Þjóðviljinn - 05.12.1958, Blaðsíða 6

6)
ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 5. desember 1958
þlÓÐVILJINN
ÚtKefandl: Bameinlngarflokkur alþýðu — Sóslallstaflokkurlnn. - Rltstjórar:
Magnús Kjartansson, Sigurður Ouðmundsson (áb.). — Fróttaritstjóri: Jón
BJarnason. - Blaðamenn: Ásmundur SigurJónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurðurt*y.
Friðbjófsson. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn. af-
Ereiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5
línur'. — Áskriftarverð kr. 30 á mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
ersstaðar. Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmlðja ÞjóðviljanB.
Framsókn
JT’ramsóknarráðherrarnir fóru
sínu fram. Hermann Jónas-
son baðst í gær lausnar fyrir
sig og ráðuneyti sitt. Með því
hefur Framsóknarflokkurinn
í-ofið stjórnarsamstarf og
stjórnarsáttmála Alþýðubanda-
lagsins, Alþýðuflokksins og
Framsóknar, er gerður var eft-
ir kosningarnar 1956. Fyrir
þessari ráðstöfun hafa Fram-
sóknarráðherrarnir ekki fært
annað en tyiliástæður, því ekki
munu þeir eða aðrir hafa
vænzt þess að þeir flokkar, sem
nú fyrir fáum dögum stóðu
saman að því að móta og sam-
þykkja efnahagsmáiaíillögur
Alþýðusambandsþings, sam-
þykktu úrsJitakosti Framsóknar
um niðurfeilingu 15 vísitölu-
stiga bótalaust eða rösklega
8%'beina kauplækkun.
JT’ramkoma Framsóknarráð-
* herranna undanfarna daga
hefur ótvírætt sýnt að fyrir
Þeim vakti einungis að s’íta
stjórnarsamvinnunni og rjúfa
stjórnarsáttmálann. Því fór alls
fjarri, að Alþýðusambandsþing
lokaði samningaleiðum um
lausn efnahagsmálanna, enda
þótt það neitaði að láta Fram-
sóknarfiokkinn fyrirskipa hvað
ge-rt skyldi og hvernig. Úrslita-
kostir gagnvart verkaiýðssam-
tökunum er sú framkoma sem
Eysteinn Jónsson telur æski-
legasta, ef dæma má eftir ferli
hans. Ymsir leiðtogar Fram-
sóknarflokksins, þar á meðal
Hermann Jónasson hafa oft
ha'dið því fram, að vinstri
stjórnarstefna á íslandi væri
ærfið í framkvæmd vegna þess
að verkalýðsflokkarnir væru
tveir og gætu ekki komið sér
saman um iausn mála. Það
vantar að vísu mikið á að
verkalýðsflokkarnir íslenzku
hafi náð haldgóðri samstöðu í
stjórnmáium, ef dæma má eftir
framkomu ráðherra Alþýðu-
fiokksins og til’.ögum. En hitt
er staðreynd, að á nýafstöðnu
Alþýðusambandsþingi stóðu
þessir flokkar saman að sam-
þykktum um efnahagsmálin og
mynduðu saman sambands-
stjórn. Er efaiaust, að einmitt
með þeirri samstöðu er mun
auðveldara að stjórna landinu
eftir vinstri stefnu. En Eysteinn
Jónsson og afturhaldsöflin
kringum hann í Framsókn ótt-
ast ekkert meir en að verka-
lýðsflokkarnir nái saman og
standi saman í Alþýðusamband-
inu. Eysteinskan þarf á kiof-
inni verkalýðshreyfingu að
halda til þess að geta deilt
og drottnað. Ef til vill.er þar
«inn þáttur skýringarinnar á því
dæmalausa óðagoti, sem varð
á afturhaidsöflunum í Fram-
sókn að slíta stjórnarsamstarf-
inu þegar ijóst var orðið að
Alþýðubandaiagið og Alþýðu-
flokkurinn höfðu tekið hönd-
um saman um Aiþýðusam-
bandsstjórn.
