Þjóðviljinn - 27.10.1957, Blaðsíða 9

Sunnudagur 27. október 1957 — ÞJÓÐVILJINN —(9
mrSTJÓHI FHtMANN HELGASON
Er allt
í mestu sumarhitunum bloss- '
uðu upp deilur, sem raunar
komu ekki alveg óvænt. Neist-
inn, sem kveikti bálið, var ekki
stór — einungis mjúkur og
snögghærður tennisbolti. — í
keppninni um Davis-bikarinn í
Mílanó milli ítaia og Svía urðu
menn ekki á eitt sáttir, hvorum
megin við miðiínu boltinn átti
að vera, hvort hann átti að vera
Ítalíumegin eða Svíþjóðarmeg-
in, og varð því úr þessu eins
konar landamæraþræta. Blöðin
íluttu hvassyrtar greinar dag
eftir dag, og enn má sjá bolt-
ann hoppa öðru hverju í í-
þróttadálkunum, þótt langt sé
um ;;ðið. Við skulum nú at-
huga þetta örlagaríka mál nán-
ar og draga af því ályktanir,
áður en boltinn rennur út aí
síðum biaðanna' fyrír fuiit og
allt.
Mörg' ítölsk blöð tóku mál-
stað Svía í deilu þessari, og
mætti af því ætla, að ítalski
tennisieikarinn hafi átt sigur
sinn að þakka ítölskum dóm-
ara. En þá vaknar spurmngin:
Hvers vegna mótmælti ítalinn
ekki hinum ranga dómi, enda
þótt hann væri honum sjálfum
í hag? Eða með öðrum orðum:
Hvers vegna leiðrétti íþrótta-
maðurinn aldrei mistökin í stað
þess að taka við verðlaununum
þégjandi og liljóðalaust, þó að
hann viti, að hann hafi til
þeirra unnið með rangindum?
Það hlýtur að hafa komið fyrir
margoft þegar ranglega er
dæmt, að sá sem hagnast á
mjstökum dómarans viti fylii-
lega, hvað rétt hefur verið.
Hnefaleikari v.'nnur keppni
veg'na þess, að dómarinn segir,
að mótstöðumaðurinn hafi bar-
ið fyrir neðan beltisstað. Sjálf-
ur veit sigur.vegarinn, að ekk-
ert var aíhugavert við höggið.
Knattspyrnudómari heldur sjg
hafa séð einum leikmanna
,,brugðið“ og' dæmir vítaspyrnu;
sá sem varð fyrir „bragðinu"
veit , ósköp vel, að hann rann
e'nur.gis til .án þess að mót-
leikmaður kæmi þar nærri, en
hann þegir eins og steinn. Ef
tækifæri gefst, heldur hann
dálitlá ,,sýningu“ áður en dóm-
arinn í'lautar. Hann engist
sundur og saman e:ns og hann
sé i andarslitrunum, og grettir
sig hroðalega til þess að sann-
færa dómarann um, að mót-
leiksmaður hafi brotið af sér.
Hvers vegna eru íþróttamenn-
irnir svo gersneyddir allri
sómatilf;nningu og drengskap?
Það er sagt að dómarinn sé
almátiúgur og dómi hans verði
ekkf áfrýjað. í skjóli þessarar
kenningar hefur íþróttamaður-
inn gert það að skyldu sinni
að segja aldrei hreinskilnis-
lega frá þvi, sem í rauninni
gerist í keppninni, en í stað
þess setur hann upp sakleys-
issvip, að miru'.sta kosti þang-
að íil dómatit n hefur- tekið
ákvorðun. í hópíþróttum er
/~1 rein sú er hér fer á
” eftir birtist í tímarit-
inu ,,Úrval“ júlí-ágúst
heftinu, en er tekin úr
sænska ritinu „Vi“ og er
eftir Rolí Moberg. Þó
greinarbiifundur ræói at-
vik sem gerast í öðru
landi. þá lireyfir hann við
málefni sem snertir alla
þá seia við íþróttir fást,
og á vafalaust erindi til
íslenzkra lesenda líka,
því flestir munu a.m.k. í
orði kveðnu álíta að íþrótt-
ir og drenglyndi fari sam-
an.

