Þjóðviljinn - 09.03.1957, Blaðsíða 6

sf>) — ÞJÓBVILJINN — Laugardagur 9. marz 1957
ÐVIIJINN
Útgefandi:
, SameiningarfLokkur alþýöu — Sósialistaflokkunnn
Gerbreytt viðhorf
Rokkað í Breiðfirðingabúð
Guðsp,jallasöngvar, dans~
æði miðalda og rock ’n rolí
17'yrir nokkrum dögum birti
*■ Þjóðviljinn ýtarlegu frá-
sögn um kapphlaup stórveld-
anna um úrslitavopnið, eld-
flaugar sem borið geta kjarn-
orkuskeyti og vetnissprengjur
meginlandanna á milli án þe3s
að nokkrum vörnum verði við
komið. Þessi nýju vopn ger-
breyta öllum hefðbundnum
| viðhorfum í hernaðarmálum,
og tslendingum ber að gera
sér grein fyrir áhrifum þess á
stöðu landsins í alþjóðamál-
iim
Tj’inn helzti sérfræðingur
Bandaríkjanna í hermál-
um, mr. Petersen, fram-
kvæmdastjóri heimavarnanna,
lýsti hinum nýju viðhorfum á
þennan hátt fyrir fulltrúa-
deild Bandaríkjaþings: „Eftir
eitt eða tvö ár, árið 1960 eða
síðar, mtmu flugskeyti sem
■ geta borið vetnissprengju
' meginlandanna á milli verða
vopnin sem mestu máli skipta.
Þegar þetta úrslitavopn kem-
ur til sögunnar, munu allar
fyrirætlanir um vemd og
hrottflutning (óbreyttra borg-
ara) reynast einskis nýtar“.
' Og yfirstjóm bandaríska flot-
ans gaf þessa lýsingu á hinu
gerbreytta ástandi: „Kjam-
orkuverið í Oak Ridge, stál-
iðjuverin í Youngstovvn og
Pittsburg, olíuhémðin og efna-
verksmiðjurnar í suðurfylkj-
unum, allt Nýja England, New
York fvlki, Pennsylvanía og
öl! Atlanzhafsströndin era nú
in".an skotmáls hinna nýju
kjarnorkuflugskeyta, sem
hægt væri að skjóta úr sov-
ézkum langferðakafbátum".
/\g þannig má tilfæra eitt
” dæmið af öðru frá þeim
aðiium sem gerzt eiga að vita
um að allar fyrri kenningar um
sókn og vöm í hernaði eru
úreltar, allt það hemaðarkerfi,
sem miðað er við fyrri vopna-
tegundir, er að verða að fom-
minjum, meðal annars her-
stöðvar þær sem hrjá þjóðirn-
ar um allan heim eins og við
Islendingar þekkjum bezt af
eigin raun.
Y’Trslitavopnin, eldflaugarnar,
eru enn ein sönnun þeirr-
hr augljósu kenningar að ís-
lendingum er engin vemd að
hernáminu, það færir okkur
ekkert öryggi. Hin nýju vopn
eru þess eðlis að það er ekki
hægt að verjast þeim, að sögn
bandarískra herfræðinga
sjálfra. Þessi sannindi em að
vísu engin nýung fyrir okkur
Islendinga, þau hafa verið
augljós hverjum sem lagt hef-
ur á sig einhverja hugsun,
enda hefur hemámsliðið ekki
sýnt nokkum lit á því að það
væri hér statt til þess að
vernda líf og limi og eignir
Islendinga. Engu að síður er
.fróðlegt að gera sér grein fyr-
ir því að „öryggiskenningin"
verður þeim mun fráleitari
sem þróunin heldur lengra.
Tfins vegar hafa hernáms-
** menn reynt að halda því
fram að engu að síður eigum
við Islendingar að fórna okk-
ur í sameiginlega þágu, sem
útvarðsstöð Bandaríkjanna,
þannig að radarkerfið hér fái
pata af væntanlegri árás og
láti vita í tíma vestur um haf.
En einnig þessi kenning um
að fórna íslendingum í þágu
herraþjóðarinnar er hrunin til
gmnna. Eldflaugar þær sem
verið er að framleiða fara
með slíkum hraða að þær
myndu þjóta yfir endilangt
Island á ca. tveimur mínút-
um! Ef radarkerfið yrði á
annað borð vart við slíka
sendingu í háloftunum myndi
frásögnin um hana berast
vestur um haf ámóta fljótt
og eldflaugin sjálf!
llið umfangsmikla herstöðva-
kerfi Bandaríkjanna átti
sem kunnugt er að hafa þann
tilgang að vemda heimaland-
ið. Ef til styrjaldar kæmi áttu
átökin að skella á herstöðvun-
um, en Bandaríkin sjálf áttu
að vera hólpin eins og í síð-
ustu styrjöld. Nú er þetta
gerbreytt, Bandaríkin sjálf
em opin og varnarlaus fyrir
eldflaugaárásum eins og hver
annar staður á yfirborði
hnattarins. Þetta gerir það að
verkum að hið herfræðilega
gildi herstöðvanna er ger-
breytt, og kenningin um
„hlekkinn í vamarkeðjunm-‘
er hmnin til grunna eins og
allar aðrar „röksemdir“ her-
námsmanna.
