Þjóðviljinn - 19.05.1955, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 19. maí 1955
ISIÓOVIUINN
OtKoíandi: Samelningarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurinn.
Rlurttórar Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson <&b.)'
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarnl Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
ftustjom, algreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
IS - Sími 7500 ( 3 línur).
Átkrlftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni: kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þióðviljanp h.f.
V_____________________________________________
Mál og menning hyggur á
stórframkvæmdirá þessu ári
Bókaflokkurinn fjölbreyttari en nokkru
sinni fyrr - Gert ráÖ fyrir að bygging
félagsheimilisins verSi hafin á þessu ári
„Afrekin“ í húsnæðismálunum
Lýsing Morgunblaðsins í gær á „afrekum" íhaidsins i Reykjavik
i húsnæðismálum almennings gefur tilefni til að minna á það í
stuttu má’i hvernig þessum málum nú er Iháttað þegar svift er
blekkingarhjúpi íhaldsins af þessu mestá vandamáli reykvískrar al-
þýðu.
En áður er rétt að rifja upp, einnig í stuttu máli, aðdraganda og
orsakir þess að húsnæðismál Reykjiavíkur eru á slíku ófremdar-
ásta.ndi sem raun er á.
lha'dið, Framsókn og Alþýðuflokkurinn stóðu sameiginlega að
þeirri ráðstöfun árið 1948 að banna Isiendingum að byggja íbúðir.
I því skyni var Fjárhagsráð stofnað og svo var íhaldið hrifið af
þessu afkvæmi sínu þá að það fól einum helzta forustumanni sín-
um, Magnúsi Jónssyni, fyrrv. alþingismanni og prófessor formennsku
i ráðinu.
En íhaldinu og aðstoðarflokkum þess þótti ekki nægjanlega að
gert að banna mönnum að byggja. Þess skyldi einnig gætt að bannið
jrði haidið og hvergi brotið skarð í múra þess. Til þess að tryggja
þetta atriði var jafnframt ákveðið að sjá svo um að bankar lands-
Ins og aðrar fjármálastofnanir j'rðu með öllu Iokaðar fyrir lánum til |
Ibúðabygginga. Gekk afskiptasemi ríkisstjómarinnar svo langt í I
.þes.su efni að bankamálaráðherra íhaldsins, Björn Ólafsson, hæidi
sér af því á Alþingi 29. október 1951 að hafa skrifað bönkunum
fcréf, þar sem hann lagði fyrir þá að hafa „hemil'* á útlánastarí-
temlnni.
Hvernig voru nú útlánin þegar áhaldið ta!di ástæðu til að gefa
fcönkunum slikar fyrirskipanir?
Um það er einnig til vitnisburður Björns Óiafssonar. 19. október
1951, sagði ráðherrann um þetta sama efni í þingræðu: „Hins vegar
. er \itað að bankamir hafa ekki lánað nedtt út á liúsbyggingar í
mörg ár, að öðm ieyti en því, sem veðdeild Landsbankans hefur
lánað út á hús gegn veðdeildarbréfum."
Samt taidi íhaldið ástæðu til að aðvara bankana! Bannið átti ör-
ugglega að ha’da. Hvergi skyldi skilin eftir smuga fyrir mann sem
vildi byggja íbúð og kynni að hafa einhverja möguleika til þess.
Það kostaði almenning, undir forastu Sósíalistaflokksins, langa
fcaráttu og harða að brjóta bj’ggingarbann íhaldsins á bak aftur.
Og nú er svo komið að málgagn fiokksins sem hafði forustu um
byggringarbannið kemst svo að orði að það sé „lítt skiijanlegt hvem-
Ig mönnum gat dottið í hug, að unnt væri að búa þannig um þessi
niál tU lengdar,“ sbr. forustugrein Morgimbblaðsins í gær.
Segi menn svo að Morgunblaðsmönnum sé alls varnað og að þeir
geti ekkert lært af reyn.slunni!
En þrátt fyrir þann sigur almenningsálitsins og Sósíalistaflokks-
ins sem lýsir sér i því að Morgunblaðinu finnst nú fyrri stefna Sjálf-
gtæðisflokksins „lítt skiljanlegr" er enn óunninn sá þýðingarmikli
' og afgerandi lokasigur í húsnæðismálunum að tryggja öllum almenn-
ingi, einnig þeim sem fátækastir eru og hafa minnsta fjárhagsgetu, 1
. aðstöðu til þess að iosna úr prísund húsnæðisskortsins, skapa öllum
möguleika til þess að eignast eða búa í íbúðum sem uppfylla nútíma-
kröfur.
