Þjóðviljinn - 20.12.1957, Blaðsíða 8

S) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 20. desember 1957
'N f
k.
Úteefandi: Sameinlngarflokkur al^ýðu — Sósíalistaflokkurlnn. — Hitstjórar
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
B.iarnason. — Blaðamenn: Ásmunciur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson. Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
lngastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiffja Þjóðviljans.
r
Hlutlaust Island
Iforystugrein Morgunblaðsins
um bréf sovétstjórnarinnar
til íslands var komizt svo að
<orði: „Hernaðarþýðing íslands
sannaðist ótvírætt í síðustu
heimsstyrjöld. Mikilvægi lands-
ins í þeim efnum hefur þó stór-
aukizt síðan“. Hér er um að
ræða algerlega rangt mat og
•rnikinn misskilning, sem ástæða
,er til að benda á, þar sem fjöl-
rnargir íslendingar endurtáka
þessa kenningu í hugsunarleysi
og styðja afstöðu sína við hana.
Það er mjög algengt að menn
fallist á röksemdirnar fyrir því
sð eina skynsamiega stefna ís-
lendinga í alþjóðamálum sé
hlutlevsi, en bæti svo við að
því miður sé ekkert hald í hlut-
leysinu, því það verði ekki virt
ef til styrjaldar kemur. Taka
rnenn svo sem dæmi að Bretar
hafi neitað að virða hlutleysi ís-
2ands í síðustu styrjöM, og síð-
sn hafi tekið við hernámBanda-
ríkjanna. Þannig myndi enn
fara í nýrri styriöld, segja menn
— og þá yrði ísland enn eftir-
sóknarverðara vegna þess að
hernaðargildi landsins hefnr
sukizt — og því er hlutleysi Ts-
íands aðeins frómar óskir sem
standast ekki í heimi veruleik-
EKKI þurfa menn þó lengi að
hugsa sig um til að skilja
Eð þessi kenning er á algerum
rnisskilningi byggð. Hernaðar-
gildí íslands hefur ekki au.kizt,
heldur er það nú sáralítið. Hin-
sr langdrægu eldflaugar, sem
'annt er að skjóta hvert á land
íem er, hafa gerbreytt öliu
fyrra hernaðarmati. Og þótt
Sovétríkin ein ráði enn sem
komið er yfir þessum eldflaug-
um er vart að efa að Banda-
iúkjunum muni senn takast að
íullgera hliðstæð tæki. En um
ieið er allt hið mikla herstöðva-
kerfi þeirra orðið meira og
minna úrelt. Eina gildi þess er
að árásarstöðvarnar eru dreifð-
ar víðsvegar um heiminn og
meiri fyrirhöfn að tortima þeim
— auk þess sem þær sprengjur
sem dynja á framandi þjóðum
. bitna ekki á heimalandinu. Hitt
vita Bandaríkjamenn nú fullvel
að ef til nýrrar styrjaldar kem-
ur verður hún m. a. háð á ætt-
jörð þeirra sjálfra.
IjrUGSUM okkur að ísland
* * væri hlutlaus land, þar sem
engar herbækistöðvar væri að
finna. Ef til styrjaldar kæmi,
þar sem beitt væri allri nú-
tímatæltni, myndi engri her-
stjórn detta í hug að leggja und-
ir sig þetta eyland og koma hér
upp herbækistöðvum. Allir sér-
fræðingar telja að í slíkri styrj-
öld muni fyrstu klukkustund-
irnar, dagarnir og vikurnar
ráða öllum úrslitum, auk þess
sem flugskeyti send frá íslandi
væru aðeins nokkrum mínút-
um skemur á leið sinni en hlið-
stæð skeyti send frá heimaland-
inu. Hlutlaust ísland yrði því
engin freisting hernaðarþjóð —
og landið gæti orðið einn af
þeim fáu stöðum heims sem
losnaði að fullu við beinar árás-
ir.
^annig mæla einnig hin her-
fræðilegu rök með hlutleysi
íslands og hrinda þeirri kenn-
ingu að hlutleysið fái ekki stað-
izt í heimi veruleikans. Vonandi
þarf aldrei að reyna á þessar
röksemdir í verki, en að því
stuðlum við einnig með því að
aflétta hernáminu og losa okk-
ur við alla aðild að styrjaldar-
samtökum. Með hlutleysis-
stefnu erum við í senn að leggja
fram skerf okkar í þágu friðar
og tryggja okkur þá einu vernd
sem von er um ef til styrjaldar
kemur.
