Þjóðviljinn - 28.09.1955, Blaðsíða 7

C2»»
Miðvikudsgur 28.. september
I RiTLLAN liggur hvít og
ifalleg í bóli sínu og það
er dúnalogn. Máfurinn situr
hér og þar á sléttum firðin-
um, og við Búlandið fyrir
handan heCur hann safnazt í
hóp og maður heyrir gargið
gegnum kyrrðina. Hann er
þama í átunni. Það er mikið
af glærátu og smásíld í firð-
inum, og undanfarna tvo daga
hefur síldarhnífill verið að
veltast um hann í rólegheit-
um, en sést nú ekki lengur.
Trillan er lítil með lotað
stefni eins og á víkingaskipi,
það er færeyska lagið. Þeir
eiga trilluna Ivar Kristinsson
trésmiður og Stefán Þorleifs-
son íþróttakennari. Ivar er
þrítugur og byrjaði níu ára
gamall að róa með föður sín-
um Kristni Ivarssyni og reri
með honum mörg sumur og
þekkir þessvegna vel til allra
miða hér útifyrir, og þó hann
hafi nóg að gera við smíðam-
ar, toilir hann illa í landi á
sumrin. Við ívar róum samar
á trillunni alla virka dag.
þegar gefur, en um helgar á
Stefán frí frá vörzlu sund-
laugarinnar, og þá rær hann
með ívari. Trillan er svo lítil
að ekki geta róið á henni
nema tveir menn í senn.
Þetta er um klukkan tvö eina
nótt seint i júní síðastliðnum.
Krian er ekki komin á fæt-
ur.
Við klifrum niður i litla
skektu sem .liggur við bryggj-
una. framundan kirkjunni, og
leysum fangalínu hennar og
róum út að trillunni.
„Hvað dreymdi þig?“ spyr
ívar.
„Ekkert“, svara ég. „Dreymdi
þig nokkuð ?“
„Mig direymdi ég væri upp
fyrir haus í einhverjum ó-
þverra“, segir ívar. „Kannski
við fáum hann í nótt“.
Við förum um borð í trilluna
og bindum skektuna við and-
ófsþóftuna, og ívar opnar vél-
arhúsið og tekur smurolíu-
dunk og hellir úr honum í
smumingskassann, en ég sezt
á þóftuna og fer að horfa í
sjóinn milli skektunnar og
trillunnar og sé vel. niður af
því það er enghm tmflandi
glampi í skugganum milli
þeirra. Þóftan er döggvuð og
köld. Á botninum liggur fal- ,
leg rauðspretta og ég mundi
ná henni ef ég hefði sting.
Ivar athugar alla takka á vél-
inni og skrúfar eitthvað og
þurrkar dálítið með tvisti og
tekur síðan í svinghjólið og
snýr því. En vélin er treg i
gang. Ivar snýr svinghjólinu
aftur og togar í einn takkann
og ýtir honum inn og snýr ;
hjólinu aftur og aftur, en
vélin hóstar aðeins þrisvar-
tvisti, og tekur síðan í sving-
hjólið og snýr því, og þá fer
vélin í gang og það er heil-
brigt hljóð í henni.
Eg fer fram í, losa bólfærið
af hníflinum og set það í sjó-
inn, og ívar bakkar trillunni
lítið eitt frá bólfærinu sem
flýtur upp i korkflá af sild-
arnót; og þegar hann er ör-
uggur um að færið lendi ekki
i skrúfunni, snýr hann trill-
unni í hálfhring og keyrir
hana upp að bryggjunni með
skektuna í eftirdragi. Eg leysi
fangalínu skektunnar af þóft-
unni og teygi mig upp og
bind hana um pollann á
Þetta segja þeir gömlu að hafi
verið hinum mikla sjávar-
gróðri að þakka. En er þá
engin von til að þessir dá-
samlegu tímar komi aftur?
Jú, þeir gömlu þykjast nú
margir sjá þess merki, að
sjávargróður fari vaxandi á
ný. Enda er þorskafli á
grunnmiðum heldur farinn að
glæðast aftur, hvað sem verða
kann um síldina.
Vélin í trillunni gengur með
jöfnu, ástríðulausu hljóði og
knýr hana út með landinu.
Sjórinn dýpkar smátt og
smátt, og þegar kemur út
fyrir vitann, er orðið stæl-
Jónas Árnason:
Ut á
Stóra-Skæling,
I.
LOGN
fjórum sinnum og þagnar svo
á ný.
„Liggðu ekki svona úti í öðru
borðinu“, segir ívar.
