önnur.
Þegar talað er um fiskverð á
liðnu ári verður fyrst og fremst
að miða við það verð, sem fisk-
kaupendur greiða þegar þeir
kaupa gjaldeyrisfríðindin af út-
gerðinni og er þá vitað að á
einum stað hefur fiskur verið
keyptur í sumar og haust á kr.
1,40 og á öðrum á kr. 1,38 og
víða á kr. 1,35 pr. kíló, allt v'erð
á þorski. Þessar tölur um fisk-
verð eru staðreyndir sem ekki
er hægt að véfengja.
Sé hinsvegar væntanlegur
hluti útgerðarmanna af báta-
gjaldeyrinum reiknaður út með
einföldum hlutfallareikningi,
lítur dæmið þannig út:
Þann fisk sem bátagjaldeyr-
ir kemur ekki á (s.s. togara-
fisk), kaupa fiskkaupendur á
85 aura kílóið og getur það því
talist grunnverð. Ef þeir hinir
sömu kaupendur kaupa báta-
fisk og fá 55% af gjaldeyris-
fríðindunum gefa þeir kr. 1,15
pr. kíló, þ. e. 55% af gjaldeyris-
fríðindunum gera 30 aura. Þá
hljóta þáu 45%-'’--sem útgerðin
fær að gefa 24,6 aura á kíló.
Það þýðir að fyrir línufisk eiga
útgerðarmenn að fá endanlega
kr. 1,39,6 pr. kíló og fyrir neta-
fisk kr. 1,37,1 pr. kíló.
Þegar það liggur þannig fyrir
að fiskverðið er 13—18 aurum
hærra en sjómenn fá fyrir hlut
sinn, getur það ekki talist ann-
að en eðlileg ráðstöfun af
þeirra hendi að segja upp samn.
ingum til lagfæringar, því a. m.
k. hér í Eyjum verður erfitt að
fá sjómenn til að sætta sig við
annað en að fá fullt verð fyrir
aflahlut sinn.
Sigurður Stefánsson
H g g 8 ? Hi í ð t «
aibaQaDíiQ)
Gljóir wel 1
Drjúgt