Þjóðviljinn - 29.01.1955, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 29. janúar 1955
Rannveig _ Tómasdóttir:
Fjarlæg lönd og framandi
þjóðir. — ísafoldarprent-
smiðja 1954. — 122 blað-
síður með myndum. —
Verð í bandi 60 kr.
Þessi ferðabók Rannveigar
Tómasdóttur segir frá þremur
• löndum sem íslendingar hafa
aldrei gert tíðreist til, fremur
. en' Nýja Sjálands eða Suður-
skautsálfu: Bahamaeyjum, Ber-
. ntudaeyjurn, Mexikó. Frásögnin
:um Mexíkó fyllir mikinn meiri-
hluta bókarinnar og mun að
. stofni nokkur útvarpserindi er
■ höfundur flutti í fyrravetur,
■ aukin og fyllt í útgáfu; en eyja-
: þættirnir munu vera lítið sem
ekki breytt erindi er flutt voru
í sama flokki. Þessi erindi voru
1 óvenjulega hugþekk áheyrslu,
og olli þar um miklu góð rödd
og ljúfur flutningur. Minnsta
kosti heyrðist manni þá yfir
ýmsa málgalla sem nú koma í
dagsljós á prentinu, t. d. þessi:
„En nú hefir algerlega verið
unnið bug á gulusóttinni“, í
staðinn fyrir: unninn bugur. . .
o. s. frv. Ný regla er það einnig
í íslenzku að hafa eignarfor-
nafn yfirleitt á undan orðinu
sem það stendur með, og sýnist
ekki efnileg regla: „Aftur á
móti fórnuðu þeir sínum guð-
um óspart af veigunum“; „Öll
menning Azteka var svo ríg-
bundin þeirra trú og helgisið-
um“; „Og þar stóð hann við
takmark sinna drauma" — og
þannig mætti telja mjög lengi.
En þrátt fyrir galla af þessu
tagi, er einkum virðast benda
til æfingarskorts í ritmennsku,
er þetta góð bók. Hún er full
fróðleiks, hún er einkar hlýleg,
víða markar skáldleg skynjun
frásögnina, hin mannúðlegu
sjónarmið höfundar birtast á
hverri síðu. íslenzk kona, er
þékkir vel til heimsmenningar-
innar og hins vélvædda hraða
hennar, gistir land þar sem
tíminn stendur nær kyrr, þar
sem auðar borgir týndra þjóða
standa enn ofar moldu, þar
sem siðir fólks í þúsund ár
halda enn velli — og henni
þykir gott að dveljast í þessu
lándi" fbrtíðin grípur hana
■sterkum tökum, lífskyrrðin fer
vel í taugum hennar, hún ann
þessu óbrotna fólki við fyrstu
sýn, henni gremjast þeir sem
leika það grátt á einhvern hátt:
þetta er bókin Fjarlæg lönd
og framandi þjóðir. Hún er gott
vitni íslendingi er hefur hjartað
á réttum stað.
Frásögnin er ekki skipuleg,
en það sem hún missir þar
græðir hún í náttúrleik og fjöl-
breytni. Þegar í upphafi frá-
sagnarinnar um Mexíkó segir
að landið „skiptist í þrjú gróð-
nrbelti", og maður væntir ýtar-
legrar landafræði með stór-
brotnum tölum — en blaðsíðan
er ekki skrifuð niður þegar
greint hefur verið frá „hinu
tvimleiða tyggigúmmíjórtri nú-
tímans“, og á næstu síðu er
farið að segja frá reykingum
Indíána og trúarlegri merkingu
sem þeir leggja í þá athöfn.
Þegar því er lokið víkur ræð-
unni að „hinum átta mismun-
andi stigum" ’ er kaffibaunin
fer um frá því hún er „tínd
af trjánum, þar til við súpum
úr kaffibollanum". Og „þá kom-
um við að þriðja gróðurbelt-
inu“. Það fer vel á þessu, enda
víða annarsstaðar hægt að lesa
þá stykkið?“ spurði Banda-
ríkjamaðurinn. Gamli hatta-
fléttarinn hugsaði sig um góða
stund, en sagði svo: „Herra
minn, það verða þá 10 pesos
stykkið“. „Hvað ertu að segja
rnaður?" sagði sá bandaríski
bálvondur, „hatturinn, sem þú
varst að enda við að selja mér,
kostaði aðeins 8 pesos“. „Já,
alveg rétt, herra minn“, sagði
sá gamli og var hinn rólegasti,
„en ef ég á að flétta fimmtíu
hatta alveg eins, þá verð ég
að fá meira fyrir hvern hatt.
Herrann hlýtur að skilja, að
það er svo drepandi leiðinlegt“.
