Þjóðviljinn - 29.04.1958, Page 6

6) —. ÞJÓÐVIMLNN '— Þriðjudagur 29. apríl 1958
HlÓÐVIUINN
Útgefandl: Bamelnmgarflokkur alþýOu — SOsiailstalioKfcunnn. Rltstjórar
Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson iaD.; Préttaritstjóri: Jón
Bjarnason. - Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson. Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfl Ólafsson, SigurJón JóhannssoiL. Auglýs-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgrelðsla. auglýsingar, prent-
Bmlðja: Skólavörðustlg 19. - Sími: 17-500 (5 línuri Áskriftarverð kr. 25 á
mán. 1 Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst Lausasnluverð kr. 1.50
P-entsmiðJa ÞJóðviJjana
Hvað hefur áunnizt?
fVTúverandi ríkisstjórn hefur
” að sjálfsögðu ekki farið
varhluta af því að um störf
hennar og stefnu hafi verið
deilt meðal þjóðarinnar. Menn
hafa skipzt í fylkingar með
henni og móti eins og gengur
og gerist. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur að vonum haldið uppi
harðvítugum áróðri gegn
stjórninni og fundið henni allt
til foráttu. Var aldrei annars
að vænta af þeim flokki iauð-
stéttarinnar og sérhagsmuna-
aflanna sem ýtt var til hliðar
við myndun hennar, og það því
fremur sem ýmsar stjórnarat-
hafnir hafa gengið beint gegn
hagsmunum þeirra þjóðfélags-
afia sem Sjálfstæðisflokkurinn
telur fyrst og fremst skyldu
sína að vernda,
l^rátt fyrir þau vonbrigði, sem
* ríkisstjórnin hefur valdið
mörgum eindregnustu stuðn-
ingsmönnum sínum, og þá ekki
sízt með undanslætti sínum í
hemáminu sem gerður var
fyrir atbeina Framsóknar og
Alþýðuflokks, er rétt og skylt
að hafa einnig í huga það sem
áunnizt hefur. Ríkisstjóminni
hefur tekizt að halda fram-
ieið.slustarfsemi landsmanna í
fullum gangi, íslendingum hafa
verið tryggðir góðir og öruggir
markaðir fyrir útflutninginn og
atvinnulíf í landinu hefur stað-
ið með blóma. Er þetta mikil
og athyglisverð breyting frá
stjórnarháttum íhaldsins þegar
fiskveiðiflotinn var hvað eftir
annað bundinn í höfn vegna
þess að svikizt var um að
semja í tíma vjð útvegsmenn
og sjómenn og tryggja nauð-
synlegan rekstursgmndvöll
framleiðslunnar.
¥^á hefur verið lögð áherzla á
að efla sjávarútveginn með
öfiun nýrra framleiðslutækja.
12 stór fiskiskip eru í smíðum
í Austur-Þýzkalandi og aukin
hefur verið skipasmíðin innan-
lands. Mörg frystihús og fisk-
iðjuver, sem byrjað var á en
hvergi fékkst fé til meðan í-
haldið réði, hafa verið fullgerð
fyrir atbeina rikisstjómarinnar.
Framundan er að ganga frá
samningum um smíði nýrra
togara erlendis í samræmi við
stjórnarsáttmálann. Nauðsyn-
legt fé hefur og verið tryggt til
að Ijúka sementsverksmiðjunni
og til virkjunar Sogsins en þar
stóð íhaldið uppi gjörsamlega
ráðalaust.
¥Júsnæðismálin vom í full-
■*■■■• komnum ólestri þegar í-
haldið var hrakið frá völdum.
Ekkert fé var fyrir hendi til í-
búðabyggingalána og kerfi í-
haldsins algerlega gjaldþrota.
Eitt stærsta verk núverandi
rikisstjómar er hin nýja lög-
gjöf um húsnæðismálastofnun
ríkisins en ejgin tekjur hennar
neroa nú árlega 45 miilj. kr.. og ,
Samsýning í Sýningarsalnum
Myndvefnaður og litað gler
fara vaxandi frá ári til árs.