allt að því litið niður .á þann,
sérri ér hreiriskilinn og' heiðar-
legur. Ottinn við þá fyrirlitn-
ingu veldur siðferðilegu ó-
sjálfstæði hjá leikmanninum,
eins ■ og glöggt kom í ljós í
fyrra í knattspyrnulandskeppni
Svía og Dana. Þar þóttist
sænski fyrirliðinn þurfa að
skipta á þreyttum lélegum leik-
manni fyrir annan, sem var
vel hvíldur og langtum betri
knattspyrnumaður. En þar sem
elnungis má skipta um, ef leik-
maður meiðist, var þeim lélega
gefjð sjúkravottorð og honum
skipað að fara útaf. Hann
hafði meiðzt á fæti að áliti
fyrirliðans, • en sjálfur kenndi
hann sér einskis meins. Haldið
þið kannski að , honum hafi
dottið í hug að útskýra málið
fyrir dómaranum? Nei, ekki al-
veg, í þess stað haltraði hann
auðmjúklega út af vellinum.
Nú kynni einhver að segja,
að þessi framkoma íþrótta-
mannsins sé algert einkamál
íþróttanna. En svo er ekki, því
að íþróttirnar gera kröfu til að
vera taldar hreyfing heílla
þjóða, uppalandi og mannbæt-
andi félagsskapur. Þess vegna
til áminningar: Þið eruð hræsn-
arar, herrar mínir. Þið hvorki
alið upp né bætið manninn, því
að þið eigið ekki til siðgæði,
emungis samábyrgð, og það er
allt annað. Félagsandinn, sem
þið innrætið lærisveinum ykk-
ar, er í rauninni andstyggilegur
klíkuháttur. Það er krafizt
samábyrgðar og hreinskilni
inn á við í flokknum, en í sam-
skiptum við mótherjana eru
ekki gerðar nægar „félagsleg-
ar“ kröfur til leikmannanna.
Þar er fyrst og fremst ætlazt
til, að maðurinn sé óhreinskil-
inn og alls ekki skyldugur að
viðurkenna mistök, og -flokkur-
inn er meira að segja ekki mót-
fallinn því, að hann reyni að
leika á dómarann með því að
halda á sér „sýningu". Getur
til dæmis nokkur íþróttaunn-
andi bent á fyrirliða, sem hef-
ur vísað leikmanni út af vell-
inum fyrir að „plata“ dómar-
ann eða sýna fruntalegan leik?
Nei, það er einmitt hið gagn-
stæða. Eitt af fremstu knatt-
spyrnuféiögum okkar hafði
lengi velþekktan miðframvörð,
sem var þannig skapi farinn,
að hann olli eitt sjnn alvarleg-
um meiðslum á einum mót-
herja sínum. En eftir það var
hann meðal annars iátinn-Ieika
í landsliði, eins og ekkert hefði
í skorizt. Flokkurinn þarfnað-
ist hans, og hvað gerði það þá
til, þó að leikmenn óvinaliðsins
ættu sífellt á hættu að verða
stórslasaðir? Og fyrirliði lands-
liðsins, sem gaf heilbrjgðum
leikmanni sjúkravottorð gegn
betri vitund, hann vildu knatt-
spyrnumennirnir óðir og, upp-
vægij- fá aftur, eftir því sem
lesa má í dagbiöðunum. Þeir
þurfa á honum að halda.
Er hægt að kalla þetta þrosk-
andi? Ef á að seg'ja eins og er,
þá er íþróttastarfsemin í heild
sinni ófélagsleg, þar sem kraf-
an um samábyrgð uær aðeins
til hvers flokks fyrir sig. Utan
flokksins er öllum siðgæðishúg-
myndum snújð við og þar mega
menn brjóta af sér og leika
óheiðarlega. Þetta er gert með
þá reynslu að skálkaskjóli, að
dóifiarinn sé' álvaldur og það
sem hann sjái ekki, hljóti að
vera rétt. Þannig verður ekki
■aðeins tjl klíkuskapur, heldur
opinber augnaþjónusta. Ófé-
lagsleg einkennj íþróttanna
koma einnig fram í kröfunni
um, að réttvísinni beri að sýna
umburðarlyndi gagnvart hörku-
legum leikjum, t.d. ísknattieik,
þó að í augum ákæranda sé
þar um hreinustu misþju'ming-
ar að ræða. Af hálfu íþrólta-
mannanna er í því samband.i
bent á vissar leikreglur, sem
ekki megi skerða. Og í nafni
hinnar fölsku samábyrgðar láta
leikmennirnir sem ekkert sé;
þegar ákærandinn byrjar yfir-
heyrslur, eru bæði fanturinn
og fórnarlambjð sammála um,
að ekkert haíi gerzt, sem á-
mælisvert getí talizt.