gefst upp
í ður hefur verið rætt um
þau eindæma vinnubrögð
Framsóknarráðherranna að
rjúka á fund i stjórnmálafélagi
með tillögur þser, er ráðherrar
Aiþýðubandalagsins lögðu fram
sem viðræðugrundvöll af sinni
hálfu innan ríkisstjórnarinnar,
birta síðan daginn eftir í
Tímanum þversíðufyrirsögn að
það væri svik við þjóðina að
samþykkja þessar tillögur, sem
auðvitað voru affluttar og
rangfærðar. Þannig hagar eng-
inn maður sér gagnvart sam-
starfsmönnum éf hann hefur
minnsta vilja til að ná sam-
komulagi. Og Framsóknarráð-
herrunum var svo brátt að
rjúfa stjórnarsamstarfið, að á
sama fundi ríkisstjórnarinnar
og ti-’lögur eins stjórnarflokks-
ins um efnahagsmálin voru
lagðar fram, heimta þeir að
stjórnin segi .af sér eftir tvo
klukkutíma! Framsóknarráð-
herrarnir skeyta engu þeirri á-
bendingu að rétt væri að nota
nokkra daga eftir að tillögur
allra stjórnarflokkanna lágu
fyrir, til að þrautreyna hvort
ekki gæti orðið um samkomu-
lag að ræða. Þeir kusu að
hlaupast á brott frá vandanum.
Þeir vildu heldur, Hermann
Jónasson og Eysteinn Jónsson,
svíkja þann hluta þjóðarinnar
sem fylkir Jiði í alþýðusamtök-
unura og er ásamt vandamönn-
um sínum mikill meirihluti
þjóðarinnar. Þeim stóra hluta
þjóðarinnar hafði Framsóknar-
flokkurinn lofað, að vandi efna-
hagsmálanna skyldi leystur í
náinni samvjnnu við verkalýðs-
samtökin. Hermann og Eysteinn
kusu að svíkja það loforð, láta
blað sitt velja þingi alþýðu-
samtakanna hin hæðilegustu
orð og kasta fram sem úrslita-
kostum kröfu um 8% bótalausa
kauplækkun. Sú „þjóð“ sem
Framsókn kýs að svíkja ekki,
eru afturhaldskiíkurnar sem
hreiðra um sig í Framsókn
kringum Eystein Jónsson og
Vilhjálm Þór. Hvort þeir Fram-
sóknarmenn, sem urðu að
draga Eystein á drottningareyr-
unum úr íhaldsfletinu 1956,
þakka honum þá ákvörðun nú,
er eftir að vita.
l|fl'eð þessari framkomu hefur
ITi Framsóknarflokkurinn al-
gerlega rofið stjómarsáttmál-
ann frá l956, og munu stjórpar-
Eokkarnir að sjálfsögðu telja
sér frjálst að endurskoða öll
samningsatriði, rr ú honum
voru byggð. Með hinni á-
byrgðarlausu framkomu Fram-
sóknarflokksins er ekki ein-
ungis hlaupizt frá því að leysa
vanda aðkallandi efnahagsmála
í samvinnu við alþýðusamtökin,
heldur hefur Framsóknarflokk-
urinn hindrað. með Því að
rjúfa nú stjórnarsamvinnuna að
óleystum ýmsum stærstu mál-
unum sem um var samið, að
þau nái fram að ganga á starfs-
Upphaf alþjóðabókmennta
Esperanta Antologio.
Poeinoj 1887—1957.
Redaktis William Auld. .
Bel-literatura eldon-
serio 11—12. J. Régulo
— Eldonisto — La Lag-
una, Kanariaj Insuloj.
Sjötíu ár er stuttur tími í
sögu tungumáls Þó eru þess
dæmi, að fáir áratugir hafi
nægt til bess, að merkilegar
bókmenntir sköpuðust á nýju
máli. Sú hefur crðið raunin
á um esperanto.
Þegar alþjóðatungan esper-
anto kom fram 1887 voru
margir vantrúaðir á gildi henn
a.r til listrænnar sköpunar.
