Þjóðviljinn - 27.02.1955, Blaðsíða 7

Sunnudagur 27. febrúar 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Til vinstri á myndinni
er húsið sem relst var
yfir fyrsta kjamorkn-
knúna orkuver heimsins
er segir frá í upphafi
Kreiuariimar. — 1 miðju
sést kjamahlaðinn, —
hjarta orkuversins. AS
visu sést aðeins ofan á
hanii, þar sem gangrstilii-
tækjum er komið fyrir;
en undir er kjamketiH-
inn í voldugum steinmúr.
— Yzt tíl hægri sést
mœlaborð, heili orkuvers-
ins.
Framtíðin mun telja sunnu-
daginn 27. júní 1954 merkan
dag í sögunni: þá var fyrsta
kjarnorkuknúna orkuver
heimsins tekið í notkun í So-
vétríkjunum. Það sér síðan
landbúnaði og iðnaði naerliggj-
andi héraða fyrir raforku. Það
er sérkennandi að einmitt í So-
vétríkjunum er stigið fyrsta
sjömílnaskrefið til að nýta
kjarnorkuna á friðsamlegan
hátt.
Stig af stigi hefur mað-
urinn náð valdi á orkulindum
náttúrunnar. Hann hefur knúið
vatn og vind, olíu og kol til
að vinna fyrir sig. f stuttu
máli: hann hefur tekið sólina
í þjónustu sína. í kyndiklefum
orkuvera og gufuvéla og í
strokkum brennsluvéla leysist
sólorka er tók sér bólstað
í jurtum fyrir hundrað mill-
jónum ára. Með uppgufuninni
af yfirborði hafsins endumýjar
sólin í sífellu vatnsorku fljót-
anna. Hún knýr vindinn til
ferðar, með hitun hinna ýmsu
loftlaga. Sólin hefur skapað
allt hið „hversdagslega" orku-
magn á hnetti okkar.
^ Að kveikja eld og
vinna kjarnorku
Við erum í dag vitni að til-
komu nýrrar orku: kjamork-
unnar. Enn sem komið er hefur
hún ekki látið mikið að sér
kveða. Valdatöku mannsins í
atómkjarnanum verður aðeins
jafnað við þann sögulega við-
burð er hann kveikti hinn
fyrsta eld.
„Er maðurinn kveikti eld við
núning“, skrifaði Engels eitt
sinn, „náði hann fyrsta sinni
tökum á náttúrkrafti, og hófst
þar með endanlega yfir dýrin“.
Sögnin um Prómeþeifs fjallar
um þá atburði á skáldlegan
hátt. Er maðurinn hafði komizt
upp á að kveikja eld skapaði
hann sér möguleika til að nytja
kemíska orku brunaefnanna.
En það liðu þúsundir og aftur
þúsundir ára áður en menn
komust af því frumstigi að
nota þessa orku eingöngu til
beinnar hitunar, áður en þeir
breyttu henni í vélaorku er var
fær um að vinna mismunandi
verk. Þar hófst öld gufuvéla og
brennsluhreyfla. Rafmagns-
fræðin uppgötvaði ekki neinar
nýjar beinar orkulindir — það
finnst enginn tilbúinn raf-
magnsforði í náttúrunni. En er
menn náðu tökum á rafmagns-
ferlunum (de elektriske pro-
cesser) jókst í gífurlegum mæli
notkun hinnar kemísku orku
brunaefna og vélbeisluð orka
vatns og vinds. Menn komust
upp á lagið að flytja orku lang-
ar leiðir eftir þráðum.
Saga orkunnar fjallar sem sé
um það hvernig tæknin við
notkun vélbeislaðrar og kem-
ískrar orku þróaðist stig af
stigi. Atburður sá, sem við er-
um vitni að felur i sér nýtt eðl-
I þessarí grein ritar
sovézki professor-
inn E. Adirovitsj
nm fríðsamlega
notkun kjamork-
unnar og um hinar
miklu útsýnir er
hún opnar.
