Þjóðviljinn - 29.09.1956, Side 7

Laugardagur 29. september 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Vitavarzla eða skósmíði
heiði hæit mér vel~
ngur, Leopold Infeld, einn
Hinn frægi pólski eðlisfræð-
nesti sérfræðingur nútímans í
geimgeislum, var um margra
ára skeið náinn samstarfsmaður Alberts Ein-
steins í Bandaríkjunum — unz hann hvarf
heim til föðurlands síns fyrir nokkrum árum,
og ei nú meðlimur pólsku vísindaakademíunn-
ar. ínfeld hefur skrifað endurminningar sínar
um Einstein, og er eftirfarandi grein kafli úr
þeim.
Leopold Infeld: Minningar um Einstein
þá hefði ég dútlað við eðliefræði í fómsfundym
Samvinna okkar Ein-
steins leiddi til á-
gætrar vináttu okkar í milli.
Við töluðum oft saman um
Þjóðfélagsmál, stjórnmál, kynni
mann.a og samband sín á milli,
vísindi, heimspeki og um fram
allt um framtíð vísindanna og
takmark. Ég kynntist honum æ
betur. Mér lærðist að gera mér
grein fyrir viðhorfum hans,
sem ætíð voru, svo undarlegt
sem það kann að virðast, í
algeru samræmi við aðalþætt-
ina í persónuleika hans.
Fáir menn munu hafa kynnz't
svo mörgu fólki sem Einstein.
Öllum varð vel við hann og
kusu sér- hann að vini.
Það var tiltölulega auðvelt
að ná fundi hans, en öllu erf-
iðara að fá nánari kynni af
honum. Hann fékk fjölda bréfa
víðsvegar að, og hann reyndi
að svara flestu af því, sem
honum fannst svaravert. En
Þrátt fyrir þetta og þó að hann
væri hvarvetna boðinn og vel-
kominn, var hann þó ætíð
einmana. En hann undi vel
einveru, og kaus að vera ó-
truflaður við störf sín.
Hefði kosið að
vera vitavörður
■VTokkrum árum áður
’ en fundi okkar bar
sáman í fyrsta sinn, hafði Ein-
stein haldið ræðu í Albert Hall,
fyrir hönd landflótta vísinda-
manna frá Þýzkalandi, sem þá
voru farnir að streyma þaðan
iil ýmissa landa. Hann gat
þess í ræðunni, að vel gæti far-
ið á því að vísindamenn væru
hafðir til ýmissa annarra
starfa. Sem dæmi nefndi hann
vitavörzlu, sem hann sagði, að
mundi hæfa vísindamönnum
einkar vel, vegna þess hversu
einfalt verk þetta væri, en
ágætt næði í vitanum og mik-
ill tími afgangs til að sinna
fræðum. Þetta þótti vísinda-
mönnúnum skrítið að heyra.
En Einstein var þetta alvara.
Sjálfum hafði honum þótt
næsta fýsilegt að eiga heima í
vitatumi og mega vera laus
við ásókn manna og hinar
ýmsu skyldUr, sem stöðu hans
— Hugur minn hefur aldr-
ei verið sérstaklega bund-
inn einu landi eða ríki.
fylgdu. En flestum öðrum vís-
indamönnum mun vera öfugt
farið. Sjálfur hlýt ég að játa,
að mér var illa við að þurfa
að starfa einangraður, en það
hlaut ég að gera í átta ár. Það
er flestra manna reynsla, að
einangrun sé ekki holl vísinda-
manni, því hann þarfnist upp-
örfunar og félagsskapar, en
einangrun sé honum til niður-
dreps. Þó er afburðamaðurinn
undantekning frá þessu. Ein-
stein gat starfað hvar sem
hann var staddur. En það skildi
hann ekki, að öðrum kynni að
vera öðruvísi farið. Honum lík-
aði ekki að þurfa að vinna fyr-
ir sér með vísindum sínum.
