Þjóðviljinn - 16.03.1958, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 16. marz 1958

-<?>

SKÁSÞÁTTUR
Ritstjóri:
Sveinn Kristinsson
<$>-
-<s>
Læní&Bir Larsens
Allir sem eitthvað hafa
; kynnt sér skákir Bent Lar-
sens munu kannast við það
dálæti sem hann hefur á
leiknum Rf3 sem upphafsleik
og má segja að maður hafi
til skamms tíma naumast séð
skák eftir hann, þar sem
hann hefur byrjað á annan
veg, hafi hann haft hvítt.
Ég hefi heyrt ýmsa, eink-
anlega af yngri kynslóðinni
nefna leikinn Larsenleik og
það með nokkurri lotningu,
því hinn danski stórmeistari
á marga aðdáendur á íslandi
og ýmsir yngri skákmenn
okkar hafa fetað í fótspor
hans og beita leiknum annað
kastið, þótt ekki sé mér kunn-
ugt um að menn hafi tekið
slíku ástfóstri við hann sem
Larsen.
En ekki er víst að ungu
kynslóðinni sé jafnkunnur
uppruni leiksins og kerfi það
sem hann er oftast liður í.
Leikurinn heitir raunveru-
lega Reti-leikur og er kennd-
ur við tékkneska skákmeist-
arann Richard Reti, (1889—
1929), sem setti fram þetta
nýja byrjunarkerfi árið 1923
og beitti því með býsna góð-
um árangri svo árum skipti.
t Ekki voru menn í fyrstu
ásáttir með nafngiftina á
byrjuninni. Héldu ýmsir því
fram að Reti væri ekki raun-
verulegur faðir hennar heldur
væri hún af tignari ættum.
Napoleon átti sem sé að hafa
beitt riddaraleiknum gegn
mektarfrú einni franskri árið
1804 og var því stungið upp
á því að nefna byrjunina
Napoleonbvrjun. Nánari rann-
sóknir leiddu þó í ljós að
þessi síðborna ættfærsla stóðst
ekki blóðpróf staðreyndanna,
því skák Napoleons við um-
getna frú sem og aðrar skák-
ir sem eignnðar voru hinum
fræga einvalda reyndust við
frekari athugun „uppdiktað-
ar“ af hugvitssömum mönn-
um mörg'um árum eftir dauða
hans.
Þá vildu ýmsir kenna byrj-
unina við pólska skákmeistar-
ann Zuhertort sem uppi var
á 19. öld. en hann byrjaði
sumar skákir sínar með 1.
Rf3. En sá hængur var þar
á að þegar Zuhertort beitti
leiknum var hann liður í allt
íöðru kerfi (e3, d4 o.s.frv.)
og gegndi þar engu knýjandi
hlutverki sem fyrsti leikur.
5 Niðurstaðan varð bví sú að
leikurinn hlaut nafnið Reti-
leikur og byrjunin Reti-byrj-
un og er það réttnefni því
Richard Reti átti sem áður
var sagt ailan heiðurinn af
byrjunarkerfinu.
Reti-bvrjun var í þá daga
mjög nýstárlegt bvriunarkerfi
ög stakk mjög í stúf við þau
kerfi sem þá voru mest not-
uð. Reti kom þarna fram með
nýjan skóla í hernaðarlist
skákarinnar, setti fram nýjar
strategiskar kennisetningar
og beitti þeim sjálfur, að jafn-
aði með góðum árangri, sér-
staklega til að byrja með.
Fleiri skákmenn taka að beita
byrjuninni og náði hún um
tíma allmikilli útbreiðslu.
Eins og nærri má geta
lögðu skákfræðingar og teor-
íuhestar þessara ára sig
mjög í líma til að finna mót-
eitur gegn hinni hættulegu
mixtúru hins tékkneska upp-
finningamanns og það gat
ekki hjá því farið að þeir
sæu nokkurn árangur þeirrar
viðleitni sinnar.
Varnarkerfi svarts voru
styrkt á ýmsa vegu og hið
nýja vopn þannig svipt sín-
um sárasta broddi og þegar
frá leið tóku að tíðkast varn-
arkerfi fyrir svartan þar sem
hægt er að sniðganga, að
miklu leyti. hin strategisku á-
form sem liggja til grundvall-
ar Reti-byrjun. Má þar eink-
um tilnefna kóngs-indverska
vörn, hollenzka vcrn og
drottningar-indverska vörn.
Samanlagt hefur þetta haft
þau áhrif, að Reti-byrjun er
nú tiltölulega sjaldséð miðað
við það sem áður var og komi
leikurinn 1. Rf3 fvrir nú til
dags þá er öllu algengara að
hann leiði til einhvers annars
byrjunarkerfis en hinnar
raunverulegu Reti-byrjunar.
