Þjóðviljinn - 26.02.1958, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVllJINN — Miðvikudagur 26. febrúar 1958
I0ÐVILJ1NH
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. ~ Sími: 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviljane.
Lærdómsrík reynsla
V^msir halda því fram, og
-*■ vafalaust sumir í góðri
trú, að í öllum meginatriðum
bafj núverandi ríkisstjórn þrætt
sömu götur í afskiptum sín-
um af efnahagsmálunum og í-
haldið gekk í sinni stjórnar-
tíð. Á þessu hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn hamrað sýknt og
heilagt og undir það verið tek-
ið af ýmsum aðstoðarmönnum
hans ,og þá.ekki sízt þeim sem
teljast til þrotabús Þjóðvarn-
, ar. Hefur þessi áróður vitan-
lega haft nokkur áhrif, þótt
byggður sé hann á alröngum
forsendum og hreinum blekk-
jngum þegar betur er að gáð.
Ríkisstjórn Alþýðubandalags-
ins, Alþýðuflokksíns og
Framsóknarflokksins tók þessi
vandamál allt öðrum tökum.
Hún ákvað strax í upphafi,
þótt miHifærsluleðin væri far-
in, að stöðva hina óheillavæn-
legu verðbólguþróun með því
að taka upp stöðvunarstefnuna.
í samræmi við þá ákvörðun
rikisstjórnarinnar og í samráði
við stéttarsamtök verkafólks
voru allar verðhækkanir og
kauphækkanir stöðvaðar um
sex mánaða skeið og tókst með
því að halda framleiðslunni
gangandi ú’t árið 1956 þótt allt
rambaði á barmi stöðvunar
þegar íhaldið hraktist úr
valdasessi um sumarið.
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar
um áramótin 1956—1957
reyndust einnig með allt öðr-
um og gæfusamlegri hætti en
undir stjórn íhaldsins, og þess
þá vandlega gætt að millifærsl-
án til sjávarútvegsins kæmist
þangað óskert en hyrfi ekki í
nýjar verðhækkanir eins og
áður. Víðtæku og ströngu verð-
lagseftirlitj var komið á og
verulegur hluti hinna nýju
byrða lagður á verzlunina og
þá ekki sízt heildverzlunina.
Jafnframt voru gerðar ráðstaf-
anir til þess að aðalauðfélög
landsins, olíufélögin og skipa-
félögin, tækju á sig veruleg-
an hluta af þunga millifærsl-
unnar og stóreignaskattur iagð-
ur á auðfélög og ríka ejnstak-
linga. Reynt var að gæta þess
eftir föngum að sá hluti á-
laganna sem hvíldi á vöruverði
lenti sem mest á þeim vöruteg-
undum sem minnstu máli skipta
í útgjöldum verkafólks og ann-
ars íáglaunafólks.
17’ins og sýnt var fram á í
grein Lúðvíks Jósepssonar
ráðherra hér í blaðinu s. 1.
sunnudag var kollsteypuleiðin
farin í tið íhaldsins. Afleiðing
hennar varð síhækkandi verð-
lag og þar af leiðandi auknir
erfiðlelkar fyrir framleiðsluna
og allan almenning. Dýrtíðin
óx svo skefjalaust að vísitalan
hækkaði um 25 stig á 15 mán-
uðum á síðasta valdaskeiði í-
haldsstjórnarinnar. Verðhækk-
anir, auknar álögur og kaup-
hækkanir gengu á víxl og var
þó hlutur allra aðila verri við
hverja kollsteypu nema skulda-
kónganna og stóreignamann-
anna, sem græddu á verðbólgu-
þróuninni. Með þessu var stefnt
be.int á gengislækkun enda eng-
inn efi á að einmitt það vakti
fyrir forkólfum íhaldsins, sem
fyrst og fremst líta á sig sem
umboðsmenn stórejgnamanna
og braskara.
¥»að verður því ekki hrakið
með rökum,, sem Lúðvík
Jósepsson segir í grein sinni
um efnahagsmálin er birtist
hér í blaðinu á sunnudaginn
að ,,hér er því um að ræfta í
grundvallaratriðum aðra stefnu
en áður, stefnu senv íhaldið
hefði aldrei samþykkt, vegna
þess að hún var gegn liags-
munum ýmissa máttarstólpa
Sjálfstæðisflokksins. Það er
því hin mesta fjarstæða, að
halda því fram, að stcfna nú-
verandi ríkisstjórnar hafi að-
eins verið „gömlu íhaldsúiræð-
in“ eða að enn hafi verið farn-
ar „troðnar slóðir íhaldsins".
