Þjóðviljinn - 29.04.1958, Page 7

Þriðjudagur 29. apríl 1958 — ÞJÓÐVILJUvTN - (7
lY'ú um aUlangt skeið
hefur Tíminn, mál-
gagn Framsóknarflokks-
ins, birt reglulega greinar,
par sem haldiö er uppi
mjög eindregnum áróðri
fyrir pví að erlend auðfé-
lög fái aðstöðu til pess
að liagnýta fossa okkar og
hveri og koma hér uprt
stóri&ju í samvinnu viö ís-
lendinga. Vitað er að
hér er ekki um neinar al-
mennar bollaleggingar að
rceða, heldur hafa valda-
miklir menn innan Fram-
sóknarflokksins nú um
skeið haft náið samband
við bandaríska auðhringa
kynnt sér hvort peir hefðv
áhuga á að stofna fyrir-
tœki hér á landi og gert
áætlanir um slík fyrir-
tœki í samvinnu við pá
Einnig hefur verið Ijóst
um nokkurt skeið að
stefna Framsóknarflokks-
Á erlendur auðhringur
að drottna yfir íslandi?
HvaS á Tíminn við i sföðugum áróSri sinum
fyrir eriendri fjárfestingu hérlendis?
ins í gengismálum og
skattamálum hefur mótazt
œ meir af peirn viðhorfum
að pað yrði að auðvelda
erlendum fyrirtœkjum
fjárfestingu hér á landi.
Einkum hefur bandaríski
alúminíumhringurinn
komið við pessa sögu, og
nú um pfissar mundir eru
staddir hér erlendir sér-
frœðingar til bess að
kanna hvort hagkvœmt
væri að framleiða pungt
vatn hér á landi og hag-
nýta til pess hveraorku.
Röksemdir
Tímans
Allmikið hefur verið rætt
og ritað um stóriðju hérlendis
á undanförnum árum, og
margvísleg s.iónarmið hafa
komið fram. Einkanlega hef-
ur þó verið uppi ágreiningur
um það, hvernig afla bæri
fjár til stóriðju. Sósíalistar
■ hafa haldið því fram að slík
fyrirtæki yrðu að vera alís-
. lenzk frá upphafi, en erlent
„fjármagn yrði að fá að láni.
Framsóknarflokkurinn hefur
. hins vegar haldið þvi fram af
, æ meira kaopi, að hagkvæm-
ast væri að veita erlendum
auðhringum einkaleyfi með
samningum sem jafnframt
ættu að tryggja hagsmuni Is-
lands. Þetta sjónarmið kom
seinast fram í forustugrein
Tímans í fyrradag, en þar eru
röksemdir blaðsins dregnar
saman á þennan hátt:
,,í tengslum. við þessi mál
er spurningin um erlent fjár-
magn, og þá aðstöðu, er við
viljum veita til þess að það
létti undir í þeirri uppbygg-
ingu, sem við viljum keppa
að. Um þessa hlið málsins
hefur lítið verið rætt. Hér
er rikjandi mikil tortryggni
gangvart erlendu kapítali í
landinu og aðstöðu sem það
kvnni að skapa. En það hefur
lítið verið útskýrt, að ýmsar
nágrannaþjóðir hafa langa
reynslu í þessum efnum og
hafa búið svo um hnútana að
erlent fjármagn hefur revnst
aflgjafi í sókn til betra lífs,
án þess að því fylgdu nokkr-
ir verulegir annmarkar. Hér
í blaðinu birtust nýlega úrslit
skoðanakönnunar í mörgum
löndum einmitt um þetta efni.
