Þjóðviljinn - 05.05.1956, Page 7

Laugardagiir 5. naai 1956 — ÞJÓÐVIUINN — (7
Sýning Þjóðleikhússins á
Djúpinu bláu er einhver hin
fegursta sem ég hef séð á
sviði þess — ein þeirra sem
slær mann djúpri þögn: lýk-
ur upp þeim hurðum hjartans
sem opnast inn. Sjaldan mundi
hafa tekizt jafnágætlega og í
sumum atriðum þessa leiks að
skapa fullkomna veruleika-
sýnd á sviðinu; það er ekki
leikur,- heldur líf og örlög og
ævisaga. Tveimur mönnum
fremur öðrum ber að þakka
vegsemd sýningarinnar —
leikstjóranum Baldvini Hall-
dórssyni sem ræður fyrir blæ
hennar og andrúmslofti, og
heldur öilum þráðum í hendi
sér; leikkonunni Helgu Val-
týsdóttur er af sannri innlif-
im lyftir fremur flötu efni í
hæðir harmleiksins. Einn
skugga ber þó á sýninguna,
Og get ég því síður bundizt
orða um hann sem ljómi henn-
ar að öðru leyti er meiri. Það
er málið sem persónunum er
lagt í munn — þýðing leiksins.
Þrir leikdómendur hafa lokið
á hana Iofsorði í umsögnum
iim ieikinn. Sigurður Grímsson
talaði í Morgunblaðinu um „á-
gæta þýðingu Karls ísfelds“.
Loftur Guðmundsson sagði í
Röbert Arnfinnsson og Helga Valtýsdóttir
í hlutverkum sínum.
Guðjón Benediktsson múrari
sextugur í dag
jafn lengi að líða í fylgd með
Alþýðublaðinu að „þýðing
Karls ísfelds fer vel í munni“.
Sveinni Skorri skrifaði í Tím-
ann að þýðing Karls ísfelds
bæri öll einkenni hans, „laun-
Mminn (svo), rammíslenzk og
létt í munni.“ Af þessum yfir-
borðslegu umsögnum er ljóst
að enginn þeirra þrennenninga
hefur séð ástæðu til að kynna
sér þýðinguna af handriti
þýðanda; og ætti þó staðgóð
gagnrýni á því máli, sem okk-
ur er flutt í „musteri íslenzkr-
ar tungu“, að sóma sér vel
í vönduðum leikdómi. Umsagn-
ir þremenninganna sýna sömu-
leiðis að þeir vissu ekki hvað
þeir voru að segja; eru það
slæm svik við leikhúsgesti og
blaðalesendur, sem taka mark
á skrifum þeirra — og eiga
að geta. treyst þeim um höf-
uðatriði. Mér sýnist þýðingin
I mörgum tilfellum lítt munn-
töm og jafnvel útlenzkuskot-
in: hroðvirknisleg; og tel ekki
eftir mér að finna þeim dómi
nokkurn stað.
Tökum fyrst heiti leiksins:
Pjúpið blátt. Það rekur rætur
til setningar í 1. þætti, og
hljóðar hún svo í „endur-
þýddri útgáfu'* þýðanda: „Að
minnsta kosti er það svo, að
þegar Hel er á aðra hönd og
djúpið blátt á hina, þá virðist
djúpið blátt stundum mjög
seiðandi" (í flutningi leiksins
hefur þó „hann", þ. e. djöfull-
inn, leyst Hel af hólmi; og er
það nokkur bót í máli). Djúp-
ið blátt hlj'tur hér að merkja
dauðann, því setningin er svar
Hesterar við því hversvegna
hún freistaði sjálfsmorðs.
Enska orðtakið „to be between
the devil and the deep sea“
þýðir að vera milli tveggja
elda; má geta sér til að það
sé komið úr fornri þjóðsögu
'om mann sem djöfullinn hafi
króað af á sjávarhamri: mað-
ariEn átti um það að velja
að steypa sér í djúpið og
bjarga sál sinni i bana eða
ganga í þjónustu djöfulsins
og glata heill sinni. Ýms is-
lenzk orðtök hafa mótazt með
sviþuðum hætti. En orðtök
verða ekki þýdd orðrétt af
einu máli á annað; ef ekki
er til íslenzk hliðstæða við hið
enska orðtak, hefði þýðandi
hlotið að smíða hana. — og er
Karl ísfeld vissulega maður
til að ráða fram úr slíkum
vanda. Tilsvarið er ekki skilj-
anlegt eins og Hester mælir
það fram.