Nú skulum við lita aftur á
atburðina í Mílanó, en einmitt
þar koma fram þau leiðinlegu
sjónarmið, er hér hafa verið
rædd. Undanfarin ár hefur það
gerzt hvað eftjr annað í Míl-
anókeppninni, að mörg lcr.d
hafa verið dæmd úr leik, að
því er virðist að ástæðulausu,
og' er Sviþjóð ekkert einsdæmi
í því efni. Fararstjórn sænska
tennisliðsins vissi þess vegna
mjög vei, við hverju mátti
búast, eftir Þvi sem liún sjálf
segir. Þegar svo dómurinn var
upp kveðinn, tók flokkurinn
saman föggur sínar og stakk
af, áður' en liðið hafði ieikið
sinn síðasta leik. Þarna var
því hlaupizt frá þeim skuld-
bindingum, sem llðið hafði tek-
. izt á herðar gagnvart mótherj-
um, stai’fsmönnum og áhorf-
endum, til þess að „mótmæla
Framhald á 10. síðu.
Fáein lokaorð
Framhald af 6. síðu.
skilningarvit hans hváð þetta
atrjði snertir, og nenni ég ó-
mögulega að staglast á því
lengur.
Á öðrum stað sakar hann
mig um fölsun sem ég svo
noti til að hafa í frammi
,,skens“ í hans garð. Þau um-
mæli sem ég á að hafa falsað,
hljóða svo (fyrri grein Jóhann-
esar)':
„'Ef Jónas Árnason kallar
ekki aðrar ritsmíðar bókmennt-
ir en þær sem fjalla um ai-
þýðu manna á vettvangi starfs-
ins í bókstaflegri merkingu,
bóndann á engjnu, sjómanninn
á skipsfjöi eða bilstjórann und-
ir stýri, þá get ég í fljótheit-
um bent honum á þrjár bækur
af því tagi eftir unga höfunda,
Sæluviku, 79 af stöðinni og
bók sem kom út í vor, sem
mér leyfjst sennilega ekkj að
nefna,“ (Leturbrj mín — J. Á.)
„en ég vænti þess að þessar
bækur séu, hvað sern Öðru
líður, ögn meira en ejnskonar
segulbandsupptaka á samtölum
Færeyinga, krakka , og ís-
lenzkra sjómanna“.
Fölsunin og ,tskérisið“ á að
hafa orðið með þessum hætti
(seinni gr^in'mín);
„. . . en sé þ.etta raunveru-
lega skoðun hans (að niont og
sjálfsánægja hafi skinið út úr
öllum skrifúm mínum í ‘tilefnii
tunglhaussins), þá fínnst mér
mjög eðlilegt að hann hneyksl-
ist, enda hef ég heyrt að Jó-
hannes Helgi sé einkar hæv-
erskur maður og hafi mjög
takmarkað álit á sjálfum sér
sem rithöfundi, og kemur það
reyndar skýrt fram í grein
hans þar sem hann lýsjr því
yfir að smásögur hans sjálfs
(„bók sem út kom í vor, sem
mér leyfist sennilega ekki að
nefna“) séu ekki nem.a „ögn
meira en eins konar segul-
bandsupptaka á samtölum
Færeyinga, krakka og islenzkra
sjómanna."
