Þjóðviljinn - 22.12.1956, Blaðsíða 10

26) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 22. desember 1956
Vélaverkstæði
Sig. SveinbjörnssoÐar hi.
Skúlatúni 6 — Sími 5753
Smíöum alls konar varahluti fyrir:
Dráttarvélar — Jarðýtur
Vélskóflur — Skurögröfur
Einnig hverskonar verksmiðjuvélar
Gerum upp dieselmótora.
Höfum varahluti fyrir New England togvindur
og tökum að oss viðgerðir á peim
Framleiðum vélar fyrir saltfiskpurrkhús
Smíðum hina viðurkenndu rafmagnsgufukatla
Smíðum og útvegum vélar fyrir sandnám
Smíðum og setjum upp allar.
stœrðir af olíu- og lýsisgeymum
Öll vinna framkvæmd með
fullkomnustu vélem
Peg&r lífið er lelkur
Nákvæm rannsókn hefur leitt það í Ijós, að langflest
umferðaslys á börnuin hér á landi verða á börnum,
scm eru að leika scr á götunum. Það er því að veru-
Iegu leyti foreldrum um að kcnna. Þeir verða að kenna
börnunum að varast umferðina, hversu erfið sem sú
lexía reynist. Hún er mikilvæg. Hún getur bjargað
lífi barnsins.
samvh smunrií&Y©
Martyrium á Montparriasse
Framhald aí 25. síðu.
Það er ekki eins rómantískt.
Sömu nóttina og Modiglini dó
framdi fylgikona hans Jeanne
Hébuterne sjálfsmorð með því
að fleygja sér af húsþaki með
þunga sinn næstum níu mánaða
sturluð af harminum. Dyggð-
ugir foreldrar hennar sem
höfðu útskúfað henni þegar hún
tók saman við Modigliani bönn-
uðu það að þau fengju að búa
saman í einni gröf.
Eftir mörg ár voru þau færð
saman í moldinni.
VII.
Ýmsir kunningjar mínir í Par-
ís sögðu mér sögur af því að
þegar fréttist um dauða Modigli-
ani hækkuðu myndir hans ört
í verði. Það var eins og merkið
væri gefið: nú er hann dauður,
nú getið þið farið að borga fyr-
ir inyndirnar. Nú er óhætt að
borga. (Hver getur sagt hve
mikinn þátt stöðugur skortur
og löng og erfið barátta fyrir
þeirri viðurkenningu sem iista-
maðurinn vissi alltaf að hann
átti heimtingu á, hve mikinn
þátt fálæti hafi átt í niðurlæg-
ingu hans og eiturnautn? Ekki
veit ég, það er aðeins nefnt til
umhugsunar. Málarinn Krem-
egne sem var vinur Modigliani
og er nú helzt þekktur af því
að hafa skorið Soutine niður úr
snöru sagði mér af því hvað
Modiglini hefði þolað óskap-
lega lítið að drekka. Vafalaust
af ónógu viðurværi og vítamín-
skorti).
Nú fóru listbraskararnir af
stað og söfnuðu því saman sem
þeir fundu af myndum eftir
Modigliani og ýmsir gátu raup-
að af góðum kaupum. Nú
keyptu þeir við því verði sem
upp var sett myndir sem þeir
vildu ekkert borga fyrir áður.
Nú eru sumar þessar mynd-
ir stolt stórra safna víða um
heim keyptar fyrir of fjár sem
rann oft í kistla listsala sem
vissu af manninum lifandi á
næsta leiti og sáu hann drepast
fyrir augunum á sér. Modigliani
var að vísu ekki óþekktur þeg-
ar liann dó. En viðurkenningin
kom of seint. Hann var dauða-
dæmdur.
En sá sem skapaði honum al-
þjóðlega frægð var ameríski
listunnandinn Barnes sem mig
minnir hafi komið til Parísar
tveimur árum eftir að Modigli-
ani dó og keypti þá myndir eft-
ir hann og sömuleiðis eftir Sout-
ine, og átti allra manna mestan
þátt í að vekja athygli á þeim.
Það var Modigliani sem kom
Soutine á framfæri og fékk list-
sala sinn Zoborofski til að taka
að sér að selja myndir hans.
Soutine var líka að berjast við
að mála í óskaplegri fátækt en
hann lifði það að verða efnað-
ur maður af verkum sínum. Og
þegar Modigliani þóttist finna
dauða sinn nærri sagði hann
við Zoborofski: Vertu alveg á-
hyggjulaus, ég skil eftir handa
þér einn snilling eitt séní, hann
Soutine. Modigliani var aldrei
smár í sér og unni öðrum sann-
mælis.
VIII.
Er hægt að skrifa nokkuð að
gagni um málverk? Hefur það
nokkra þýðingu að skrifa annað
en áróður fyrir myndum eða
á móti myndum? Hvorugt þarf
um verk Modigliani. Allir sem
kynnast myndlist hitta fyrir
sér Modiglianí fyrr eða síðar.
Flestir kannast við þessar löngu
melankólsku einkennilegu fíg-
úrur með svanahálsinn og hin
skrítnu augu þrungin dul sem
eru ekkert nema augasteinn —
eða án augasteins. Og þær
nöktu konur sem hann var
alltaf að forma með svo lifandi
músíkalskri línu að minnir
á Botticelli. Oft voru það ást-
konur einnar nætur sem hann
neyddi undir steypiflóð af-
hjúpandi birtu að morgni,
fletti af þeim rekkjulíni og mál-
aði þær svo þær munu alltaf
lifa, þessar konur sem hann
gerði skyndibrullaup til en mál-
aði sem ástkonur allra nátta.