Til dæmis svaraði Friðrik
Ólafsson riddaraleik Larsens
(1. Rf3) ýmist með kóngs-
indverskri, drottningar-ind-
verskri —r- eða holienzkri vörn
í einvígi beirra 1956.
En þrátt fyrir þetta heldur
Reti-byrinnin sínum fullgilda
sessi meðal annarra byrjana,
og þótt hún sé nú minna
tefld en áður, þá njóta þær
strategisku hugmyndir er
liggja henni til grundvallar,
almennrar viðurkenningar
meðal skákmanna um heim
alian.
Eh nú skulum við Uta á
eina skák frá þeim tima, er
Reti var að herða hið nvja
vopn sitt í blóði samtíðar-
manna sinna.
Skákin var tefld á skák-
þinginu mikla í New York ár-
ið 1924 og andstæðingur Retis
var hinn kunni rússneski stór-
meistari Bogoljubov, sem nú
er látinn fyrir nokkrum árum.
Þess má geta að á þessu
sama þingi vann Reti skákir
bæði gegn Capablanca og
Aljechin.
ITvítt: Richard Reti.
Svart: E. Bogoljubow.
Reti-byrjun.
1. Rf3 Rf6
2. c4 e6
3. g3 d5
4. Bg2
(Þetta er ekta Reti-uppbygg-
ing. Drepi svartur nú á c4
mundi hvítur sennilega svara
því með 0—0, þar sem svart-
ur fengi ekki varið peðið
á c4 sér að skaðlausu.)
4.--------------- Bd6
(Reynslan hefur sýnt að í
þessu byrjunarkerfi stendur
svarti biskupinn bezt á e7)
5. o_o 0—0
6. b3 He8
(Bogoljubow undirbýr að
leika e5, ráðagerð sem þó
kemst aldrei í framkvæmd. 6
— b6 til undirbúnings Bb7
hafði sennilega verið vænlegra
til árangurs.)
7. Bb2 Rbd7
8. d4
(Reti hindrar leikinn e5 sem
yrði nú svarað með 9. c5 t.d.
— — e4 10. cxd6, exf3 11.
dxc7 og vinnur peð.)
8. ------------- c,6
9. Rb-d2 Re4?
(Bogoljubow reynir að létta
stöðuna með uppskiptum, en
eftir þennan leik tekur þó
fljótlega að halla undan fæti
fyrir honum. Vænlegasta leið-
in sýnist enn b6, Bb7 og
He8 til undirbúnings c5
o. s. frv.)
10. Rxe4 dxe4
11. Re5 f5
(Nauðsynlegur leikur til völd-
unar peðinu á e4. Leikurinn
veikir hinsvegar svarta taflið
ískyggilega mikið og gefur
hvítum góða átakspunkta til
að opna taflið sér í vil.)
12. f3! exf3
13. Bxf3 Dc7
(Ef 13.-----Rxe5. 14. dxe5,
Bc5f 15. Kg2, Dxdl 16. Haxdl
ætti svartur í afskaplegum
erfiðleikum með að koma
drottningarvæng sínum í við-
unandi horf og væri þessi leið
þó ef til vill illskárri en sú
sem svartur velur.)
14. Rxd7 Bxd7
15. c4!
(Svartur á nú úr vöndu að
ráða, þar sem 15. — fxe4
16. Bxe4 gæfi hvítum ákjós-
anlegar kongssóknarhorfur og
15. ---c5 yrði svarað með
16. e5, Bf8 17. d5 o. s. frv.
Bogoljubow tekur því það ráð
að reyna að ná algjörum
skiptum á miðborðspeðunum,
en einnig það hefur sínar
skuggahliðar eins og við
brátt munum sjá.)
15. — — e5
16. c5 Bf8
17. Dc2 exd4
18. exf5 Ha-d8
(Hyggst svara Bxd4 með
Bxf5.)
19. Bh5!
(Djúpsær leikur. Reti er þeg-
ar tekinn að undirbúa hin
snjöllu lok skákarinnar.)
19. --------He5
20. Bxd4 Hxf5
21. Hxf5 Bxf5
22. Dxf5 Hxd4
(Svartur virðist hafa sloppið
furðuvel út úr sviptingum
undanfarinna leikja og fljótt
á litið virðist ótrúlegt að ekki
séu nema þrír leikir eftir af
skákinni!)
23. Hfl Hd8
(Einasti leikurinn, þar sem
23. — Be7 yrði svarað með
24. Df7f og síðan mát i öðr-
um leik og ef 23. — De7
kæmi 24. Bf7j- KhS, 25. Bd5!