Þetta segir hann til að afsaka
vélina og gefa í skyn að hún
komist ekki í gang vegna þess
að ég halli trillunni svo mik-
ið, því að Ivari þykir vænt um
vélina og vill ekki að hún fái
óorð á sig, en það er óþarfi
að afsaka hana við mig, því
ég veit að þó hún sé stundum
með ólund fyrst á morgnana
fer hún alltaf i gang um síðir
og gengur eftir það eins og
klukká, og mér þykir líka
vænt um hana.
„Er morgungúll áskipstjóra?"
segi ég og rétti úr mér og
færi mig inn á miðja þóft-
una.
„Svona nú greyið“, segir Ivar
við vélina þegar hann er bú-
inn að athuga alla takka enn-
þá einu sinni og skrúfa eitt-
hvað og þurrka dálítið með
bryggjuhausnum, og að svo
búnu setur Ivar á fulla ferð
í stefnu út fyrir Tangann, og
ég sezt aftur á andófsþóft-
una, en hann sezt á aftur-
þóftuna, og við fáum okkur
báðir að reykja. Ivar heldur
í stýristaumana með annarri
hendi og kveikir sér í sígar-
ettu og reykir Wellington, en
ég kveiki mér í pípu og reyki
Edgewort. Einu sinni, þegar
ég var áhrifagjarn unglingur,
las ég í blaði að Stalin reykti
þessa tóbakstegund.
Það er gaman að fara fyrir
Tangann í logni og horfa á
hnullungana í botninum, þeir
eru fallega ljósgrænir að sjá
i gegnum sjóinn, og stundum
sér maður þaraþyrskling
skjótast út úr þyrlunum sem
sem vaxa hér og þar á milli
hnullunganna. Það er hvítt
kalklag á þessum hnullungum,
og þessvegna sýnast þeir ljós-
grænir í tærum sjónum, en
kalklagið er sennilega leifar
frá örsmáum kórölum sem hér
munu fyrrum hafa vaxið í
skjóli þangsins. Þetta svæði
var nefnilega allt þangi vax-
ið fyrir nokkrum áratugum,
og á sumrum var gróskan í
því stundum svo mikil að um
fjöru iðaði allt yfirborðið af
brúnum blöðkum sem bærðust
fram og aftur. En svo var
allt í einu eins og alla döng-
un drægi úr þanginu, og nú
er það sem sé horfið héðan,
nema þessir stöku þyrlar hér
og þar; — og sömu sögu er
raunar að segja frá ströndinni
allri, sjávargróður ekki orð-
inn svipur hjá sjón. Gömlu
mennirnir segja, að þessu
hljóti að hafa valdið einhver
sýki í þanginu; og um leið og
sjávargróðri hrakaði, hafi lífs-
skilyrði fyrir svif og aðra
smáátu farið versnandi, og
í þessu sé að leita helztu or-
sakarinnar til þess að þorsk-
afli minnkaði á grunnmiðum
og síldin hætti að ganga upp
að ströndinni. Um aldamótin
var ekki óalgengt að menn
legðu línu inni í firðinum ör-
skammt undan landi þar sem
Neskaupstaður stendur nú, og
drekkhlæðu þarna báta sína
af vænum fiski dag eftir dag.
Að ekki sé nú talað um síld-
ina, sem fyllti þá alla firði.
djúpt. Þá mætum við selnum.
Við höfum mætt honum hérna
þrisvar áður. Sennilega ligg-
ur hann hér í rauðmaganum.
Þegar Ivar var strákur, fór
hann eitt sinn sem oftar með
félögum sínum út í svonefnd-
ar Urðir, sem eru upp af
klettunum fyrir utan vitann,
að leika sér í feluleik, og þá
sáu þeir sel koma hér upp
úr sjónum með rauðmaga í
kjaftinum. Selurinn hristi
hausinn afskaplega, og þeim
sýndist hann gera þetta til
að ná hveljunni utan af rauð-
maganum, áður en hann át
liann. Sá selur var mjög stór,
en þessi selur sem nú hefur
stungið upp hausnum til að
h^ilsa okkur Ivari í fjórða
sinn, er fremur lítill, skömm-
ungur, og mjög forvitinn.
„Alltaf gleymum við að taka
byssuna með“, segir Ivar og
horfir á selinn. En hann mein-
ar ekkert með þessu, því að
selurinn er orðinn vinur okk-
ar, og ívar mundi áreiðanlega
ekki gleyma byssunni ef hann
hefði nokkurn hug á að skjóta
hann. Trillan nálgast selinn
óðfluga.
„Komdu sæll, Kobbi“, segir
ívar. „Það er alltaf sama
næturgöltrið á þér“.
