Þjóðviljinn - 07.01.1956, Síða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 7. janúar 1956
(Jearge Enescu
Hinn kunni rúmenski tónlist-
armaður George Enescu and-
aðist í París hinn mjórða maí
í vor, en hann var einn fremsti
fiðluleikari og tónskáld vorra
tíma. Hann var alla tíð nátengd
ur heimalandi sínu og þjóð. í
veikindum sínum sendi hann
starfsbróður í Rúmeníu bréf
þar sem hann segir: „Mér verð-
ur sífellt hugsað til lands míns.
Ég á aðeins eina ósk, að kom-
ast heim strax og mér batnar“.
Þessi ósk hans átti þó ekki eft-
ir að rætast. Enescu var braut-
ryðjandi í rúmenskri tónlist
og verk hans benda á þá leið,
sem síðan hefur verið farin
í þróun þjóðlegrar stefnu, að
móta óþrjótandi auð þjóðlag-
anna í form fullkomnustu list-
ar.
Enescu sem fæddur er í
Liveni í Norður-Moldava hinn
sjöunda ágúst árið 1881, sýndi
furðulega snemmþroskaða tón-
íistargáf u, var aðeins f jögra
ára þegar hann fór að leika á
fiðlu og skömmu seinna tók
hann að semja lög. Mikinn
þátt í þróun sköpunarhneigð-
ar hans átti viturleg hand-
ieiðsla Eduardo Caudella En-
escu stundaði frá 7 ára aldri
nám við tónlistarháskólann í
Vínarborg á fiðlu hjá Hallen-
esberger en í tónsmíði hjá R.
Fuchs. Frá árinu 1892 stund-
aði hann nám við tónlistarhá-
skólann í París. Þar var kenn-
ari hans snillingurinn Martin
P. J. Marsick í fiðluleik en
i tónsmíði þau tónskáldin Mass-
enet og Fauré. „Rúmenskt ljóð“
nefndi Enescu eitt fyrsta sin-
fóníska verkið sem leikið var
eftir hann, þá aðeins sextán
ára gamall.
Þegar í fyrstu tónsmíðum
sínum sýndi hann náin tengsl
við gamlar sögur og Ijóð
heimalands síns. Þessi ást hans
á sögum, ljóðum og þjóðtrú
iands síns var síðan leiðar-
stjarnan i tónskáldskap hans;
hefur hann samið hvert verk-
ið öðru fegurra, gimsteina í
fjársjóð rúmenskrar tóniistar.
Alþekkt eru verk eins og rapsó-
díurnar þrjár sem mikils eru
metnar víða um heim, Sónata
nr. 3 fyrir fiðlu og píanó í
rúmenskum stíl,- Þorpssvítan
fyrir hljómsveit, Bernskumynd-
ir, svíta fyrir fiðlu og píanó,
Óvertúra með rúmensk þemu
og mörg fleiri. Allt það feg-
ursta í rúmenskri þjóðarsál
sameinast í verkum Enescus.
Hann var mjög áhugasamur
hvatamaður að þjóðlegri stefnu
í rúmenskri tónlist og stofnaði
árið 1912 til árlegra verðlauna-
yeitinga til ungra tónskálda í
Rúmeníu. Ráð hans og fordæmi
íiafa lyft sjónhring allra skap-
andi listamanna Rúmeniu
Sem túlkandi listamaður á-
vann Enescu sér frægð um
heim allan, einkum með fiðlu-
leik sínum. Hann var almennt
viðurkenndur einn fremsti
Bach-túlkandi vorra tima. Sér-
kennilegast við listtúlkun En-
escus var óviðjafnanleg göfgi
og með afbrigðum skáldlegt
viðbragð. Hann ól upp kynskóð
fónlistarmanna, og margir
þeirra hafa orðið heimsfræg-
£r snillingar.