Df6 26. Dc8 o. s. frv.)
24. Bf7t Kf8
(Nú kemur fallegur endir.)
Svart: Bogoljubow.
ABCOEFGH
ABCDEFGH
Hvítt: Reti.
25. Be8!
(Þar með sér svartur sína
sæng út breidda. Ekki einung-
is biskupinn er dauðadæmd-
ur, heldur er mát óverjandi.
T. d. 25. — — h6. 26. Dxf8+
Kh7 27. Bg6j ! Kxg6 28. Df5
mát.
Bogoljubov/ gafst því upp.
Fyrir skák þessa hlaut
Richard Reti fyrstu fegurðar-
verðlaun þingnins. Ekki leið-
Framhald á 9. síðu
Þér ungu guðir
Þér ungu guðir, .sem yrkið, drekkið og vakið —
og ætlið aö sigra heiminn meö bleki og penna.
Ég Skil yður vel, þótt ákvörðun ofdræmt þér takið
— í aðkallandi málum .. hins geigvæna tíma. —
— Því yður er snilldin æðsta hnossið á storð,
með ómþýðri tungu þér lofsyngið veröld dagsins,
meðan kúguð þjóðin krefur um lausnarorð —
o'g köll hennar sífellt drukkna í yðar hjörtum.
Þér ungu guðir, sem yrkiö. — Til hvers má nú
vinna?
Sjá, orustan mikla, hún vinnst ei með bleki og
penna.
— ef myrkrinu gleymiö, sem læðist um hjörtu
hinna —
sem heyja sitt stríð — við skort — og eilífan
dauða
Sjá, úti í heimi eru þeir eldar að vakna,
sem örlagaglömpum slá í myrkur vors ótta ...
Kristján Röðnls.
Tímarit Máls og menningar — Vegamót — Stór-
hýsið að Laugavegi 18 — „Hús Máls og menn-
mgar.
HÉR í póstinum var um daginn
minnzt á skáldæð ungra skálda,
og jafnvel látinn í Ijós efi um
að blóðrásin um þá æð væri
eins lífleg og skyldi. Þeim,
sem haldnir eru slíkum efa
skal bent á að lesa síðasta
hefti Tímarits Máls og menn-
ingar. Það hefst á miklu ljóði
eftir Hannes Sigfússon, og
þótt menn greini á um form.ð,
þá held ég, að fáir, sem lesa
það ljóð, muni draga skáld-
skap þess í efa. Annað ljóð er
í heftinu eftir Jóhann Hjálm-
arsson, hið kornunga og efni-
lega ljóðskáld. Þetta tímarits-
hefti er annars hið glæsileg-
asta að efni; Kiljan skrifar
þar um reisu sína til Kína,
Sverrir Kristjánsson um söfn-
un og varðveizlu íslenzkra
söguheimilda, þá er langur
kafli úr ferðasögu eftir fransk-
an mann, sem ferðaðist um Is-
iand árið 1865. Margt fleira
er í heftinu, girnilegt til fróð-
ieiks og skemmtunar. Tímarit
Máls og menningar er tvímæla-
laus't jafnbezta tímarit, sem út
kemur hér núna, og þeir, sem
eiga þetta tímarit frá byrjun,
geta áreiðanlega oft flett upp
í því og lesið þar ýmislegt sér
til fróðleiks og ánægju, svo
mikið og fjölbreytt efni hefur
tímaritið flutt, síðan það byrj-
aði að koma út. Kristinn Andr-
ésson ritar í heftið greinargerð
um Vegamót. Er þar skorað á
félagsmenn í Máli og menn-
ingu og aðra velunnara félags-
ins að gera hlut þess í eign-
inni að Laugavegi 18 sem mest-
an. Undir Þá áskorun vill póst-
urinn taka. Sá stórhugur og
sú bjartsýna trú á menningar-
þorsta íslenzks almennings,
sem jafnan hefur einkennt
starfsemi Máls og menningar,
ættu það sannarlega skilið, að
hlutur félagsins í stórhýsinu,
sem fyrirhugað er að reisa að
Laugavegi 18 yrði sem allra
stærstur.
Við skulum aðe.'ns rifja upp
hvernig umhorfs var hér í
menningar- og bókmenntaleg-
um efnum, þegar félagið var
stofnað, hvaða öfl börðust hat-
rammt gegn því, og hvaða hlut-
verki það hefur gegnt frá
fyrstu tíð. Sú upprifjun ætti
að verða okkur hvöt til að
leggja fram okkar skerf til að
tryggja félaginu okkar veglegt
heimili að Laugavegi 18.