Andstæð viðhorf
ÞJÓÐVILJINN hefir marg-
sinnis bent á þá staðreynd
£ð margir Sjálfstæðisflokks-
verkamenn, sem skilja gildi
stéttarsamtaka sinni, eru síður
•sn svo ginkeyptur fyrir tilraun-
V:m atvinnurekenda og Hol-
stein-manna til þess að sölsa
■•indir sig völd í verklýðshreyf
ingunni. Hafa verkamenn, sem
íylgja Sjálfstæðisflokknum að
rnálum í almennum kosningum,
rnargsinnis sýnt þetta í verki.
ikki sízt í Dagsbrún. Hér er um
gamla reynslu að ræða, en engu
sð síður hoppar Alþýðublaðið
upp í gær og segir að þessi stað
reynd sýni „að kommúnistar
rilja gjarnan komast í bandalag
við íhaldið, ef þeir bara eiga
bess kost.“
SÓSÍALISTAR hafa aldrei
viljað sitja yfir hlut Sjálf
stæðisflokksverkamanna, sem
unnið hafa af einlægni í verka-
lýðshreyfingunni; það var Al-
þýðuflokkurinn sem beitti
þeirri þeirri aðferð meðan hann
megnaði að svipa andstæðinga
sína í verkalýðssamtökunum al-
Riennum félagsréttindum. Hins
vegar ber að gera fullan grein-
armun á verkamönnum, sem
kjósa Sjálfstæðisflokkinn en
sýna stéttarsamtökum sínum
fulla hollustu, og agentum at-
vinnurekenda og pótintátanna í
Holsteini. Þjóðviljinn mun jafn-
an mæla eindregið með sam-
vinnu allra verkalýðssinna,
hvar í flokki sem þeir standa,
og vara jafn eindregið við mold-
vörpustarfsemi þeirri sem auð-
menn íhaldsins revna að skipu-
leggja. Hægri klíka Alþýðu-
flokksins fer hins vegar þveröf-
ugt að, hamast gegn einingu
verkamanna og reynir að gera
hana tortryggilega — en semur
beint við Bjarna Benediktsson
og féiaga hans um innri mál
verklýðssamtakanna.
Bj
Miiuiingarorð
iarni Elías Jónsson
írá Hallbjörnseyri
Að kvöldi hins 11. þ.m. barst
mér sú frétt, að vinur minn
Elías á Eyri, eins og hann var
ávallt nefndur heima í sveit-
inni væri látinn.
Það er einum vini’ færra i
hópi vina minna. Einn hinna
rólyndu eljusömu bænda er
fallinn.
I fáum orðum sagt, eru höf-
uðatriði í ævisögu hans þessi:
Bjarni Elías Jónsson var
fæddur að Iiraunhálsi í Helga-®'
fellssveit 4. júlí 1886. Sonur
hjónanna Guðlaugar Bjarna-
dóttur og Jóns Jóhannessonar.
Ólst hann upp hjá þeim ásamt
5 systkynum sínum, lengst af
í Hraunsfirði í sömu sveit.
Fluttist svo með elzta bróður
sínum og fjölskyldu allri að
Hallbjarnareyri í Eyrarsveit
vorið 1908.
Á þessum árum stundaði
hann alls konar störf til lands
og sjávar, og þótti jafnan hinn
gildasti maður. En á Hallbjarn-
areyri átti hann jafnan heima
síðan, nema eitt ár að Setbergi.
Og nú á síðustu árum dvaldist
hann oft, ásamt konu sinni, hjá
Guðlaugu dóttur þeirra og
tengdasyni, hér í Reykjavík.
Árið 1913 giftist hann eftir-
lifandi konu sinni, Jensinu
Bjarnadóttur, fósturdóttur séra
Jens V. Hjaltalíns, er lengi var
prestur að Setbergi. Bjuggu þau
síðan að Hallbjamareyri, sem
fyrr getur. Þau eignuðust tvær
dætur. Eru báðar giftar, og býr
önnur að Hallbjarnareyri en
hin hér i Reykjavík, og hefur
hún nú hlynnt að þeim af stök-
ustu alúð og nærgætni, síðan
kraftar þeirra tóku að þrjóta.
Þau bjuggu aldrei stóru búi,
en snotru með glæsilegri um-
gengni, utanhúss og innan. Var
þeim báðum umhugað um
skepnur sínar og ræktun jarð-
arinnar, enda gerðu þau á
henni miklar umbætur.
Elías heitinn var hæglátur og
hlédrægur maður, sjálfstæður
í hugsun, en skeytti litt um,
þó hann træði ekki ávalt sömu
götur í skoðunum og samferða-
menn hans. Þetta, og líka hlé-
drægni hans, mun hafa valdið
því, að hann tók lítið þátt í op-
inberum málum eða átti sæti
í nefndum. En jafnan vann
hann í kyrrþei að framgangi
sinna hugðarefna. Hann hafði
jafnan mikinn áhuga fyrir um-
bótum á lífskjörum bænda og
verkalýðs og fylgdi þar að mál-
um hinum vinstrí flokkum.
Hann var bókelskur maður og
góður hagyrðingur og þótti hon-
um ávallt ánægjulegt að ræða
um bækur og ljóð í ró og næði
við gesti sína, yfir góðum kaffi-
bolla, sem þar var jafnan til-
tækui-. Enda voru þau hjón
mjög gestrisin.