Þannig líta og margir á enn
í dag, en þó aðeins þeir, sem
ekkert þekkja til málsins og
því síður þeirra bókmennta,
sem birzt hafa á því, frum-
samdar og þýddar. Hitt er
nær sanni, að fá tungumál
munu þjálli og sveigjanlegri,
nákvæmari og dínamískari til
hvers konar tjáningar en ein-
mitt esperanto. Veldur því
einkum hugvitsamleg bygging
má'sins, sem í dásamlegum
einfaldleik sínum er jafnframt
undirstaða hinnar ótrúlegustu
fjölbreytni. Þrátt fyrir það,
að málfræðibygging esperant-
os sé hin traustasta sem um
getur ( 16' ófrávíkjanlegar
reglur: la fundamento), veitir
hún málnotanda hið víðasta
svigrúm til persónulegrar
tjáningar, svo að hinar stein-
gerðu klisjur eða mót, sem
einkenna bjóðmálin i svo rík-
um mæli, eru þar nær óþekkt
fyrirbæri. Af sérhverjum orð-
stofni er t.d. hægt með ein-
földum, hreimþýðum ending-
um að mynda nafnorð, lýsing-
arorð, sagnorð, alviksorð o. s.
frv., svo framarlega sem rök-
]eg hugsun leyfir.
Engum, sem nokkurn smekk
hefur fyrir máli, getur dulizt,
að hér er um merkilegt tján-
ingarfyrirbæri að ræða. Þó er
þetta atriði aðeins eitt af
mörgum sérkennum esnerant-
os: ef gera ætti þeim nokkur
skil, nægði ekki minna en stór
bók.
Og nú er komin út fyrsta
sýnisbók ljóða frumortra á
esperanto frá því það kom
fram fyrir rúmlega 70 árum.
Hér er um umfangsmikla bók
að ræða, 648 blaðsíður þétt-
prentaðar í stóru broti. Val
kvæðanna hefur annazt Willi-
tíma stjórnarinnar. Meðal
þeirra eru stórmálin um brott-
för hersins, sem ráðherrar Al-
þýðubandalagsins hafa nú síð-
ast fyrir nokkrum vikum kraf-
izt efnda á, kaup stóru togar-
anna, breytingar á kjördæma-
skipuninni og löggjöf um heild-
arstjórn á þjóðarbúskapnum.
Og síðast en ekki sízt er brott-
hlfaup Framsóknar nú ábyrgðar-
laust vegna landhelgismálsins,
þar sem íslendingar eiga enn í
harðri baráttu gegn ósvífnum
andstæðingi á alþjóðavettvangi
og á höfunum kringum landið.
Það kemur að sjálfsögðu víða
við, að Framsóknarflokkurinn
gefst upp við stjómarforystu
þá, er hann tókst á herðar 1956.
Ilann kemur þjóðinni á óvart
með brotthlaupi sínu, og mun
ekki dæmdur vægt.
am Auld magister (Skotland),
sem sjálfur er stórbrotið
skáld á esperanto en útgef-
andi er esperanto útgáfufyrir-
tækið Stafeto í La Laguna,
Kanaríeyjum, seia undanfarin
sex ár hefur birt hverja merk-
isbókina af annarri, og er þar
skemmst að m.nnast ná-
kvæmrar heildarþýðingar á
hinni víðfrægu ljóðabók
franska stórskáldsins Baudel-
aire, Les Fleurs du Mal. Hef-
ur sú þýðing hlotið hinra
William Auld
skozka skáldið, va’di ljóðin í
ljóðasafnið.
beztu dóma, og telja margir
bókmenntamenn, sem gerst til
þekkja, að esperanto-þýðing-
in sé sú nákvæmasta, sem
gerð hefur verið á því verki.
Bókin Esperarta Antologio
hefur að geyma 350 kvæði 90
ská.lda frá um það bil 35
þjóðlöndum — þar á meðal
íslandi — í öllum fimm heims-
álfum, allt frá siálfum Zam-
enhof, höfundi málsins, til
yngstu skáldanna, Mattos,
Brasilíu, E. de Kock, Suður-
Afríku, og fleiri. Markmið
bókarinnar er að sanna rétt-
_mæti þeirrar fullyrðingar, að
kveðskapur á espcranto standi
á engan hátt að baki sams
konar skáldskap á. þjóðmálun-
um, og gefa esperantistum
yfirlit yfir sjötíu ára óslitna
tradísjón málsins, þeirrar
einu, sem nokkru sinni hefur
virt landamæri að vettugi og
þróazt sem einingarleg heild
samtímis um all? veröld.
Hvergi er einstakleikur
esperantos jafn augljós og í
þessum Ijóðum. Vegna þess,
hve alþjóðamálið er einfalt.
tært og rökrænt cr öllum, af
hvaða þjóð sem er leikur einn
að læra það til fullrar hlítar
á ótrúlega skömmum tíma.