Baráttan gegn deyfilyfjum
Um höfund þessarar myndar segir Rannveig Tómasdóttir í
bók sinni svo meðal annars: . hann mun lifa í hjörtum
þjóðarinnar sem djarfasti málarinn, er hún hefur nokkru &
sinni átt. Hann var hinn mikli uppreisnarmaður gegn öllum
órétti og hugmyndir hans og skoðanir lifa I veggmyndum
lians . . . “ Þessi tréstunga heitir: Bændunum smalað saman.
Þið sjáið hverskyns smalamennska það er.
Heimurinn er að deyja úr
leiðindum, hann geispar svo
að glöggt má greina fjandann
inni í gininu með hið nýja
píslartæki sitt, eiturlyfjaspraut-
una. Því nú er unnið mark-
víst að því að nema frá okkur
bölið, berklaveikina, lúsina,
kuldann, hin síðasta frétt af
læknavísindunum segir að kvef-
ið verði bráðum yfirunnið,
dauðanum er haldið í órafjar-
lægð frá okkur, hans er ekki að
vænta fyrr en í hárri elli.
Hvað er þá til bragðs að
faka? Aðeins eítt: að hverfa
frá þessum heimi sem svo full-
kominn er að verða, að engin
ósk fær að hreyfa sér fyrr en
hún er uppfyllt, og yíir í hið
undarlega ástand þar sem eng-
in ósk er framar né uppfylling
ópkar, -þar sem kvalarinn* tími.
nær- ekki til okkar l'engur, það
er sama hvað • þétta kðátar,'
komi .hVað sem.köma vill ef ég
aðeins f.æ. að slepþá um Stuhd,
Þessvegna'linhum-við ekki'fyrr
en við ■ náum -í hið eiría sém-
freistar okkar, deyfilyfjaspraut-
una.
Það eru ekki nema fáein ár
síðan þessi faraldur hófst. Hann
breiðist út svo óðfluga, að furðu
gegnir og leggst einkum á korn-
ungt fólk og jafnvel börn, og
einkum góðra manna börn,
heilbrigð og vel þroskuð.
Forsjármennirnir, sem ekkert
rnega sjá svo að þeir láti það
afskiptalaust, eru að vakna upp
við vondan draum. Hvað veldur
þessu, spyrja þeir. Hvernig á
að fara að því að uppræta
þetta? Það veit enginn, en það
er gizkað á og gizkað á, skyldi
húsnæðiseklunni vera um að
kenna, eða of lágu kaupgjaldi,
eða hinu og þessu sem amar
að, nei, um tugi þúsunda ára
hefur ótalmargt amað að okk-
ur mannkindum, en þó fara
engar sögur af því a"ð reynt
hafi verið að bæta bölið með
þessu móti, þó að einn og einn
hafi gert það, en eiturefnin hafa
þekkzt frá alda öðli.
Og svo var það um daginn
að vitrum manni datt gott ráð
í hug. Hættum þessu ólukkans
puði hver í sínu horni, segir
hann, tökum höndum saman
urn eitthvað merkilegt, og kom-
um því í framkvæmd, reisum
pýramída, byggjum kínverskan
múr, þá hæ-ftfr'ókkti'f að leið-
: ást,- Hann tekur daéml af Kaup-
mannahöfn í' Danmörfeu um
árið þegarýlandið var hersetið
. af Þjóðyérjum,' ■óg; állsherjar-
verkfalliá skáJl a. 'Hann hefur
fyrir satt þessi maður, að þá
hafi engum leiðst, því allir
voru samtaka um fyrirætlunina:
að koma verkfallinu fram.
Hann segist hafa fregnað, að í
ísrael leiðist engum, því að all-
ir séu samtaka þar um hið
sama áhugamál. En hvað eigum
við að gera fslendingar, ef
faraldurinn skyldi koma upp
hérna?
M. E.
skólalandafræði; og það er ekki
sízt fyrir þetta kerfisleysi í-
frásögninni sem lestur hennar
veitir manni þæga hvíld: les-
andanum finnst bókin helzti
stutt.
Höfundur freistar þess hvergi
að gefa samfellda og ýtarlega
þjóðlífsmynd frá þessum þrem-
ur löndum. En víða er brugðið
upp skýrum skyndimyndum,
leiftrum er bera birtu víða
vega; og í bókarlok stendur
fólkið í Mexikó lesanda glöggt
fyrir hugskotssjónum. Eg get
ekki stillt mig um að taka hér
upp eina þessa mynd, þar sem
sagt er frá handavinnu alþýð-
unnar í Mexikó; en höfundur
telur það eftirtektarvert að hún
vilji „alltaf skapa eitthvað nýtt,
helzt enga tvo hluti eins“. Síð-
an er drepið á viðhorf Banda-
ríkjamanna til slíkra fram-
leiðsluhátta. Því næst kemur
þessi kafli:
„f þorpi einu, þar sem var
mikill stráhattamarkaður, þar
var þorp stráfléttara, varð ég
vitni að einum af þessum sí-
felldu árekstrum á milli tveggja
manna af þessum tveim þjóðum
með svo gjörólíkan hugsunar-
hátt. Bandaríkjamaðurinn
hafði fundið þarna stráhatt,
sem mundi vera ágætis mark-
aðsvara á hinum stóru baðstöð-
um Bandaríkjanna. Hann vildi
fá þúsund hatta alveg eins.