Sumar þeirra fylgdu honum
til grafar sem fölir svipir af
málverkinu eða skuggar þess
á malbiki virkileikans. Hann
gerði ótal myndir af fólki, og
aftur og aftur koma egglaga
höfuð svo sérkennandi fyrir
hann eins og i framhaldi af
kenningu Brancusi; myndir með
löng og teygð form sem minna
kannski á Sienamálarana í
sinni draumkenndu tign og fín-
leika. Þær eru kannski ekki
svo djúpar en fullkomnar í
byggingu eftir klassiskum regl-
um gömlu meistaranna, og hið
milda angur þeirra vefst í
mjúkum viðkvæmum sveiflum
um myndflötinn.
Stundum gat Modigliani orð-
ið nístandi napur í myndum
sínum eins og þegar hann mál-
aði hinn fræga tilgerðardekr-
ara og öfughneigðarfagurkera
Cocteau þúsundþjalasmið sem
hefur tekist að pota sér inn í
frönsku akademíuna. Á hon-
um hafði Modigliani mestu
skömm eins og sést á myndinni.
Auk áhrifa sem þegar hafa
verið nefnd höfðu myndir Céz-
anne mikla þýðingu fyrir Mod-
igliani. Um skeið var hann ékki
ósnortinn af kúbistunum sem
komu fram um líkt leyti og
Modigliani kom til Parísar. En
þau áhrif voru ekki djúptæk né
varanleg. Modigliani gekk aldrei
í flokk þeirra eins og svo marg-
ir af kynslóð hans: þar voru
sumir þeirra sem lengst náðu
eins og Picasso, Braque, Gris
og Léger. Af Parísarmálurun-
um var Modigliani skyldastur
Toulouse-Lautrec og kunni vel
að meta verk hans og sömuleið-
is Gauguin.
IX.
Ennþá stendur Dome en þar
er ekki lengur opið allan sól*
arhringinn. Á Rotonde var far-
ið að amast við þeim sem sátu.
sex klukkutíma yfir kaffibolla,
þeir þóttust hafa nóg af við-
skiptavinum sem ættu fé og
eyddu því fúsir, fyrir bragðið
fór Rotonde á hausinn því menn.
komu til að sjá þessa 6 tíma
kaffibollamenn. Nú er aftur bú-
ið að opna Rotonde. Þar spilar
nú kvennahljómsveit á palli
strássvalsa og sætrómantíska
froðutónlist fyrir smáborgar-
ana sem iða í skinninu yfir að
vera að kanna hina hálu stigu
listalífsins sem einhver hefur
sagt þeim að sé ailt fullt a£ sið-
leysi og svalli og sukki og ralli
og halda kannski að margir
listamenn komist upp með það
að lifa eins og Modigliani og
skapa samt list. En barinn er
opinn alla nóttina. Þar er ekki
lengur Hemingway sem fékk
nóbelsverðlaunin og Ezra Pound
sem var lokaöur á geðveikra-
hæli fyrir landráð né Scott
Fitzgerald sem dó alkóhólisti,
og ekki heldur Diego Rivera
sem er patriark mexíkanskrar
listar í dag og kommúnisti, og
þar er ekki lengur Picasso sem
einu sinni sat þar með litla
svarta alpahúfu og hlustaði á
Modigliani rífast. Ég sat þar
eina nótt með ungu amerísku
skáldi sem átti þá nótt síðasta
áður en hann fór til Kóreu til
að láta drepa sig samkvæmt
borgaralegri útnefningu sinnar
landsstjórnar. Á Dome sitja
ennþá fyrirsæturnar af Grande
Chaumiere og Academie Cola-
rossi bláar af kulda og berfætt-
ar í skónum um vetur en á
sumrin er allt af þéttsett við
gangstéttarborðin.
Á Select sem Hemingway
kallaði 1924 „this new jive“ sátu
myndhöggvararnir Zadkine og
Laurens saman við borð (og
augu Zadkine eru svo hvöss
að manni finnst að hann
höggvi með þéim í stein-
inn), þá slangrar spánski
málarinn Dominguez með um-
skiptingshausinn gríðarstóra
upp að barnum feitur stór og
luralegur og troðandi marvað-
ann í alkóhólinu en teiknar svo
fínlegar, næstum kvenlegar
myndir.
Beint á móti sitja bókhneigð-
ir góðborgarar á Coupole kvöld
eftir kvöld og bíða þess að sjá
Sartre koma þar um miðnætti
og setjast inn í horn. En Krem-
egne er að verða gamall og sat
einn við borð lítill og önugur og
fátækur og þó hann hefði skor-
ið Soutine niður úr snöru og
þakkt Modiglianl vlarð hann
ekki feitur af því.
Við fengum okkm- stundum
glas af hvítvíni og hann sagði
mér sögur af Modigliani.
Auk heimildarmanna sem nefndir
eru í greininni hef ég sitthvaö
eftir ónefndum kunningjum mín*
um 1 París sem þekktu Modíglianl.
T„ V.