Miller læknir segir í l. þætti
að nú fari hann „til morgun-
verðarins" (I’m going back to
my breakfast-). Þannig talar
enginn maður á íslandi, held-
ur fara menn að borða. Yður
hefur skilizt rétt, segir hann
á öðrum stað. Það orðalag hef
ég ekki heyrt, en menn segja
stundum að það sé rétt skilið
(hjá yður); í þessu sambandi
hefði þó verið freistandi að
segja að þér ættuð koilgátuna.
I 1. þætti spyr Hester mann
sinn hvort Davíð sé ekki
„rogginn núna, þegar hann er
orðinn lögfræðingur." Þetta er
vitaskuld ágæt þvðing handa
Morgunblaðinu, fer ve) í
munni á Alþýðublaðinu, er
römm íslenzka hjá Timanum;
en einfalt fólk hefði þó spurt
hvort maðurinn væri ekki
rogginn að vera orðinn lög-
fræðingur. Og enn talar Hest-
er í þessum þætti um „órök-
studda tilfinningasemi." A
enskunni: illogical emotions;
og er svo mikið víst að illog-
ical þýðir ekki þrökstuddur.
í 2. þætti segir Jackie að
hann ætti annars að fara. að
hverfa, en hann á við það að
hann ætti að hypja sig. í sama
þætti segi'r Sir William við
Hester: „. . þessi maður, sem
þú segist elska, (er) þér bæði
siðferðilega og að gáfnafari
mjög ósamboðinn." í frum-
texta stendur „morally and
ihtellectually" — tvö atviks-
orð, tvær hliðstæður. Þær eiga
að hefja tungutak þessa fág-
aða Englendings, en fara for-
görðum í þýðingunni; annars-
vegar atviksorð (siðferðilega),
hinsvegar forsetningariiður
(að gáfnafari) — fremur
subbuleg íslenzka. Þá finnst
mér það fara illa i munni er
Hester skipar manni sínum að
vera ekki barnalegur. Vertu
ekki með þennan barnaskap,
segir maður að jafnaði. í sömu
andránni segir hún við hann
i upphrópunartóni: mér þykir
þú vera glæsilegur! Það væri
kynleg yfirlýsing eins og á
stendur, jafnvel þó hún hefði.
við rök að styðjast; enda á
hún raunverulega við það að
hann sé vel búinn — eða fínn,
eins og við segjum. Þeirri
konu, sem talar um að Freddie
fari á það, er varla mikil
vorkunn að kalla hann fín-
an.
Eg gæti rakið þetta mál sjö-
falt lengur: ónákvæma þýð-
ingu, klúðrað tal, stirðbusa-
legar setningar. Mér kemur
enn í hug er Hester kveðst
oft hafa lagt bréfið niður fyr-
ir sér áður en hún skrifaði
það, „og það hefur alltaf ver-
ið yfir því svo mikil mælska
og ró.“ Ósköp er þetta vand-
ræðaleg islenzka: það var
mælska yfir bréfinu; auk þess
er hlaupið á hundavaði jTir
frumtextann: it (þ. e. bréfið)
has ahvays been most elo-
quent and noble and compos-
ed. Einhver vildi kannski einn-
ig takast á hendur að telja
hve oft þersónur leiksins segja
„Eg geri ráð fyrir...." o. s.
frv. Það stendur fyrir I sup-
pose, I imagine, I expect, og
kannski ennþá fleiri sagnir.
Jafnvel þegar Hesterþykir tal
FramhaW á 10. síðu
Á þessum merkisdegi Guð-
jóns Benediktssonar múrara,
er hann fyllir 6. áratuginn;
er ekki að ástæðulausu að
minnzt sé á störf hans í Múr-
arafélagi Reykjavíkur. Mun
það fáum skyldara en mér,
svo lengi sem við höfum starf-
að saman í stjórn félagsins.
Er Guðjón kom í Múrarafé-
lagið fyrir nær aldarfjórðungi
síðan lét hann þegar að sér
kveða á félagsfundum, enda
vel máli farinn, hafði tekið
virkan þátt í verkalýðsbar-
áttunni og m.a. átt sæti í hinni
„rauðu" stjórn Dagsbrúnar.
Á þeim árum átti félagið
við allmikla erfiðleika að
stríða og þær kjarabætur er
þá höfðu unnizt runnu oft að
mestu út í sandinn, vegna
skipulagsleysis og félagslegs
vanþroska stéttarinnar. Innan
félagsins var þá háð hörð bar-
átta fyrir breyttu skipulagi,
er efldi félagsstarfið og bætti
afkomu stéttarinnar.
Guðjón Benediktsson tók
virkan þátt í þeirri baráttu og
vann síðan að því að byggja
upp Múrarafélag Reykjavíkur,
sem sveinafélag eftir skipt-
ingu stéttarinnar 1933. Þrem-
ur árum síðar var hann kos-
inn formaður félagsins en
hafði áður átt sæti í fulltrúa-
ráði og í varastjórn. í sjö ár
hefur hann gegnt formanns-
störfum í félaginu, en auk
þess starfað í stjórnum, sem
ritari og gjaldkeri.