Maður á að blístra, vilji mað-
ur komast nærri selum, þvi
að þeir hafa yndi af allri tón-
list, og ég blistra hátt og
snjallt, Eg er kominn heim í
heiðardalinn, ég er kominn
heim í leit að ró — og sá
kann nú að meta þetta. Við
komumst nú miklu nær hon-
um en í hin fyrri skiptin, það
eru ekki nema 20 metrar milli
hans og trillunnar þegar hann
loksins stingur sér. Eg gæti
bezt trúað það væri hægt að
heilla hann alveg upp í trill-
una, ef maður hefði liarmon-
ikku.
Fáeinum mínútum eftir að við
mætum selnum, mætum við
sólinni. Hún brýzt allt í einu
út undan suðausturhorni Níp-
unnar, þetta er eins og hljóð-
laus sprenging, og við erum
komnir' í annan og hlýrri
heim. Trillan klýfur Norð-
fjarðarflóann með sólina um
20 gráður á bakborða. Bár-
urnar frá henni teygjast í
tveim beinum Iínum inn í
1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
fjörðinn, ömnur norðvestur í
stefnu á Bakkabakkana fyrir
utan kaupstaðinn, hin suð-
vestur í stefnu á Hellisfjarð-
armúlann miðjan, teygjast og
minnka unz lognið hefur unn-
ið bug á þeim og slétt þær
út í ekki neitt. Múlinn er bað-
aður sólskini framanverður,
en Nípan skyggir enn á innri
hlutann, og norðanmegin
fjarðarins, þar sem kaupstað-
urinn stendur, er húmkenndur
svefnskuggi yfir öllu.
Bæirnir sunnanmegin flóans
sjást vel í hinni fersku birtu
nýrisinnar sólar sem skín á
hvíta veggi og hvanngræn
tún, það heitir á suðurbæjum.
Þar gekk fiskurinn forðum tí5
alveg upp í landsteina, og eitt
sumar í beituleysi opnuðu
menn þar á einum bæ.num
kassa með rúsínum og beittu
þeim, og höfðu marghlaðið bát
sinn áður en kláraðist úr
kassanum. Rauðubjörg eru
brennisteinsgul í nótt. Nokkru
fyrir utan Rauðubjörg heitir
Horn, og þar er landsendi
sunnanmegin. Það er oft mik-
ið af sel við Horn, og gangi
maður upp á það í góðu veðri
má sjá hann synda þar j kafi
og elta fiskinn.
Á bakborða eða norðanmegin
við okkur rís Nípan, tilkomu-
mikið fjall sem hlaðizt hefur
upp lag af lagi í eldgosum
fyrir milljónum ára, og núna
þegar hún stendur þarna með
sólargeisla glampandi á sín-
um mörgu klettabeltum, en
svartan skugga milli þeirra,
minnir hún helzt á austur-
lenzkt musteri sem byggt er
hæð ofan á hæð, kynslóð eftir
kynslóð, svo að komizt verði
sem næst guðinum, — og
kannski er byggingunni ennþá
ekki lokið.
Lundinn er hér út um allt
með sitt stóra nef og embætt-
islega svipmót, sem hefur afl-
að honum þeirrar virðingar r>,5
vera nefndur prófastur. Ha.in
nennir ekki að hreyfa sig fyrr
en trillan er alveg korain að
honum, þá ýmist stingur ha m
sér eða reynir að hefja r.ig
til flugs, en það vill ganga
misjafnlega, því að rassi m
er þungur á prófastinum,
hann bæxlast eftir sjónrm
berjandi vængjunum ekki f<m
lipurlegast, og þegar-jhaan
loks hefur náð nægri ferð til
að hefja sig til flugs, er tr'H-
an venjulega komin svo Ían.gt
framhjá að þetta hefur e' ki
neina þýðingu lengur, og ha m
hættir við allt saman og sezt
aftur á sjóinn. Lundinn er
einn þeirra mörgu fugla sem
verpa í Nípunni. Þar verpir
líka sílfurmáfurinn.
Nú er Nípan afturút, og okk-
ur gefur sýn í mynni Mjta-
fjarðar með Dalafjöllin novð-
anmegin, þrjú myndarleg f j ill
hvert öðru líkt og burstmynd-
uð úr hafi að sjá, enda oft
nefnd Húsgaflarnir á m' li
austfirzkra sjómanna. Undan
því yzta þessara fjalla ger
ur Dalatangi fram í sjó rrmð
vita sinn.
Spegilsléttur flötur flóa'3
rofnar skyndilega á einirm
stað, og þetta er stór og frl-
Ieg hnísa. Hún kemur upp
þrisvar í röð nokkuð fyi-ir
framan okkur á stjórnborða,
syndir síðan spölkorn í kafi,.
og kemur svo laftur upp
þvisvar í röð nær okkur og
Vramhald á 1Ö. síðu.