Eitt var það, sem ávallt kom
fram í umtali hans urn menn
og málefni, að hann dæmdi
allt með varúð og fyllsta dreng-
skap gagnvart andstæðingum
sínum.
Hann hugsaði mikið um hin
æðstu sannindi lífsins og mun
að siðustu hafa lifað sáttur við
lífið og tilveruna og trúað fast-
lega á bjartari heim, er við
tæki.
Skömmu fyrir andlát sitt
hringdi hann til mín til að
ræða um þjóðlegar minjar
heima í Eyrarsveit og rifja upp
fornar sagnir, sem ekki væri
vert að gleymdust. Saga lands
og þjóðar og hin eilífa fram-
þróun voru hans helgustu á-
hugamál, að því sem mér virt-
ist, samfara því að vera traust-
ur vinur vina sinna og góður
drengur í hvívetna.
Heilsa hans síðustu árin, var
orðin óhraust, en hann beið
með ró, þess sem verða vildi,
Og svo kom síðasta stundin,
hæglát og hljóð, er hann lézfc
á Landspítalanum, eftir eins
árs dvöl þar, hinn 11. þessa
mánaðar.
Við, vinir hans og samferða-
fólk, kveðjum svo þennan vin
okkar með þökk fyrir sam-
fylgdina, og vottum konu hans
og dætrum og öðrum ástvinum,
samúð okkar.
Kristján Hjaltason.
Svar við fyrirspurn
Eg verð víst að reyna að
svara Jakob Benediktssyni,
sem spyr mig í Þjóðviljanum
á miðvikudaginn, hvað sé sál
í tónverki, — ekki sízt fyrir
það, að hann krefst svars-
ins í nafni kurteisinnar við
lesendur. Tilefni spurningar-
innar er tilgreint orðalag mitt
í tónleikaumsögn í blaðinu
daginn áður. Reyndar veit ég,
að svo lærður málfræðingur
sem Jakob Benediktsson skil-
ur fullvel svo alvanalegt mælt
mál engu síður en hver annar
Islendingur, og þegar hann
segir: „spyr sá, sem ekki
veit“, þá er það einskær ó-
líkindalæti. Hann spyr ekki af
neinni fávizku, heldur ein-
hverri skrítinni hótfyndni.
Sjálfsagt hefur Jakob ótal
sinnum heyrt orðin „sálar-
laus“ og „innihaldslaus“ höfð
um kvæði, stólræður o.s.frv.,
jafnvel líka tónverk. Ekki
mun það hvarfla að honum að
vilja ógilda svo algenga og
ágæta málvenju sem þá að
tala um „anda“ ljóðs eða lags,
þó að merkingin sé þar óeig-
inleg, því síður að varpa fram
þeirri spurningu, hvað við sé
átt með slíku orðalagi. En er
ekki lika óþarfi að vera að
hneykslast á því, er orðið
„sál“ er notað á sama hátt og
í mjög svipaðri merkingu? Er
ekki hvorttveggja hugtakið á-
líka „loðið“?
Ég tel mig hafa viðhaft um-
rætt orðalag á fyllilega eðli-
legan og lögmætan hátt, auk
þess sem mér virðist orða-
lagið lýsa sæmilega vel höfuð-
galla tónsmíðarinnar, sem um
ræðir, þannig að þeir megí
skilja, sem skilja vilja. Hins
vegar var það auðvitað ekkt
ætlunin að móðga einn eða
neinn, þó að sagður væri kost-
ur og löstur á tónverkinu eft*
ir beztu vitund.
Þegar Jakob Benediktssoa
er að tala um, að orðið ,,sál“
sé loðinnar merkingar, þá er
það reyndar út í hött í þessu'
efiii. Hér er sem sé alls ekkí
um þá eiginlegu merkingu.
orðsins að ræða, sem tii
greina kemur í heimspeki eða
sálarfræði, og því ber mér
vitanlega engin skylda til að
koma með neina vísindalega
skilgreiningu hugtaksins í
merkingu þessara fræðigreina,,
En í því efni, sem fyrr nefnd
umsögn fjallar um, er merk-
ing orðsins alveg nógsamlega.
skýr, til þess að það megi
fullnægja tilgangi sínum..
Þetta finnst líka grannþjóðum.
vorum. 1 dönsku er orðið
„sjælfuld" haft bæði um tóit-
list og önnur þvíumlík efni,
og sams konar orð eru til og
eins notuð í öðrum málum,
svo sem sænsku, þýzku og
ensku. En orðið „sál“ á ís-
lenzku má heita nákvæmlega
sömu merkingar sem sam-
stofna orð í þessum málum.
— Ekki veit ég, hvaðatr,
Jakob Benediktssyni kemur á-
stæða til að efast um, að ég
telji skynsamlega merkingu í
því að tala um sál í manni
En það er annað efni, sem
kemur þessu raunar ekki við.
Björn Franzson
KONFEKTKASSAR
VINDLAMSSAR, stórir og smáir
IÚUSÆLGÆTI í miklu úrvali.
HREYFILSBÚÐ9N
við Kalkofnsveg.