Hinn sígildi stíl’. Zamenhofs,
sem hann vann úr hljóðum og
hrynjandi málsins, er og verð-
ur sú undirstaða, sem þróun
hinna ótöluiegra einstaklings-
einkenna byggist á.
Þannig er espevanto sjálfur
söngur hins margraddaða
alþjóðlega nkáldakórs, þar
sem ivaf radda einstakra sóló-
snillinga eykur enn á marg-
breytnina.
Esperanta Antologio er
fyrst og fremst vitni þess, að
sann-alþjóðlegar bókmenntir á
fullkomlega lýðlæðislegum
grundvelli eru nú loks að
skapast Það er ekki rétt að
tala um stór-bókmenntir
hinna ýmsu þjóða. sem al-
þjóðlegar, þótt þýddar hafi
verið á flest svonefnd menn-
ingarmál, þ/í að þær verða
ávallt einþjóðlegar í þeim
skilningi, að höfundar þeirfa
eru innfæddir einstaklingar
viðkomandi þjóða og hafa.
samið þær á móðurmáli sínu.
Eeperanto er ekki eign
neinnar einstákrar þjóðar,
heldur sameign alls heimsins,
þess vegna eru bókmenntir
þess alþjóðlegar í eðli sínu.
Esperanta Antologio er stór-
kostlegt dæmi þess, hvað ial-
þjóðaskáldin hafa þégar get-
að skapað úr anda og orðum
esnerantos. Víst er um það,
að einmitt auðgi málsins, orð-
in sjálf: ferskur tjáningar-
máttur, rímauðgi, sveigjan-
leiki, hljómfegurð — éinmitt
þetta hefur allt frá upphafi
lokkað esperantista til þeirrar
visnagerðar, sem dásemdir
esnerantos-ljóðlistaiinnar hafa
síðan vaxið upp af. Hugsjónir
esperantismans, hinnar hreinu
alþjóðahyggju, sem byggist á
óhindruðum skilningi milli
þjóða heimsins, hafa líka
stuðlað að hinum blómlega
vexti skálds’kapar á esperanto.
Hugsjónamenning örvarskáld-
in. En fyrst og fremst eru þó
skáldin notendur og elskend-
ur þess máls, sem þau ýrkja
á; í öllum tungum er Ijóð—
listin hápunktur fegurðar og
tjáningargetu viðkömandi
máls; þar kemur gleggst fram
orðauðgi þess og blæbrigða-
gnótt, næmleiknr þess, ná-
kvæmni og merkingai’skerpa.
Og þannig er því einnig varið
með esperanto,
Bók sem Esperanta Anto-
logio ætti að sýna og sanna
hinum tortryggnu og sjálf-
umglöðu gagnrýnendum al-
þjóðamálsins, að esperanto er
hvorki dautt ,,tilbúið“ mál né
sérvitringslegt tómstundagam-
an. Esperanto er ólgandi af
lífi, óvirkjað afl, sem bíður ó-
þolinmótt þess verkefnis, sem
því var og er ætlað: að verða
útbreiddasta mál jarðar, þes.s-
arar umkomulitlu plánetu,
sem skelfur nú í eldvíglu
sinni til hinnar nýju tækni-
aldar, — hlutlaust hjálpar-
mál allra, einnig þeirra skálda.
sem leggja vilja fram sinn
skerf til byggingar undirstöðu
hinna einu sönnu alþjóðabók-
mennta, alþjóðamálsbók-
menntanna.
Baldur Ragnarsson.
Kærum Breta fyrir SÞ
Framhald af 12. síðu.
lykta leitt.
Ljóst, er öllum, að efnaleg
lífsafkoma Islendinga byggist
að kalla eingöngu á fiskveið-
um. Fundurinn skorar því á
núverandi ríkisstjórn og þá
sem síðar taka þar sæti, að
setjast aldrei að samningaborði
með Bretum eða neinni þjóð
annarri til samninga um inn-
færslu núgildandi landhelgi og-
minnir fundurinn í þvi sam-
bandi á hina fornu land-
helgi, sem var 24 mílur út
fyrir firði og flóa.
Fundurinn heitir á Islendinga
alla að standa sem einn mað-
ur með einn vilja, eina sál að
þessu máli, í fullum skilningi
þess, hvað í húfi er, ef -um
hársbreidd er hvikað“.