Enescu hafði tileinkað sér
djúpa þekkingu á verkum
klassisku meistarana og sýndi
það greinilega við túlkun
þeirra. Ríkasti þátturinn í
listhneigð hans var ástin á
þjóðlegri listsköpun, og kynnti
hann látlaust þessa tónlist
jafnt innanlands sem utan. Eft-
George Eneseu
ir þjóðfrelsisdaginn (23. ágúst
1944) varð hann fyrstur manna
til þess að túlka tónlist Sovét-
ríkjanna, meðal annars sjöundu
sinfóníuna eftir Sjóstakovitsj
(Leningrad) og þriðja konsert
Katsjatúrians.
Enescu var einn af stofnend-
um akademíu rúmenska al-
þýðulýðveldisins, virtur þar og
dáður fyrir óvenju fjölhæfar
gáfur, sem hann notaði til þess
að lyfta hinni nýju menningu
heimalands síns á hærra stig.
Látlaust starf Enescu í meira
HÚSMÓÐIR í Austurbænum
skrifar: — „Kæri bæjarpóstur.
— Gleðilegt nýár og þökk fyrir
það liðna. Mig langar að biðja
þig að koma á framfæri fyrir
mig spurningu til réttra aðila.
Svo er mál með vexti að ég
kaupi oft ný fiskflök — helzt
eru það þorskflök sem eru á
boðstólum — en sá stóri galli
er að minu áliti á þessari fæðu-
tegund, að liún er oftast nær
morandi í hringormum. Eg hef
einhvem tíma heyrt að þau
fiskflök sem seld eru til Banda-
ríkjanna og Ráðstjórnarríkj-
anna séu gegnumlýst áður en
þau eru send af stað, og þá
líklega til þess að ekki slæðist
með fiskflök með hringormi eða
öðrum óþverra. Og nú er spurn-
ing mín sú: Af hverju fáum
við íslenzkir fiskneytendur
Verri fisk en þeir útlendu? Eða
er þetta annars eða þriðja
flokk-s fiskur sem okkur er
seldur á lægra verði? — Beztu
kveðjur.
Húsmóðir í Austurbænum."
ÞAB MUN VERA RÉTT,
að flök, sem ætluð eru til út-
*flutnings séu gegnumlýst, a. m.
en hálfa öld fyrir þroska þjóð-
ar sinnar og eflingu menning-
ar hennar, sýndi fölskvalausa
ást hans á ættlandi sínu. Til
þess hvarflaði hugur hans á
hinztu stund. Hann gerði hið
þrotlausa starf að æðstu skyldu
listamannsins. Verk hans og
hljóðfæraleikur, frægur um all-
an heim, bera glæsilega vitni
listhneigð þjóðar hans. Líf En-
escu og starf, hógværð hans
og samkvæmni, hlýtur að verða
fyrirmynd hverjum listamanni
sem til hlítar er Ijós köllun
sín. Verk Enescus munu halda
áfram að fæða af sér og hlúa.
að tóngróðri Rúmeníu, og fram-
lag hans í almennan fjársjóð
listarinnar mun sífellt stækka
með aukinni þekkingu á Bvgj;l>.-
um hans.
Forseti þjóðþingsins liefur
heiðrað minningu Georges
Enescu margvíslega. Ríkissin-
fóníusveitin heitir héðan i frá
George Enescu sinfóníusveit
ríkisins og fæðingarþorp hans
Liveni heitir George Enescu,
ein breiðgata í Búkarest nefn-
ist Strada George Eneseu. Rík-
isstjórnin heíur stofnað til al-
þjóðlegrar samkeppni og verð-
launaveiíinga fyrir unga hljóð-
færaleikara í nafni hans, er
fram fara þriðja hvert ár í
Búkarest. Efnt verður til sam-
keppni um höggmynd af En-
escu. Húsið sem hann fædd-
ist í verður varðveitt sem safn,
og fimm Enescu-námsstyrkir
vehtir við tónlistarháskólann.