Þótt ekki hafi enn tekizt að
fullnægja öllum lánbeiðnum á
öðru ári starfseminnar er auð-
sætt að hér heíur mikið áunn-
izt og sá grundvöllur lagður
sem tryggir framtíðarlausn.
¥ tíð núverandi ríkisstjómar
hafa í fyrsta skipti verið
lagðar verulegar byrðar á auð-
menn og auðfélög. Lögin um
stóreignaskattinn voru sett
jafnhliða húsnæðislöggjöfinni
og eru einn þátturinn í að
tryggja nauðsynlegt fjármagn
til íbúðalána. íhaldið hefur
hamazt gegn þessari lagasetn-
ingu, talið hana fjörráð við
eignarrétt auðmannanna og
jafnvel hótað málaferlum í
því skyni að fá hana dæmda ó-
gilda! Kemur þama glögglega
fram raunverulegur áhugi í-
haldsins fyrir hagsmunum í-
búðabyggjenda.
Sama hefur Verið afstaða í-
haldsins tjl þeirra ráðstaf-
ana sem gerðar hafa verið til
að láta auðfélög og milliliði
bera ríflegan hlut þeirra byrða
sem þjóðin hefur orðið að taka
ia rekstur
framleiðslunnar. Verðlagseftir-
litið og aðgerðir þess í þá átt
að láta milliliðina taka á sig
verulegan hluta af fjáröflun-
unni í fyrra hafa sætt harðri
andstöðu íhaldsins. Sama er að
segja um þá ákvörðun að láta
auðfélög eins og olíuhringina
leggja af mörkum tugi mjllj-
óna af þeim gróða sem þau
höfðu áður til frjálsrar ráð-
stöfunar.
]|¥enn fara nærri um hvort
slíkar ráðstafanir sem þess-
ar hefðu verið gerðar ef íhald-
ið hefði mátt ráða. Um það á
ekki að þurfa að deila. Afstaða
íhaldsins eins og hún 'hefur
komið fram af hálfu blaða þess
og forsvarsmanna tekur þó af
öll tvímæli.
Þá er vert að minnast þess,
að skattar hafa verið lækk-
aðir verulega á lágtekjufólki og
kjör fiskimanna bætt, bæði
laun þeirra hækkuð og orlofs-
fríðindi aukin svo og skattfríð-
indi. Þá er nú framundan lög-
fesíing á lífeyrissjóði fyrir tog-
arasjómenn. Nýlega hafa verið
staðfest lög um réttindi tíma-
vinnumanna, sem verkalýðs-
samtökin hafa lengi barizt fyr-
ir en jafnan mætt óhvikulli
andstöðu atvinnurekenda.
¥ tíð núverandi stjórnar hafa
■*• verkalýðssamtökunum verið
tryggð réttmaet og auldn yiir-
ráð yfir atvinnuleysistrygginga-
sjóði. Sú réttarbót eins og fleiri
mætti eindreginni andstöðu í-
haldsins.
¥¥ér hefur verið minnzt á
nokkur atriði sem miklu
máli skipta og sýna og sanna
Ásgerður Ester Búadóttir og
Benedikt Gunnarsson hafa efnt
til sýningar í Sýningarsalnum
við Hverfisgötu. Þar hanga hlið
við hlið ofnar veggábreiður og
litaðar glermyndir, efniviður-
inn andstæða, hið brothætta og
það sem mölur og ryð fá grand-
að.