Gegn þessu grundvallarskilyrðl stóðu stjómarflokkamlr, eins og
veggur, á því Alþingi sem nýlega lauk störfum. Og Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði forustu um þá afstöðu. Flokkur Morgunblaðsins
felldl að skapa verkafólki þau lánakjör til íbúðabygginga sem þvf
voru viðráðanleg og ofurseldi almenning okurvöxtum og gróða-
spiUingu.
Þriggja milljón króna framlag ríkisins á ári til útrýmingar heilsu-
spillandi húsnæði á ö’lu landinu nálgiast smánarlega ögrun við þá
sem þjást af völdum þess húsnæðisástands sem íhaldið hefur or-
sakað með stefnu sinni á undanförnum árum, þegar þess er gætt
aö í Reykjavík einni búa nú yfir 3000 manns í herská'.aíbúðum
einum. Til viðbótar kemur sá mikli fjöldi sem byggingabann og
- húsaleiguokur knýr til að búa í öðru heilsuspillandi húsnæði, svo
sem rökum kjöllurum kofum og hanabjálkum. Þegar slík „rausn"
lóggjafarvaldsins og „stórhugur" bæjarstjórnaríhaldsins í bygginga-
má'um leggjast á eitt fara menn nærri um hversu fljótt muni
ganga að ná því marki að útrýma þeim óhollu og óhæfu íbúðum
sem þúsundir Reykvíkinga neyðast til að búa í.
, En alveg sérstaklega ætti Morgunhlaðið að spara sér skrumlð
um „afrek" íhaldsins í bæjarstjórn. Þau eru sannariega ekki þess
eðlis. Raunveruleg „afrek" þess era að fella allar tillögur sem
miða að skjótri og raunhæfri lausn en káka í þess stað við ör-
fáar íbúðir á ári til þess að róa og blekkja fjöldann sem líður
undir því húsnæðisástandi sem íhaldið hefur skapað til þess að
gera gæðlngum sínum fært að gra-ða á neyðinni. En bæjarstjórnar-
ihaldið kemur víðar við en að svíkjast um að taka af raunsæi á
inálefnum þeirra fátækustu. Einnig þeir sem liafa einhverja mögu-
leika sjálfir til að byggja eru hindraðir í þvu með þeirri einföldu
aðferð að láta skrifstofuhald, bílakostnað og hvers konar f.iár
inálaspillingu á vegum bæjarins gleypa langmestan hluta bæjar-
: teknanna þannig að verklegar framkvæmdir sitji á hakaniun. Af-
leiðing þessa er m. a. sú að bærinn hefur nú engar lóðir til út-
• hlutunar undir íbúðarhús. Þanrilg stöðvar íhaldið í bæjarstjórn
. byggingaframkvæmdir einstaklinganna í stað þess að standa „við
hlið" þeirra eins og segir í skrumleiðara MgbL £ gær.
Þannig er það tvennt ólíkt, skrum íhaldsins og sá veruleiki sem
stjórn þess og forsjá skammtar fólkinu. Og þ( ssum veru'eika breyt-
ir ekkert nema vakandi skilningur fólksins og efldur vilji þess til
sóknar. gegn þeim þjóðfé!agsöflum sem eru grundvöllur yfirráða
íhaldsins í Reykjavík og áhrifa þess á Alþlngi og í rikisstjórn.
Mál og menning er nú í miklum íramkvæmdahug.
Er nú unnið aí kappi að útgáíu bókaflokksins í ár,
en jafnframt gerir Mál og menning ráð fyrir að
hægt verði að hefja byggingu félagsheimilisins á
þessu ári, þannig að það verði að fullu tilbúið á
tuttugu ára afmæli félagsins 1957.
Þjóðviljinn sneri sér í gær
til Kristins E. Andréssonar
formanns félagsins og spurðist
fyrir um starfsemi iþess. Skýrði
hann svo frá að fyrstu tvær
bækumar í fjórða kjörbóka-
flokki félagsins kæmu út eft-
ir helgina. Em það Sjödægra,
ný ljóðabók eftir Jóhannes úr
Kötlum, og Trístan og Isól,
skáldsaga eftir franska rithöf-
undinn Bedier í þýðingu Ein-
ars Ólafs Sveinssonar próf.
Verið er að leggja síðustu hönd
á handrit annarra bóka og
sumar em komnar í prentun.