Ég skal játa að orðalag mitt
er þarna sterkara en Jóhann-
esar, þar sem ég segi að hann
„lýsj yfir“, en hann segist
„vænta“. Um skoðun hans á
máljnu þarf þó vissulega eng-
inn að vera í vafa. En Jóhann-
es er að saka mig úm föláun
innan gæsalappa. Ef um slíka
fölsun er að ræða, hver var
þá sú bók „sem kom út í vor,
sem mér léyfist sennilega ekki
að nefna“? Var Það kannski
einliver bók eftir einhvern
ungan höfund sem var svo hlé-<
drægur að hann hafði bannað
að nafn hennar yrði nefnt op-
inberlega? eða kannski einhver
leynibók á borð við Lady
Cliatterley? eða kannski ein-
hver bók eftir eitthvert náið
skyldmenni Jóhannesar sem
hann fyrir smekkvísi sakir
taldi sér ekkí sæma að mæla
með umbúðalausl? Nei, auð-
vitað var betta bók hans sjálfs,
A,llr.a veðra Von, og engin
önnur bók. Og auðvitað er það
skoðun hans að hún sé inerki-
legri bókmenntir en þessar
„eins konar segulbandsupptök-
ur“ mínar á „samtölum Fær-
eyinga, krakka og íslenzkra
sjómanna.11 Og auðvítað hefur
hann þar á réttu að standa.
Og auðvitað hefur hvorugur
um hausa...
okkar gerzt jsekur um Skeris
í. hins garð, hvorki ég né hann
sjálfur. «.
Þá dregur Jóhannes upp á-
takanlega mynd af því hvernig
hann telur að fara mundi *ef
ung skáld og rithöfundar gerðu
sér aukið far um að kynnast
óbreyttri alþýðu (sem hann
telur reyndiv- óþarfa, þeir
þekki hana nógu vel þegar) —
það . mundu allir þreýtást á
þeim og jafnvel skella útidyra- .
hurðinni á nefið á þeim strax
við fyrstu tilraun til kunnings-
skapar. Ég verð að viðurkenna
að þarn.a bendir hann á nýja
hlið á málinu, og mjög at-
hyglisverða hlið sem ég hafði
ekkj reiknað með. Mér hafði
sem sé sézt yfir þann mögu-
leika að ung skáld og rithöf-
undar gætu orðið svo leiðin-
legir að . enginn fengist til að
tala við þá. Og má þó vera að
hér sé einmitt um að i-æða at-
rjði sem stendur mjög nærri
kjarna þessa stóra vandamáls,
— og kynnu að geta spunnizt af
þvi ekki ógagnlegar hugleið-
ingar, — en látum hér þó stað-
ar numið að sinni.
Því að hvoð sem öðru líð-
ur, þá bej- að faena því að I
seinni grein Jóhannesar verður
ekki vart neinnar teljandi of-
hitunár, og sérstök ástæða til
að vekja athygli á þéim mann-
dómi sem hann sýnir með því
að biðiast afsökunar á nokkr-
um þeim g>öpum sem honum
urðu á í fyrri greininni sökum
þess að gjangsetningarspreng'-
ingjn varð sterkari en boltar
sannleikans. oe þar með heið-
arlegs málflutnings. þoldu. Ér
vissulega ástæða til að fagna
slíkum árangri.
Og að svo mæltu kveð ég
.Tóhannes Helga með sömu vin-
semd og hann hefur kvatt mig,
Jónas Árnason.
P. S. Þetta stutta lokasva-t
ínitt kernur svona seint af því
að undanfarna daga og alveg
þar til í aær var ég æði þungt
haldinn af flensunni og að
jafnaði með of mikinn hita til
að hugsa rökrétt. En þegar hit-
inn steig hæst gerðust hinsveg-
ar í huga mér ýmsar merkileg-
ar historíur sem vegna frum-
leiks og nýstárlegs forms hefðu
eflaust verið vel þegnar á sið-
ur þejrra menningarrita sem
hafa bókmenntalega dirfsku
efst á stefnuskrá sinni. Þá var
s’æmt að hafa ekki segulband.
J. A.
seðsín iiiaima
Talsmaður Eisenhowers
Bandaríkjaforseta bar í gser til
baka fregnir frá París um að
Eisenhower hefði ákveðið að
sækja fund A-bandalagsráðsins
í desember. Sagði talsmaðurinn,
að Eisenhower hefði enga á-
kvörðun tekið enn um það mál.
Fréttamenn segja" að búizt
sé við að Eisenhower sæki
fundinn, ef tryggt sé að æðstu
menn stjórna annarra A-banda-
j-.igsríkja sæki hann einnig.
Fyrirliggjandi
Asbest rör
íyrir sorprennur — 30 og 40 cm víð
og súlusteypumót.
Marz Trading Company
Klapparstíg 20 — Sími 17 3 73.