Hún sýndi að meirihluti í ná-
lægum löndum telur erlent
fjármagn til heilla i atvinnu-
legri uppbyggingu, enda er
þá svo um hnútana búið, að
innlend stjómarvöld hafa
tögl og hagldir í þeim skipt-
um, jafnhliða sem þau tryggja
að þeir, sem fjármagnið
leggja fram, hafi í senn ör-
yggi og sæmilegan arð. Það
hlýtur að reka að því að ís-
lendingar verða að gera þetta
dæmi upp og ákveða, hvort
þeir vilja leggja út á þá braut
að efla hér stóriðju, með þvi
að fá erient fjármagn til að
vera lvftistöngina. Raunar er
augljóst, að verulegt átak í
þessu efni, verður ekki gert
nemá lagt verði út á ný.ia
braut að þessu leyti. Innlend
fjármagnsmyndun er allsendis
ófullnægjandi til að standa
undir stórfelldum framkvæmd-
um í sambandi við stóriðju,
og beint lánsfé til slikra
framkvæmda mundi torfengið.
Þá er þriðja leiðin sú, að
mynda félagsskap við erlenda
aðila, sem yfir kapitali ráða,
til framkvæmdanna, með þeim
tryggingum á báða bóga, sem
samkomulag yrði um. Þessa
leið hafa jmisar þjóðir farið
með góðum árangri, t.d.. Norð-
menn. Ætti að vera tiltölulega
auðvelt að rata rétta leið í
þessum efnum með leiðsögu
þeirra, sem Ianga reynslu
hafa að ba.ki..
Um þessi mál hefur svo
lítið verið rætt og ritað hér,
að upplýsingar eru af skom-
um skammti. Líklega yrði það
því notadrjúgur undirbúning-
ur til að auka hagnýtingu
náttúruauðlinda landsins, ef
unnt væri að upplýsa þetta
mál og auka skilning á því,
að þarna er leið sem nauðsyn
ber til að rannsaka og líklegt
er að sé fær til gagns fyrir
alla“.
Aðeins í
nýiendum
Lofsöngur Tímans um bless-
un erlendrar fjárfestingar er
býsna fjarlægur veruleikan-
um. Þróunin í heiminum að
undanfiömu hefur einmitt ver-
ið sú að þjóðirnar hafa hvar-
vetna risið upp gegn erlendu
fjármálavaldi og keppt að því
að öðlazt sjálfar öll yfirráð
vfir auðlindum sínum. Barátt-
an gegn érlendum auðfyrir-
tækjum er einmitt meginþátt-
urinn i frelsisbaráttu ný-
lendubióðanna, og ætti að
vera óþarfi að rifja þá reynslu
ná.nar ímn. Það er hiris vegar
rétt hjá Tímanum, að þetta
hefur engan veginn verið eins
a.lvarlegt vandamál hjá þeim
'þjóðúm Vesturevrópu, sem
hafá heimiiað erlenda fjár-
festingu hjá sér. t. d. Norð-
mönnuin; óg má þó margt
misjafnt3 segja um reynslu
beirra einnig.' En i þessum
ríkjum er ástæðan sú að er-
lend fjárfesting hefur aðeins
verið örlftill þáttur í efnahags-
kerfinu. Hvorld Noregur né
önnur lönd Vesturevrópu Iiafa
neina reynslu af erlendri
fjárfestingu í þeim mæli sem
rætt er um hér á landi; þá
reynslu er aðeins að fá úr
nýlendunum.
Yrði risi í íslenzku
eínahagslííi
Við verðum æfinlega að
minnast þess að íslendingar
eru fámenn þjóð og lítils meg-
andi efnahagslega. Efnahags-
kerfi okkar jafngildir aðeins
meðalstóru fyrirtæki í ná-
grannalöndunum. Nokkra hug-
mynd má t. d. fá af því að
auðhringurinn Unilever — sá
auðhringur sem við íslending-
ar þekkjum bezt og h"fum
háft mest samskipti við —
notaði á s.l. ári - í einar sam-
an auglýsingar 4500 milljónir
króna — en það er sama upp-
hæð og allar þjóðartekjur fs-
Iendinga eru metnar á. Svona
smáir erum við, og því meg-
um við ekki gleyma, þótt á-
stæðulaust sé að fá nokkra
minnimáttarkennd af þeim á-
stæðum; við þurfum aðeins
að minnast þess að reisa okk-
ur ekki hurðarás um öxl. Fyr-
irtæki, sem flokkaðist til
stóriðiu og ætla.ði að sel.ia
framleiðsluvörur sínar í stór-
um stíl á heimsmarkaði, yrði
þvilíkur risi í íslenzku efna-
hagslífi, að hann gnæfði yfir
allt ánnað.