Stóriðja á Islandi á að
verða íslenzk stóriðja
oKsa
en ekki álagafjötur erlendra
auðhringa á íslenzkt þjóðlíf
Reynslan af stefnu núverandi
ríkisstjórnar í efnahagsmál-
un \im hefur svo orðið sú að í
stað sífelldra framleiðslustöðv-
ana í tíð íhaldsjns hefur sjáv-
arútvegurinn gengið óhindrað
og aldrei tapazt nokkur veiði-
dagur. Verðlagsþróunin í land-
inu hefur líka orðið allt önn-
ur þrátt fyrir að ýmsu leyti ó-
hagstæð skilyrðj, ejns og verð-
hækkanir erlendis af völdum
Súez-stríðsins og fleiri orsaka
sem okkur eru óviðráðanlegar.
Vísitalan hefur aðeins hækkað
um 5 stig á IV2 ári í valdatíð
núverandi ríkisstjórnar, en á
jafnlöngum tíma í valdatíð í-
haldsins hækkaði hún um 25
stig eins og áður hefur verið
tekið fram.
L rangurinn kemur einnig
Á*- fram í því, að þegar samið
var við framleiðsluna í árslok
1957 þurfti engar nýjar fjár-
hagslegar ráðstafanir að gera
vegna breytinga á framleiðslu-
kostnaði. Stöðvunarstefnan
liafði því sýnt yfirburði sína
í framkvæmd svo ekki varð
um villzt. Þær óverulegu bæt-
ur sem á var fallizt til viðbótar
hinum fyrri stöfuðu aðeins af
lélegum aflabrögðum cn ekki
auknum tilkostnaði eða óhag-
stæðri verðlagsþróun. Eru því
hinir nýju samningar við fram-
leiðsluna af allt öðrum toga
spunnir en þær ráðstafanir
sem venjulega hafa verið gerð-
ar um áramót. Með 10 millj
kr. auknu framlagi til reksturs-
ins er verið áð jafna met sem
eru óháð gengisskráningu og
stöðugu verðlagi en afleiðing
orsaka sem enginn fær við
ráðið.
Eg vil heldur að íallvötn íslands falli áfram
ónotuð til sjávar, en þau séu virkjuð af erlendum
auðhringum, sem eignist þau og verksmiðjurnar,
sem þau knýja.
Þjóðin á sjálf að eiga þá stóriðju sem rís á landi
hennar, það á að vera íslenzk stóriðja í þjónustu
íslenzku þjóðarinnar, en ekki útlend stóriðja þar
sem við létum auðlindir landsins af höndum, ís-
lenzkir menn fengju að þræla við hana en réðu
engu um hana.
Á þessa leið mælti Einar Olgeirsson í umræðum
á Alþingi, er rætt var um stóriðju á íslandi í sambandi
við fríverzlunarmálið. Fer hér á eftir útdráttur úr
síðasta kaflanum í ræðu Einars.
hennar, eða fslendingar sem
einstaklingar eða félög. Okk-
ar hugmjmd um stóriðju, sem
hér á að komast upp í fram-
tíðinni og þarf að komast
upp, eigi að vera, íslenzk
stóriðja í þjónustu okkar
þjóðar, en ekki útlend stór-
iðja, þar sem við fáum að
láta auðlindimar í té og fá-
um að þræla við hana, en
ráðum engu um hana. Ég á-
lít, að við eigum að byggja
upp okkar stóriðju sjálfir.
Ríkið á að fá útlent
fjármagn að láni
I ræðu sinni um fríverzlun-
armálið ræddi Gylfi Þ. Gísla-
son menntamálaráðherra einn-
ig um stóriðjumálið, um fram-
tíð þjóðarinnar, um hagnýt-
ingu á þeim miklu auðlindum
sem við eigum í fossum og
jarðhita, hvernig við ættum
að hagnýta hana.