(Úr tímaritinu Rúmenía í dag).
k. var það svo fyrir nokkru
síðan, þegar Pósturinn vann í
fiskiðjuveri. Þá gegnumlýstu
stúlkurnar flökin af mestu ná-
kvæmni, og kvörtuðu sérlega
undan þeim flökum, sem bár-
ust frá Póstinum, töldu að í
þeim væru iðulega bein, sem
alls ekki ættu þar að vera,
enda skal það viðurkennt, að
Pósturinn var í meira lagi
klaufskur flakari. — Annars
hafa fleiri en þessi húsmóðir
kvartað yfir þorskflökunum og
yfirleitt fiskmetinu, sem okkur
er boðið upp á, t. d. kvarta
ýmsir um óþolandi subbuskap
í fiskbúðunum. Án efa er um-
gengnin þar misjöfn, en Póst-
inum er þó kunnugt um, að
sumir fisksaiar liafa lagt sig
í framkróka með að ná í sem
bezta vöru og reyna að með-
höndla hana eins snyrtilega og
auðið er. Á það er og rétt að
benda, að oft er lítið um nýjan
og góðan fisk á markaðinum
hér, getur það t. d. staíað af
gæftaleysi og ýmsu öðru. —-
En hvað um það, ég vona að
réttir aðiljar leysi skilmerki-
lega úr spurningum húsmóður-
H. Jak.
Fyrirspumir írá húsmóður — Hringoraiar í þorsk-
ílökum — Réttir aðilar beðnir að svara skilmerki-
lega. — Fyrirspurn um bækur H. K. Laxness
FRÉTTIR AF ENSKUM BÓKAMARKAÐI
Skáld brezka heimsveldisins
Rudyard Kipling: His Life
and Work. By Charles
Carrington. Macmillan 25 s.
Þegar Plain Tales from the
HiHs birtist 1890, varð Kipling
á augabragði frægur maður og
fjáður. Þess eru engin dæmi í
enskri bókmenntasögu, að
fyrsta bók ungs rithöfundar
hafi hlotið þvílíkar viðtökur,
nema ef vera kynni Childe
Hareld Byrons.
Það var sem bók þessi fyllti
skarð. Um þær mundir var
ekki um auðugan garð að gresja
í enskum bókmenntum. Leikrit
Wildes og Shaw heyrðu enn
framtíðinni til og Hardy hafði
enn ekki náð fullum vexti.
Viðhorf sagnanna, aðdáun á
- athöfnum, andúð á. íhygli og
gagnrýni, féll í frjóan jarðveg
á því skeiði, er heimsvalda-
stefnan var í uppgangi og tekið
var að draga til þeirra atburða,
sem náðu hámarki með heims-
styrjöidinni 1914. — Um alda-
mótin var Kipling eftirlæti
stórs hluta brezku þjóðarinnar,
skáldið, sem af list sinni hafði
látið tíðarandann lcrystallazt í
sögum og ljóðum. Hann gat
tekið því með jafnaðargeði, að
gagnrýnendur tóku ritum hans
fálegar en áður. — Áratug síð-
ar, 1910, átti Kipling ekki leng-
ur leið með samtíð sinni og var
orðinn bitur í lund. Hann hat-
aði og hæddi ríkisstjórnina,
leiðtoga Frjálslynda flokksins,
og umbótastefnu hennar. —
Síðustu æviár sín, — hann dó
1936, — hafði Kipling nær
alveg dregið sig inn í skel sína.
frábitinn vafstri heimsins, og
innar. —Þá er hér annað bréf,
sem fjallar um allt annað efni,
eða nánar tilgreint andlegu [
fæðuna.
BÓKAMABUR skrifp- „Getur!
þú, Bæjarpóstur góður, gefið
mér uplýsingar um það, hve
miklu munar á verði að fá
verk H. K. Laxness með á-
skriftarverði eða búðarverði?