Störf Guðjóns innan félags-
ins hafa fyrst og fremst mót-
azt af stéttarlegum áhuga, ein-
beittum baráttuhug og af
þeirri öruggu trú að samtökin
gerðu stéttina sterka. Hefur
starf hans vissulega orðið ár-
angursríkt. Og er við félag-
ar hans færum honum þakkir
fyrir langt og mikið starf,
finnum við líka til þess, að
• honum eigum við þakkarskuld
að gjalda og mun starf hans
þó meira metið er árin líða.
Enda þótt Guðjón Bene-
diktsson hafi letrað sínar rún-
ir í sögu félagsins, sem hinn
raunhæfi baráttumaður, er
hans ekki síður að geta sem
góðs og skemmtilegs félaga,
er með hagmælsku og fyndni
gaf okkur margar skemmtileg-
ar vísur, sem við svo oft „í
gamla daga" rauluðum á árs-
hátíðum félagsins. — En hann
á líka alvöru og lífsspeki í
kveðskap sínum og með
„Fánasöng múrara" hóf hann
merki stéttarinnar hátt.
S. G. S.
=5S5=
Kæri vinur, Guðjón Bene-
diktsson.
Getur það verið, sem ég
hefi heyrt að þú sért svona
allt í einu kominn á sjötugs
aldurinn. Og ég, kem hélt
þig vera pilt á mínu reki,
kannski 2—3 árum eldri. Eða
er það svona langt síðan árið,
sem þú varst í rauðu Dags-
brúnarstjórninni, undir for-
ystu Manga V., árið, sem ég
sá fyrst þitt eldrauða höfuð.
Jú, svo sannarlega, ef mis-
munurinn á 26 og 56 er 30 og
þú hefur verið þrítugur, þá er
þetta tilfellið.
Þrjátíu ár er vissulega ekki
Pétri og honum Páli, þótt báð-
ir séu beztu strákar. Og nú
rennur upp fyrir mér lausn
gátunnar, eins og tungl í fytl-
ingu: Það var svo gaman að
vera í fylgd með Gauja Ben.,
á hverju sem gekk, að maður
gleymdi að líta á klukkuna og
gaf skit í almanakið. Það er
því freistandi, gamli vinur, að
minnast margra bjartra
stunda, sem þvi miður er ekki
unnt, sakir annríkis, nú fyrir
kosningarnar.
Og þó get ég ekki stillt mig.
Manstu þegar við fórum aust-
'ur yfir fjall á Helreiðinni með_
þeim bræðrum Bjössa og
Lúlla, haustið 1931, til að
boða byltinguna? Þið Bjöggi
fóruð niður í tunnur á bílpall-
inum og breidduð yfir ykkur
segldúkinn, því lcalt var í
veðri. En ég sat á fyrsta far-
rými við hlið vagnstjórans
sjáTfs, af því að ég var þá
nýkominn af berklahælinu og
var fínn maður. — Manstu
þegar framhjólin rúlluðu und-
an bílskepnunni og við lögðum
af stað undir myrkrið á heið-
ina fótgangandi í átt til Kol-
viðarhóls. Ogþá var kveðið. —
Manstu hvað við urðum
Guðjón Benediktsson
hreyknir og hissa þegar við í
myrkrinu sáum bílljós og upp-
götvuðum að þar var. komin
sjálf Helreiðin afturgengin á
fjórum hjólum. Og þá var enn
kveðið, ef ég man rétt. — Og
veizlan hjá Bjögga, þegar
komið var á áfangastað. Allir
prímusarnir. Heita vatnið og
skonrokið og kveðskapurinn í
þér. — Eða þegar bílstjórinn
gat ekki skipt fyrir okkur
hundraðkallinum og varð að
líða okkur um fargjaldið.
Manstu fundinn um kvöldið,
niður við sjóinn, úthýsinguna
og hina alþýðlegu gestrisni,
sem við kynntumst á þessari
sömu nóttu. Og enn kvað
Guðjón.
Manstu þegar við komum úr
garnaslagnum, livað þú út-
málaðir það fyrir mér á heim-
Ieiðinni, hvað þú værir óvenju-
lega liðugur í fötunum, en sú
var raunin þegar heim kom,
að af bakinu á jakkanum þín-
,um var ekki annað eftir en
fóðrið. — Og þegar þú hafðir
þvegið þér í framan og haft
fataskipti, kvaddir þú konu
þína og fórst svo með mér um
borð í Dettifoss gamla, scm
þá var í þann veginn að leggjá
af stað til Vestmannaeyja.
Manstu vökunóttina þá á 2.
Framhald á 11. síðu.