&
isstig í þróuninni — upphafið
á stjóm mannsins á náttúru-
krafti sem er öðrum svo miklu
sterkari að allur samanburð-
ur missir marks.
Eitt kíló úraníms gefur 20
milljónir kílóvattstunda, eða
jafnmargar og 2500 lestir val-
inna kola. En að kljúfa úraním
er ekki nema fyrsta skrefið í
þróun kjarnorkunnar og leysir
aðeins þúsundasta hluta þeirr-
ar orku er býr í atómkjarnan-
um. Vísindin hafa komizt að
raun um, að ekki aðeins búi
úraním, plútóním og vatns-
efni yíir kjarnorku, heldur
yfirleitt öll efni sem við sam-
neytum,- Forðinn er óþrjótandi.
Venjuleg götuhella geymir t. d.
slíka orku að hún gæti leyst
stærsta raforkuver Evrópu, í
Dnjeproges, af hólmi í tíu ár, ef
aðeins tækist að leysa hana.
^ Sigur mannlegrar
hugsunar
Hið visindalega og tæknilega
vald á kjamaferlunum er
skínandi sigur mannlegs anda.
Til að unnt yrði að komast
þetta áleiðis varð fyrst að
rannsaka ferli er eiga sér stað í
atómkjamanum, á byigjulengd
sem er milljónasti hluti mill-
jónasta hluta úr millimetra.Vís-
indamennirnir urðu að læra
að stjórna þessum ferlum og
hafa virk áhrif á þau. Lausn
þess vanda er ný sönnun þess
að mannlegri getu eru lítil
takmörk sett, sönnun þess að
mannleg hugsun brýtur sér
braut inn á lendur sem skiln-
ingarvitin ná ekki til.
Víð vitum nú að atómkjarn-
inn er orustuvöllur feiknlegra
krafta. Hann samanstendur af
eindum með jákvæðri hleðslu
og hlutlausum neindum. Eind-
irnar hrinda hver annarri frá
sér — og leitast þannig við
að sprengja kjamann. En hin-
ír aðdrségu kraftar kjarnans
leitast við að halda honum í
horfi og stuðla að varðveizlu
hans sem heildar. Úraním
varð fyrsta kjamabrennið, þar
eð einmitt í þessu efni er auð-
velt að skapa skilyrði þar sem
hinir fráhrindnu kraftar kjam-
KjArnorbfln
og mndurinn
ans verða hinum aðdrægu yfir-
sterkari. Þá klofnar kjaminn,
og „sprengjubrotin" slöngvast
brott með gífurhraða. í kjarna-
hlaðanum, þar sem vinnsla
atómorkunnar fer fram, gerist
þetta allt í efni er orkar sem
hemill á þessi hrikalegu ferli;
það getur verið grafít eða eitt-
hvert annað efni.
Agnir þær er verða til við
kj arnaklofningu hægja ferðina
er þær fara gegnum grafítlag-
ið, og láta þar með eftir orku,
sem veldur því að lagið hitnar.
Sá varmi er síðan notaður til
að hita vatn eða annan vökva
eða til að framleiða, og yfir-
hita, gufu. Gufan knýr hverfil
(túrbínu) er stendur í sam-
bandi við rafmagns-aflvaka. Þar
með hefur kjamorkan breytzt í
raforku sem hægt er að flytja
til verksmiðja, náma, samyrkju-
búa eða vélstöðva.
Valdið yfir feiknlegum kröft-
um atömkjarnans eýkur orku-
lindir okkar. ómælanlega. Auk
hitá- og vatnsorkuvera eru nú
einnig reist kjarnorkuver. Það
fékk okkur borgurum Sovét-
ríkjanna bæði stolts og gleði er
við heyrðum tilkynninguna um
að fyrsta kjarnorkuverið væri
tekið til starfa. Það framleið-
ir 5000 kílóvött raforku, en
verkfræðingar og vísindamenn
vinna nú að því að koma upp
kjarnaknúnum iðnverum er
framleiði 50—100 þús. kílóvött.