Hvar, nema í
nýlendum?
Þegár rætt hefur verið um
alúminíumverksmiðju hefur
dæmið stundum verið sett upp
þannig: Verksmiðja sem fram-
leiddi fyrir 50 milljónir doll-
ara á ári, myndi kosta í fjár-
festingu um 100 milljónir doll-
ara, og rafstöð handa henni
myndi kosta um 60 milljónir
dollara. Fjárfestingin ein
saman yrði þannig um 2.600
milljónir króna miðað við nú-
verandi gengi. Fjárlög íslend-
inga eru hinsvegar aðeins
rúmlega 900 milliónir króna;
fjárfesting í alúminíumverk-
snúðju næmi þannig jafnmik-
illi upphæð og er á f járlögum
íslendinga í þrjú ár. Hvar hef-
ur Tíminn hejTt um erlenda
fjárfestingu, svo umfangs-
mikla, utan nýlendnanna.
Framleiðsla verksmiðjunnar
er áætluð nema 50 millj-
ónum dóllara að verðmæti á
ári, eða um 800 milljónum
Brezk-bandarískur olíuleit-
arleiðangur í nálægari
Austurlöndum. Sú banda-
umfangsmikil í efnahags-
ríska fjárfesting sem rætt
er um hér á landi yrði svo
kerfi okkar, að liún myndi
jafngilda áhrifavaldi olíu-
hringanna í Arabalöndun-
um og Suður-Ameríku.
---------------------------j
króna miðað við núverandi
gengi. Sem stendur eru allar
gjaldeyristekjur íslendinga
um 1500 milljónir króna á ári;
framleiðsla þessarar einu
verksmiðju næmi þannig meiru
en helmingi af því sem þjóðin
aflar nú. Hvar hefur Tíminn
heyrt um erlend fyrirtæki sem
hafi slíka aðstöðu, utan ný-
Iendnanna?
GeSur sett okkur
úrslitakosti
Það gefur auga leið að fyr-
irtæki sem þetta yrði ríki í
ríkinu, kringum það myr.di
rísa borg með mörgum þús-
undum íbúa, þiað yrði ger-
bylting í atvinnulífi Islend-
inga. Og hinir erlendu eigend-
ur fyrirtækisins gætu hverær
sem væri sett Islendingum
stólinn fyrir dyrnar. Um leið
og þjóðin væri orðin háð
verksmiðju sem þessari og
framleiðsla hennar væri ovð-
inn mjrg ríkur þáttur í at-
rinnulífi íslendinga, kanxi iki
þriðjungur útflutningsins,
gætu eigendurnir, hinir er-
lendu auðmenn, farið að setja
okkur kostina. Þeir gætu sett
skilyrði um gengi íslenzkrar
krónu, um skatta og skyldur,
um kaupgjald; — hótunin um
að stöðva verksmiðjuna að
öðrum kosti væri slíkt vopn
að gegn þvi yrði fátt um va m-
ir. Þá gætu Islendingar hætt
að deila um það árlega hvern-
ig þeir eigi að leysa efnahags-
vandamál sín, þá yrði Alþingi
og ríkisstjórn formið eitt;
valdboð risafyrirtækisins réði
úrslitum um allt. Slíka rð-
stöðu hafa erlend auðféíög
einmitt haft í nýlendunum: en
h\,a.r getur Tíminn bent á hlið-
sftætt' ástand í Vesturevrópu?
í engu Vesturevrópuríki geta
erlend fyrirtæld sett kosti á
þennan hátt; framleiðsla
þeirra er svo lítill hluti af
Framh. á 10. siðu