Ásgerður hefur numið sína
teiknun vel og byggir fallega
inn á myndflötinn, tek ég mér
bessaleyfi til þess að nota sömu
orðatiltæki um þessi ofnu teppi
og notuð eru í málaralist —,
þar sem þau eru frá henni
runnin. Efnið sjálft sem hún
notar, ullin, veldur úrslitum
um útlitið, það skapast önnUr
útsýn þegar farið er að tjá sig
með öðru móti. í þessum efni-®*
við sem hér er um að ræða
verður allt afmarkað og skýrt,
litir, línur, fletir. Nútímakonan
vefur ekki síður en formóðir
hennar og hún tekur nútímann
í þjónustu sína,1.l>ina abströktu
list; ég geri ráð fyrir að ullar-
myndvefnaðurinn nái ýmsum
eiginleikum myndarinnar sem
olíulitir ná ekki og tapi öðrum.
Verður ekki litaskalinn annar
og honum haldið meira í
skefjum, allt önnur áferð, aðr-
hvítum lit. Hún .notar aldrei
k
sterka liti en mjúka. «
Benedikt er hugmyndaríkur
og ekki hræddur við að gera
tilraunir, venjulega á myndfleti
strigans, nú með nýtt efni, lakk
og harpixblöndu á gler, og út-
heimtir það að myndimar beri
við ljós. Litirnir magmast við
það og styrkjast. Þetta eru lit-
brigðarík verk og er skemmti-
legt til þess að vita að hanr
hefur leitað fyrir sér um efni-
við svo frábrugðinn, fer nú ac
verða nokkuð þungt og stirt
hið venjulega olíumálverk, en
það er frekar af þeim sökum
að í bráð hefur lítið verið sagt
nýtt í þeim efnum heldur en
Framhald á 11. síðu
Benedikt Gunnarsson
Ásgerður Ester Búadóttir
ar litasamsetningar? Nr. 1 er
stórglæsilegt teppi, mesta verk
sýningar hennar, stórt og kyrrt
verk, komið er nýtt form í list-
vefnaðinn. Önnur teppi eru
þarna með gráum, brúnum og
þá stefnubreytingu sem fylgt
hefur starfi núverandi ríkis-
stjórnar. Enn skal það emdúr-
tekið að fátt eða ekkert af
þessu hefði náð fram að ganga
hefði flokkur auðstéttarinnar,
Sjálfstæðisflokkurinn, mátt
ráða. Hitt er svo annað mál og
veldur varla deilum meðal
vinstri manna að betur hefði
mátt gera í mörgum greinum.
En gæta skyldu menn þess að
flokkur alþýðustéttanna og
verkalýðssamtakanna, Alþýðu-
bandalagið, hefur jafnan átt
undir högg að sækja við sam-
starfsflokkana og þá ekki sízt
Framsóknarflokkinn, sem í
mörgu hefur mjög afturhalds-
söm ■ sjónarmið og andstæð
hinni framsæknu ýerkalýðs-
.hireyfingu, hugsjón hennar og
hagsmunum. - • - -
Brageyra eða bragauga
Svar frá Jóni Leifs
Rithöfundur nokkur með vill-
andi nafni birir í ,.Þjóðviljan-
um“ 22. þ. m. endurnýjuð mót-
mæli gegn því að ég reyndi í
mínum nýju rímnadanslögum
að samrýma ljóðlínu úr vísu
eftir Þorstein Erlingsson við
stílfast rímnalag. Þessi rímna-
lög mín eru óprentuð og voru
nú sungin í fjTsta sinn, —
svo að enn er tími til að at-
huga málið rólega og bæta úr
misfellum eða leita að sem
beztri lausn á málinu.
Afsökunar vil ég biðja á því
að hafa ekki leitað álits erf-
ingja Þorsteins Erlingssonar
áður en ég lét handritið fara
til söngstjórans; það var fyr-
ir þrem árum síðan, en mál-
ið gleymt þegar lögin voru
nú tekin til flutnings í fyrsta
sinn, án þess að ég fylgdist
með því sérstaklega.