0"" II minnir þessi þróun eftir-
minnilega á þá einföldu
staðreynd að það er ekki til
önnur vernd en vernd friðar-
ins, aðeins öryggi sátta og
samkomulags. Verði hinum
nýju vopnum nokkru sinni
beitt verða fáir blettir heims-
byggðarinnar samir eftir, og
vopnaviðskiptin munu skipta
meira máli en leikslokin. Þaðt
hefur verið mikill siður í vest-
rænum heimi að skopast að
öllu tali um frið og telja sam-
komulagstilraunir gagnslausar
og verri en það, en sú skoðun
kann að breytast, eftir að sér-
fræðingum ber saman um að
Sovétríkin hafi nú forustu í
eldflaugagerð, hafl ámóta yf-
irburði í smíði úrslitavopns-
ins og Bandarikin höfðu um
skeið í gerð kjarnorkuvopna.
Og varla ætti lengur að þurfa
að rökstyðja það hversu ein-
sætt það er að íslendingar
túlki stefnu friðar og sam-
komulags hvenær sem þeir
láta til sín heyra á alþjóða-
vettvangi. Það hefur alltaÞ
veríð fáránlegt að við skul-
um vera þátttakendur í hern-
aðarbandalagi, en aldrei hefur
það verið fráleitari fíflska en
nú. Og Islehdingum er það
ekki aðeins lífsnauðsyn að
losna við hernámið, það er
þáttur- í óhjákvæmilegri þró-
un, og geta aðeins fávísir rat-J
ar streitzt á móti. <
|>okkið er búið að leggja
** undir sig heiminn. Svalirn-.
ar í Stjömubíói nötra^ á
hverju kvöldi undir takföstu
stappi hundraða fóta, eftir að
aðgöngumiðar að Rock around
the Clock hafa verið rifnir út
á rúmum klukkutíma. Við
Paramount kvikmyndahúsið
við Times Square í New York
varð um fyrri helgi að kalla
á vettvang 175 manna ríðandi
lögreglulið til að hafa hemil á
15.000 unglingum, sem fylltu
húsið á sex sviðsýningum og
7 kvikmyndasýningum fyrsta
daginn sem plötuknapinn Al-
an Freed, sem telur sig höf-
und nafnsins rokk ’n roll,
stjórnaði þar rokkdagskrá.
Um tíma leit út fyrir að efri
svalimar í Paramount myndu
hrynja undan stappi rokk-
dýrkenda, svo að ekki þótti
þorandi annað en reka 1200
manna hóp úr sætum sínum.
1 Chicago hefur hans tign
Samúel kardínáli Stritch látið
frá sér fara hirðisbréf, þar
sem kaþólskur ungdómur er
varaður við þeim vélabrögð-
um, sem myrkrahöfðinginn
hefur að dómi kardínálans
falið í rokkinu. I Leníngrad
kváðu framtakssamir náungar
hafa skoríð söng Elvis
mjaðmagrindar Presleys á
notaðar röntgenfilmur og
selja þessar heimatilbúnu
hljómplötur á fimmtíu rúblur
stykkið. I London var lög-
reglukona barin í rot þegar
BiJI Haley bar að garði með
hljómsveit sína. I Osló stöðv-
aði æskulýðurinn alla umferð
með dansi á götunum eftir
sýningar á mynd Haleys,
Rock around tlie Clock, og tók
að velta bílum þegar lögregl-
an ygldi sig út af umferðar-
teppunni. 1 Jakarta hrundu
kvikmyndahússvalir undan
rokklátum. I Japan kom til
götubardaga milli unglinga. og
lögreglu eftir sýningar á
rokkmyndum í kvikmynda-
húsum. Yfirforingi bandarísku
flotastöðvarinnar Newport
bannaði rokk í skemmtiklúbb
sjóliðanna, eftir að tíu særðust
og níu lentu í svartholinu þeg-
ar rokkdansleikur snerist upp
í blóðugan bardaga. Rokk-
söngvari í Vancouver átti lög-
reglunni líf sitt að launa, þeg-
ar 2000 áheyrendur gerðu sig
liklega til að láta hrifningu
sína í ljós með því að slíta
hann í sundur á milli sín.