Það sagði hattasalinn, að væri
ógerningur og ekki vildi hann
heldur lofa hundrað, en sam-
þykkti að iokum að flétta handa
honum fimmtíu. „Hvað verður
Þetta er fólk sem veit sínu
viti, og býr auk þess yfir skap-
andi mætti sem spáir góðu
um framtíð þess — og okkar
allra. Bandaríkjamenn og aðr-
ar vélvæddar þjóðir munu
raunar halda áfram að fá sína
„þúsund stráhatta alveg eins“:
við förum ekki að brjóta niður
verksmiðjur okkar. En það er
þó gott að til eru fleiri sjónar-
mið í lífinu, og Rannveigu
Tómasdóttur ber þökk að hafa
lýst af slíkri samúð og nær-
færni „framandi þjóðurn" sem
við kynnum að mega hafa hlið-
sjón af í leit okkar að týndum
leiðum hjartans. —
B. B.
QeHs£2>
- Cljóir vyI
~ Drjúgt
- ffr«inlegt
- þcecjitecjl

Hæíileikinn til að taka vonbrigðum — Sorglega
nafnlaus bréf — Gamall kunningi kemur aftur —
SÁ HÆFÍLElkÍ sem
gpngur einna ver.st að tileinka
sýp er,hæfileikinn til að taka
vonbrigðum með stillingu og
jafnaðargeði. Ég fann glöggt til
þessa í gær, þegar tvö skraut-
leg bréf merkt Bæjarpóstinum
komu í mínar hendur og þóttist
hafa himin höndum tekið. En
vei, ó vei, bréfin voru bæði
nafnlaus og vonin um áhyggju-
lausan dag hvarf samstundis. Og
■} xr
manni ari og ^Jjrifameiri, ef þær eru
xio.'vUo -j^lrtar.. undir fullu nafni, en
margir,.,9Ínkum þeir sem lítið
gera að því að skrifa, eru
feimnir við að láta nafns síns
getið. Sem sagt, að marggefnu
tilefni vill Bæjarpósturinn
minna velunnara sína á að láta
nöfn fylgja bréfum til hans,
annars er hætt við að lesend-
urnir fari á mis við margt gott
og nýtilegt efni.
vegna sjálfs sín og velunnara
sinna vill Bæjarpósturinn taka NOKKRA undanfarna daga höf-
það fram enn einu sinni, að það um við fengið að heyra svo
er prinsípatriði að birta ekki
bréf nema nafn bréfritara fylgi,
en sjálfsagt er að birta bréfin
undir dulnefni, ef bréfritari
óskar þess, og þá er hið rétta
nafn í öruggri vörzlu hjá Bæj-
arpóstinum sem aldrei bregzt
trúnaði vina sinna. Hins vegar
er það vitað mál að allar grein-
ar, ekki sízt ádeilur, eru sterk-
hljóðandi auglýsingu í útvarp-
inu: Stórmyndin Vald örlaganna
sýnd í kvöld kl. 7 og 9 vegna
mikillar aðsöknar í gær. Allra
síðasti sýningardagur. — Þessi
síðasti sýningardagur hefur svo
verið endurtekinn riokkrum
sinnum, þangað til nú, að Tri-
polibíó hefur sjálft gefist upp
á honum og tekið í staðinn
upp sýningar á gömlum kunn-
ingja, hinni stórkostlegu kvik-
mynd Chaplins, Sviðljósum. Er
ekki að efa það að unnendur
góðra kvikmynda fagna því að
fá aftur tækifæri til að sjá
þessa mynd, því að hún er þess
virði að sjá hana oftar en einu
sinni. — Og fyrst farið er að
taka upp að nýju sýningar á
Chaplinmyndum sem sýndar
hafa verið áður, dettur manni
í hug hvort ekki gætu fleiri
myndir en Sviðljós komið á
eftir. Borgarljósin voru endur-
sýnd hér fyrir nokkrum árum
við mikla aðsókn, og nú langar
okkur líka til að endurnýja
kunningsskapinn við Gullæðið,
Nútímann og Einræðisherrann
svo að nokkrar séu nefndar.
Sjá ekki kvikmyndahúseigend-
ur einhver ráð til að bjóða við-
skiptavinum sínum upp á þess-
ar gömlu en sígildu myndir,
sem eru óháðar tíma og tækni
og blífa sem listaverk þótt ára-
tugir líði og tæknin taki stökk-
breytingum? Mannfólkið breyt-
ist minna en margur heldur,
a. m. k. hefur það sýnt sig að
það kann enn að meta hinar
elztu Chaplinmyndir. Og þess
vegna er það ósk okkar að
reynt verði að afla þeirra.