Hins vegar er vafasamt hvort
erfingjar höfundar eru réttur
aðili í málum, sem snerta list-
ræna meðferð hugverka. í Dan-
mörku eru skýr lagaákvæði um
þenna hinn svonefnda „DROIT
MORAL“, þ. e. siðferðisréttar-
vemd hugverka. Réttur þessi
gengur þar ekki til erfingja að
höfundi látnum, heldur til
menntamálaráðuneytisins, þ. e.
nefndar sérfræðinga, er það
skipa, og rétturinn fellur held-
ur aldrei úr gildi. Nefndin
fjallar um hvernig leyfilegt sé
að breyta verki, 'hvað geti tal-
izt misþyrmin'g á verki og hvað
ekki. Margir merkir tónhöfund-
ar hafa breytt eða látíð breyta
ritverkum til að tónsetja þau,
allt frá Mozart og Grieg fram
til vorra daga. Slíkt má vitan-
kki gerast, nema í sér-
stökum listrænum tilgangi.
Þegar bókmenning og tón-
menning mætast er hætt við
árekstrum, ef hvorugur aðilinn
vill skilja sjónarmið hins. Á-
gætt er að tækifæri til úrskýr-
inga um þetta fáist, — eins og
einmitt nú.
Ljóðskáldin vilja yfirleitt
láta semja lög við kvæði sín
og hefja þau þannig í æðra
veldi, -— en skáldin verða þá
annaðhvort að hafa samvinnu
við tónskáldin um samrýmingu
tónrænna og bókmenntalegra
atriða eða. veita- tónskáldunum
leyfi til. slíkrar- samrýmingar.
Venjulega er aðeins um ein-
staka smámuni að ræða, — en
orðin við lagið verða aukaat-
riði, venjulega eingöngu nokk-
urskonar tilvísun í sambandi
við aðalverkið, tónsmíðina, —
sem segir allt eða nærri því
allt, ef rétt er á haldið.
íslenzku rímnalögin eru mjög
stílföst og mótast með stuðlum
og höfuðstöfum og alveg á-
kveðnum áherzlum, sem ekki
reika 'til og frá í ljóðlínunni
eins og hinn fyrrnefndi gagn-
rýnandi „Þjóðviljans" virðist
gera ráð fyrir. Sá hógværi
maður þykist vita hvað brag-
eyra er, em heyrir sjálfur ekki
hrynjandi lagsins og áherzlurn-
ar, heldur eingöngu sér þær í
ljóðlínunni. Hann hefur brag-
auga en ekki brageyra, því að
brageyrað getur ekki verið
öðruvísi en hið tónnæma eyra,
sem flest góð skáld og flestir
miklir bókmenntafræðingar
hafa, — jafnt Jónas Hallgríms-
son sem fræðimenn eins og
Andreas Aussler og Felix
Lenzner, — miklir tónmennta-
menn og sjálfir hljóðfæraleik-
arar, þrátt fyrir sína málfræði-
kunnáttu.
f hinum íslenzku rímnalögum
birtjst venjulega ekki áherzla á
lokarími ljóðlínunnar, — nema
stundum í seinustu línunni.
Þe ta sannar ef til vill frum-
kraft lagsins fram yfir orðin,
sem virðast yngri.
Fyrsta ljóðlínan í visu Þor-
.steins Erlingssonar veldur örð-
ugleikum til samræmingar við
hinn stílfasta rímnastíl og er
þannig:
„Það er líkt og ylur í“
(ómi o. s. frv.)
Hinn skáldlega hikandi þanki.
er augljós, en hann er ekki í
-samræmi við rímnastílinn; —
framhald vísunnar er hins veg-
ar eins og ort við rímnalag.
Tcjjnsertining þessarar Ijóðlínu
virðist heimta þrjá lengjandi
og hikandi takta, — en rímna-
stíllipn. leyfir ekki nema einn
takt; (orðið „takt“ er.hér notað
Á tónlistarmerkingu, en ekki í
bókfræðilegum skilningi).- Að
vísu má syngja rímnalagið við
ljóðlínurnar óbreyttar með á-
herzlu á „Þ“ og • „Y“ en frá
tónrænu- - sjónarmiði • myndi
- Framhald á ll.-isíðu