Ráðherann taldi, og raunar
líka hv. þm. Vestur-Húnvetn-
inga, Skúli Guðmundsson, að
með þátttöku Islands í frí-
verzlunarsvæði Evrópu, yrði
möguleiki á „fjárhagslegri
fyrirgreiðslu" við uppkomu
stóriðju.
sjónarmið útlendra auðhringa
geti ráðið því, að stóriðja
komi hér upp eða hvaða stór-
iðja kemur hér upp. Ef við
yrðum hluti af fríverzlunar-
svæði, þá mætti það aldrei
verða til þess, að útlendir auð-
hringar gætu sett hér upp
stóriðju og átt hér stórat-
vinnufýrirtæki. Ég álít, að sú
stóriðja, sem við sköpum hér
í framtíðinni, þurfi að vera
í eign Islendinga sjálfra, —
: að; það sé skilyrði fyrir því,
að stóriðja verði okkur til
nokkurrar blessunar.
íslenzk stóriðja en
ekki útlend
Þetta mál, um framtíð ís-
lands og hagnýtingu auðlinda
okkar, sem beztar eru, auk
fiskimiðanna, er stórvægiiegt
mál, og mál, sem við þurfum
að fara að ræða miklu ræki-
legar en við höfum gert.
Ég hef að vísu gert tillög-
ur um það mál og rætt það
hér í þinginu fyrir 10 árum
síðan, þegar ég lagði fram
ýtarlegar og greinilegar til-
lögur í maí 1947 um þróun
stóriðju á næsta áratug, 1947
—1957, og um undirbúning að
því að koma þeirri stóriðju
upp. Því var lítt sinnt þá,
vegna þess hvernig á stóð um
þróunina, sem þá var að
verða hér. En það er mál,
sem nú blasir við okkur á ný.
Ég vil taka það fram um
mína skoðun á uppkomu stór-
iðju, að við íslendingar eig-
um að ráða því sjálfir, hvaða
stóriðja keinur hér upp, hvort
stóriðja keinur hér upp og
með hvaða móti. Ég álít, að
eitt eigum við frá upphafi að
útiloka, og það er, að gróða-
Og ég segi fyrir mitt leyti,
að ég vil heldur, að það bíði
og okkar fallviötn falli áfram
ónotuð til sjávar en að þau
'séu virkjuð af erlendum auð-
hringum, sem eignist þau og
þær verksmiðjur, sem reist-
ar yrðu við þau og þeirra
afl. Ég álít að þjóðin þurfi
að eiga þessa stóriðju, ýmist
þjóðin sem heild, þjóðfélag
Hitt er rétt, að við getum
það ekki nema með útlendu
auðmagni, útlendu fjármagni,
Það þýðir, að við verðum að
fá að láni útlent fjármagn
til þess að byggja hana upp.
íslenzka ríkið á að taka fé að
láni erlendis, og við eigum
síðan að byggja fyrirtækin
sjálfir, eiga þau sjálfir. Ég
efast ekki um, að á sama
hátt og okkar jverzlunarvið-
skipti eru möguleg við allan
heim, ef við hagnýtum að-
stæður okkar og erum ekki
innlimaðir í neitt kerfi, þá
höfum við sömu möguleikana
á lánsviðskiptum alls staðar í
heiminum. Islenzka ríkið get-
ur tekið slík lán og byggt
upp slíka stóriðju. Við þurf-
um að vanda það vel, gæta
þess vel að standast þær
sveiflur, sem eru að verða í
tækni og uppfinningum á
þessum sviðum, reyna að vera
þar sem öruggastir. Ég vil
benda þar t.d. á það fordæmi
Norðmanna, að þeir hafa í
eigu rikisins, norska ríkisins,
byggt upp t.d. aluminíum-
verksmiðju, þar sem þeir taka
sjálfir að láni fé, meira að
segja, að ég held, hjá kanad-
íska aluminíumhringum, þeim
volduga auðhring, eiga hins
vegar sjálfir verksmiðjuna og
orkuverin, og tryggja sér síð-
an að geta borgað þessum
auðhring í afurðum, í alumin-
íum, þannig áð hluti af þeirra
aluminíumframleiðslu fer til
þess að borga vexti og afborg-
anir af þeim lánum, sem þeir
hafa fengið.
Slíkt kerfi álít ég, að við
getum vel skapað okkur hér
á íslandi og byggt upp okkar
stóriðju þannig, að við eigum
liana sjálfir, þjóðin sjálf og
dugandi og áhugasamir ein-
staklingar hennar, en hleyp-
um aldrei útlendu auðmagni
inn í landið öðruvísi en á
Framhald á 10. síðu
Sementsverksmiðjan á Akranesi í smíðum.