Má þar nefna nýjar Ijóðaþýð-
ingar eftir Helga Hálfdánar-
son, skáldsöguna Saga af sönn-
um manni eftir sovézka rithöf-
undinn Boris Polevoj, sem Is-
lendingum er að góðu kunn-
ur, annað bindi af Vestlend-
ingum Lúðviks Kristjánssonar
og skáldsögu eftir Kristján
Bender. Þá hefur félagið
tryggt sér útgáfurétt á fjall-
ferðasögu Edmunds Hillarys,
þess sem fyrstur manna steig
fæti á hæsta tind jarðar og
kom hingað til lands í kynnis-
för á s.l. ári. Kemur hún út
samtímis í mörgum löndum
heims á þessu hausti. Enn
fremur er gert ráð fyrir að
Mál og menning gefi út nýja
bók eftir sænska skáldið Art-
hur Lundkvist um ferðalag
hans til Kjna, og myndi hún
þá koma út samtímis hér og i
Svíþjóð.
★ Byggingarfram-
kvæmdimar.
— Þó leggur Mál og menn-
ing mesta áherzlu á bygging-
ingarframkvæmdir sínar ásamt
Vegamótum, heldur Kristinn
áfram. Á félagsheimilið sem
kunnugt er að rísa á Lauga-
vegi 18. Hefur skipulagið þeg-
ar verið ákveðið á þessum
stað og Sigvaldi Thordarson
hefur lokið teikningu sinni.
Eftir er þá aðeins að fá bygg-
ingarleyfi, en félagið gerir
fastlega ráð fyrir því að það
muni koma nú einhvem
næstu daga. Þetta er þriðja
árið sem Mál og menning sækir
um leyfi, og það hlýtur að
verða veitt nú í vor, enda rísa
byggingar nú hver af annari
við Laugaveginn, ein jafnvel
á lóð áfastri við Laugaveg 18.
Framkvæmdir verða að hefj-
ast í ár ef húsið á að vera
fullgert á 20 ára afmæli fé-
lagsins 1957 og áður en félag-
ið missir húsnæði sitt við
Skólavörðustíg.
Kristinn E. Andrésson
kosti um 4 milljónir, en það
verður fimm hæðir auk kjall-
ara. Til framkvæmda þarf því
mikið fé. Auk þess sem hlut-
hafar í Vegamótum leggja
fram hefur félagsstjórnin snú-
ið sér til allra félagsmanna og
farið þess á leit við þá að þeir
legðu fram 100 kr. á ári í þrjú
ár til þess að unnt yrði að
hefja framkvæmdir og halda
þeim áfram af kappi. Fljótt á
litið virðast 300 kr. frá ein-
staklingi hrökkva skammt, en
ef 4-5000 manns leggja saman
er komin álitleg upphæð. Það
er galdurinn við samtök fólks-
ins. Með framlagi sem kemur
létt á hvern einstakan er jafn-
vel auðvelt að vinna stórvirki,
ef nógu margir hjálpast að.
Skilyrði þess að verulegt gagn
verði að þessu framlagi fé-
lagsmanna til byggingarinnar
er að allir séu samtaka, enginn
hlífi sér eða skerist úr leik.
Líkindi eru einnig til að
margir utan við félagið Veiti
þessu máli stuðning, ef félags-
menn leita til þeirra.
^ Minnzt afmælis
Jónasar Hallgríms-
sonar.
Þá hefur Mál og menning á-
kveðið að minnast 150 ára af-
mælis Jónasar Hallgrímssonar
með vandaðri útgáfu á skáld-
skap hans, ljóðum, sögum og
æfintýrum, frumsömdum og
þýddum. Verða þar birt nokk-
ur sýnishorn af eiginhandar-
ritum af ljóðum skáldsins, og
bókin verður mvndskreytt að
öðru leyti eftir því sem föng
eru á. Halldór Kiljan Laxness
hefur tekið að sér að sjá um
útgáfuna og ritar forspjall að
henni, en Hafsteinn Guð-
mundsson annast frágang
hennar frá prentlistársjónar-
miði. Útgáfan verður eingöngu
gerð handa þeim sem styðja
með áðurnefndu framlagi hús-
byggingu Máls og menningar
og verður hún árituð af stjóm
félagsins. Kemur hún eins og
áður segir út 1957, og verður
það ár því á þrefaldan hátt
minnisstætt í sögu félagsins.
Leitað til félags-
manna.
Gert er ráð .fyrir að húsið
VÖNDUÐ VINNA
VÖNDUÐ VINNfl
Á morgun tekur Hárgreiðslu- og snyrtistofan
PERMINA
til starfa í glœsilegum húsakynnum að
Sími 4004
Laugateig 60
Hárgreiðslumeistari
stofunnar verður
frú Hlíf Þórarins.
Virðingarfyllst
Hárgreiðslu- og snyrtistofan
PERMINA
Laugateig 60 — Sími 4004
Sími 4004
VÖNDUÐ VINNA
VÖNDUÐ VINNA
ý>i". - iQr ++>'*• ¥