Hann áleit það mikið happ að
hafa aldrei verið nauðbeygður
til .að vinna fyrir sér. Árin
sem hann dvaldi í Sviss, leið
honum vel.. Þar fannst honum
anda að sér góðu, samkeppni
og metings meðal prófessor-
anna gætti þar minna en hann
átti að venjast, og vinnustund-
irnar urðu honum drjúgar.
Oft sagði hann við mig, að
sér mundi ekki þykja neitt að
því, að þurfa að vinna eitt-
hvert nytsamt hversdagsverk,
svo sem að gera skó, en hafa
eðlisfræðina í hjáverkum og
mundi hann kjósa þetta held-
ur en eiga að kenna eðlisfræði.
En eðlisfræðina mat hann um-
fram flest annað. Þessvegna
þótti honum miður að hafa
hana sér að tekjulind. Hann
hefði heldur kosið að hafa eitt-
hvað annað sér til framfærslu,
en hafa fræði sín og vísindi
óflekkuð af hversdagsstriti. Þó
að þetta kunni að virðast af
litlum rökum hugsað, var það
þó í samræmi við skapgerð
Einsteins.
Skýr hugsun Jeiðir
til góðvildar
"’g lærði mikið í
eðlisfræði af Ein-
stein, en þó þykir mér enn meir
vert um manninn sjálfan en
Þannig skildi Albert Einstein við vinnustofu sína
...... .. í siðasta.sinn
Tvær einkennandi myndir af Einstein
fræði hans. Einstein var allra
manna vinsamlegastur, um-
burðarlyndastur og hjálpsam-
astur.
Ábyrgðartilfinning, sem
sprettur af skýrri hugsun, er
mikil hvatning til mannúðar.
Skýr hugsun styður góðvild og
heiðarleik, og það kemur af
því að þetta gerir lífið auðveld-
ara og eyðir þrætum og þeim
vanda sem af þeim leiðir.
Hvorttveggja: góðvildin og þekk-
ingin getur leitt til velfarnaðar,
en þó er mér nær að halda, að
þekkinguna megi síður vanta,
því .að eintóm góðvild getur
auðveldlega lent á glapstig-
um.
Einstein var fágætur maður,
hvað þetta snerti. Þó að hann
hefði hugann allan við vísindi
sín, var hann reiðubúinn að
hjálpa mönnum, sem til hans
leituðu, svo framarlega sem
honum fannst vera þörf á því
og útlit fyrir að hjálpin kæmi
að gagni. Hann gaf meðmæli
í þúsundatali og mörgum mönn-
um gjaf hann ráð. Hann gat haft
til að sitja lengi hjá sjúkum
mdmii og tala við hann ef fjöl-
skylc^a sjúklingsins hafði fengið
ha'nni til að trúa þyÍQ að sjúk-
lingnum myndi hægjast af því.
Einstein var þægilegur í við-
móti, broshýr og alúðlegur og
lét enga óþolinmæði á sér sjá,
þó að viðtölin tefðu hann frá
því, sem hann hafði með hönd-
um.
Einangrun háði
honum ekki
ó að ég sé allra
manna áhugasam-
astur um þjóðfélagslegt rétt-
læti og ábyrgð, er mér þó ekki
lagið að bindast öðrum mönn-
um. Ég vil ekki láta leiðast
af neinum. Aldrei hef ég bund-.
izt órofa tryggð ættlandi mínu,
góðkunningjum og jafnvel fjöl-
skyldu svo að ég treysti mér
ekki til að losa um böndin, og
tilhneigingin til að vera einn
sér hefur farið vaxandi með
árunum“. Þetta skrifaði hann
einu sinni, og hann bætti við:
„Slík einangrun getur verið
þungbær, en ég sakna þess ekkf
að fara á mis við skilning og
samúð annarra manna. Ég þyk-
ist samt vita, að ég fari nokk-
urs á mis, en hins vegar hef
ég getað orðið óháður siðum,
Framhald á 10. síðu.