Sálfræðingar, klerkar, kenn-
arar og tónlistarmenn eru
önnum kafnir að skýra tökin,
sem rokkið nær á unga fólk-
inu. „Rock ’n roll er bara
nýtt nafn á svíng,“ segir Al-
an Freed. „Það er rytminn
sem fer í krakkana. Þau
hungrar eftir tónlist sem þau
geta dansað eftir, allir eru
fyrir löngu orðnir þreyttir á
dúllurum.“ 1 Bandaríkjunum,
þar sem rokkið kom upp, hafa
múgsálfræðingar alla tilburði
til að rannsaka fyrirbærið. Að
svo stÖddu hafi þeir helzt kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að sál-
fræðilega sé rokkið arftaki
dansæðisins, sem gekk hvað
eftir annað yfir Evrópu á mið-
öldum eins og eldur í sinu.
„Háttbundin hegðunarmynst-
ur“ kalla sálfræðingar þetta,
einhver einn gefur sér lausan
tauminn og smitar á skammri
stundu heilan hóp. Á miðöld-
um var fyrirbærið kallað dans
heilags Vítusar. Þá fóru hóp-
ar manna með söng, dansi og
hljóðfæraslætti um götur og
vegi. Hvar sem dansendur
fóru um yfirgaf fólk verk sín
og gekk í dansinn. Svo sterk
tök hafði dansinn á mönnum,
að þeir linntu ekki látum fyrr
en þeir ultu útaf örmagna.
Y?n hvert á þá tónlistin, sem
*-J hefur þessi áhrif, rætur
sínar að rekja? Um það mál
segir Francis Newton, jass-
gagnrýnandi New Statesman
and Nation: „Roek ’n roll er
nefnilega ekkert annað en
bandarísk alþýðutónlist, svert-
ingja og hvítra manna, sem
gerð hefur verið útgengileg
verzlunarvara; það er að
segja útvötnuð, skrílfærð,
svipt því lítilfjörlega tækni-
lega og mikla mannlega gildi
sem hún er gædd, en skreytt
allskonar sölumennskubrögð-
um“. Á síðustu árum hefur
sala á hljómplötum með al-
þýðutónlist aukizt verulega.
Dæmi þess er gengi námu-
mannasöngs eins og Sextán
tonn. „Rokkið er ekkert ann-
að en viðurkenning kaup-
sýslumanna á, að þama hefur
myndazt nýr smekkur, ;sem
hægt er að græða á“, segir
Newton. Rokkið á mest að
sækja til tveggja greina
bandarískrar alþýðutónlistar,
blúsanna og guðspjallasöngv-
anna. I raun og veru er þetta
eitt og hið sama að öðru leyti
en því að efnið í textum blús-
anna er eins veraldlegt og
hugsazt getur, en guðspjalla-
söngvamir eru trúarljóð,
sungin með miklu klappí og
stappi í samkomuhúsum heit-
trúarflokkanna í Biblíubeltinu
í bandarísku suðurfylkjunum.
Háttbundnar og ákafar lík-
amshreyfingar eru þar snar
þáttur í guðsdýrkuninni. Inn-
fjálgi rokkara í Breiðfirðinga-
búð og iðrandi syndara sem
hefur fundið sinn lausnara við
guðspjallasöng í bænahúsi í
Ozarkfjöllum er innst inni
sama hálfósjálfráða taugavið-
bragðið. Unglingar hvarvetna
eru gæddir svo miklu fjöri og
Hfsþrótti, að það þarf ekki
annað en háttbundinn hávaða
til að koma fiðringi í fæturna
á þeim, svo að löngunin til að
stappa og dansa verður övið-
ráðanleg. Tilfinningaauður
þeirra sjálfra er svo' mikill,
að þeir sætta sig við vesæl-
ustu gervitónlist, ef hún hef-
ur aðeins nógu sterkan rytma
að bjóða. Annars hefup rokk
’n roll gert tónlistinni nokkurt
gagn, með því að vekja athygli
á blúsum og guðspjallasöngv-
um, en eftirspurn eftir hljóm-
plötum með þeim hefur vaxið
verulega síðan rokkið komst,
í tízku.
l^ngum blandast hugur um
■*J að rokkið á eftir að hverfa
jafn skyndilega og því skaut
upp eins og önnur hliðstæð
tízkufyrirbæri. En meðan að-
dráttarafl þess endist er það
væn féþúfa fyrir ýmsa aðila.
Elvis Presley, sem lærði
mjaðmavagg sitt og söngtakta
í bænahúsum í' Bíblíubeltínu í
Texas, er orðinn milljónafyr-
irtæki. Síðasta ár seldi R.C.A.-
Victor 13.500.000 einstakar
plötur með söng Presleys auk
2.750.000 plötualbúma. Þar og
hjá fleiri hljómplötufyrirtækj-
um er unnið á þrem vökrtum
Framhald á 10. síðu.