Einnig þætti mér gott að fá
vitneskju um, hvort öll verk
hans eru fáanleg núna hjá for-
laginu í samstæðri útgáfu. Eg
hef lengi ætlað mér að fá öll
verk Laxness, en það hefur
dregizt úr hömlu hjá mér að
koma því í kring.“ (Það skal
tekið fram, að „bókavinur“ er
ekki búsettur í Rvík). Eftir
því sem Bæjarpósturinn hefur
komizt næst, munar um það
bil 20% á áskriftarverði og
búðarverði, þannig, að þeir
sem ætla að eignast öll verk
Kiljans græða trúlega nokkur
hundruð króna á því að fá
þau frekar á áskriftarverðinu
en hinu. Núna um áramótin'
fengust ekki nserri öll verk
Kiljans hjá forlaginu (Helga-
felli), en þau, sem fengust
voru: Ljósvíkingurinn, Sjálf-
stætt fólk, Gerpla, Heiman ek
fór, Silfurtúnglið, Þættir (það
eru allar smásögur Kiljans) og
Dagur í senn; og væntanleg
innan skamms voru Alþýðubók-
in og Kvæðakver. — Annars
væri bezt fyrir bréfritara að
snúa sér beint til Helgafells-
útgáfunnar á Veghúsastíg 7,
þar sem hann fengi án efa
greinargóðar upplýsingar.
deildi aðeins skapi við fáeina
vini. (Sér til dundurs leitaði
hann uppi reyfara eftir Wallace
handa Georg V., sem skrifaði
R.K, á saurblaðið, las þá vand-
lega og skilaði). En bækur
Kiplings seldust betur heldur
en bækur nokkurs annars
brezks höfundar.
Kipling var sögumaður góð-
ur. Frósagnargleði hans, skarp-
skygni á menn og atburði, stíl-
fimi fara ekki milli mála. Lítil
ástæða er þó til að draga fjöð-
ur yfir aðra síðri þætti í rit-
um hans, dálæti á líkamskvöl-
um sem leið til skírnar hugans
og allt að því grimmd sums
staðar. í smásögu einni, The
Wishing House, lætur hann
gamla konu óska sér krabba-
meins í’ því skyni að firra
ástmög sinn veikindum. Al-
ræmt er kvæði hans um Þýzka-
landskeisara í fyrri lieimsstyrj-
öldinni, ort er sá orðrómur
komst á kreik, að keisarinn
þjáðist af krabbameini.
Skoðanir gagnrýnenda á rit-
um Kiplings eru ekki eins
Rudyard Kipling
skiptar og ætla mætti. Skáld-
sögur hans þykja hafa elzt illa
að undantekinni Kim, beztu
sögu hans að margra dómi.
Þótt ljóð hans séu vel kveðin,
er hann ekki talinn í hópi mik-
illa enskra skálda. Eliot metur
ljóð hans þó öðrum meir. Smá-
sögur hans munu hafa haldið
sér bezt verka hans. Somerset
Maugham segir hann beztan
smásagnaliöfund á enska tungu.
Það verður af ýmsu ráðið, að
verið sé að reyna að vekja upp
aftur áhuga á Kipling og verk-
um hans í Bretlandi, Það kem-
ur ekki á óvænt, því að liægri
stefnu í menningarmálum Eng-
ilsaxa hefur vaxið fiskur um
hrygg síðustu ár. Og það er
ekki óeðlilegt fyrirbrigði, þótt
standi í mótsögn við rnegin-
straum samtíðarinnar.
aiter ego.
Óskar Þ.
Þórðarson,
læknir, tekur framvegis á
móti sjúklingum í Ingólfs-
stræti 8 á mánudögum, mið-
vikudögum og föstudögum
frá ki. 2 til 3. Á öðrum tím-
um eftir samkomulagi.
mifllllllllllllllHIIMiHHUHIIIIIIIHUI