★ Bylting í s'am-
göngum
Það er fróðlegt að geta þess
hér að kjarnorkuver er fram-
leiðir 100 þúsund kílóvött raf-
orku þarfnast aðeins 200 til
250 gramma úraníms á dag.
Þessi lítilfjörlega eyðsla
kjamabrennia gerir það að
verkúm, að unnt er að reisa
kjamorkuver hvar sem er í
Sovétríkjunum. Þetta er eink-
um mikilvægt fyrir þau héruð
sem ekki eiga greiðan aðgang
að brfehni né vatnsörku.
Vald mannsins yfir atómork-
unni þýðir ekki aðeins óendan-
lega orkuaukningu, heldur
mun það smám saman valda
eðlisbreytingu í allri tækni.
Notkun kjarnabrennis mun með
tið og tíma valda gerbyltingu í
samgöngumálum. Mörg vanda-
mál, sem ekki verða leyst með
brennslu- og sprengihreyflum,
verða leysanleg. Flugvélar með
kjarnahlöðum munu geta flog-
ið eins lengi og verkast vill, án
þess að lenda. Hin óverulega
eyðsla kjarnabrennis bendir til
mjög gleðilegs árangurs um
notkun þess í skipum, járn-
brautum og öðrum samgöngu-
tækjum.
Sú tíð kemur einnig að mað-
urinn fær aðgang að himin-
geimnum. Skortur nægilega
auðugrar orkulindar hefur til
þessa komið í veg fyrir flug
milli hnatta. Þeir erfiðleikar,
sem nú er við að etja, eru eink-
um og sér í lagi fólgnir í því
að við höfum ekki ráð á neinu
efni er þoli hið háa hitastig
sem verður við kjarnaferlin.
Framtíðin mun leiða í ljós,
hvernig bugur verður unninn á
þessum vairda. Það er öldungis
ekki fráleitt að fyrsta geimfar-
ið hefjist af jörðu þegar um
okkar daga.
■jf Nýsmíð eínis-
kjamans
Kjarnabrennið mun í fram-
tíðinni gera brennslu olíu og
kola ónauðsynlega, en bæði
þau efni eru verðmæt og mikil-
væg hráefni mörgum greinum
efnaiðnaðar. Ný kjarnaefnafræði
mun blómgast; „nýsmíð“ kjarn-
ans veldur róttækum breyting-
um á öllum eigindum atóms;
einu frumefni verður breytt í
annað: köfnunarefni í súrefni,
kvikasilfri í gull. Nútíma vís-
indi koma sem sé til leiðar
þeirri breytingu frumefnanna,
er gullgerðarmenn á miðöldum
dreymdi um, en talin var ó-
hugsandi allt til skamms tíma.
Atómin, sem myndast í kjarn-
kötlunum, eru geislavirk. Og
hin geislavirka útgeislun drep-
ur sem kunnugt er sýkla, eyðir
illkynjuðum æxlum og veldur
róttækum breytingum á líf-
fræðilegum, efnafræðilegum og
eðlisfræðilegum eigindum efnis
ins. Geislavirk efni í náttúrunní
eru afar sjaldgæf og dýr að
sama skapi. Kjarnahlaðarnir
geta á hinn bóginn búið til
geislavirk efni í þeim mæli að
svari til hundraða tonna af
radími.
Kjarneðlisfræðin mun leggja
læknavísindunum lið við að
hreinsa híbýli manna af gerl-
um, gerilsneyða matvæli, graf-
ast fyrir rætur smitandi sjúk-
dóma og skapa virkar geisla-
lækningar. Hinar mikilfenglegu
útgeislunarlindir kjarqahlað-
anna munu leiðá til þess að
nýjar iðngreinar rísi og þróist
— til dæmis framleiðsla geisla-
virkra málma og annarra efna.