Þjóðviljinn - 30.08.1959, Blaðsíða 12

Aceton-gasstöð ísága við Eauðarárstíg.
40 ár eru liðin frá stofnun
verksmiðjufélagsins Isaga
Verksmiðjan íramleiddi á síðasta ári
rúm 65 þús. kíló af aceton-gasi
í dag, 30. ágúst, eru liðin rétt 40 ár frá stofnun hluta-
félagsins ísaga, sem frá upphafi hefur rekið verksmiðju
til vinnslu á aceton-gasi og súrefni hér í Reykjavík. Er
þetta eina verksmiðjan sinnar tegundar hér á landi og
fullnægir þörfum landsmanna á þessu sviði.
þlÓÐVILJSNN
Sunnudagur 30. ágúst 1959 — 25, árgangur — 185, tölublað.
Ofbeldismenn hernámsliðsins
Það var um aldamótin síð-
ustu sem sænska verkfræðingn-
um dr. Gustav Dalen tókst að
finna upp efni, er idregið gat
í sig og geymt án sprenging-
arhættu aceton-gas í stálhylkj-
um. Fram til þess tíma hafði
gas þetta verið talið svo hættu-
legt í meðförum,. að það náði
ekki verulegri útbreiðslu, enda
þótt það væri til ýmissa hluta
nytsamlegt, svo sem til lýsing-
far, logsuðu o.fl. Dr. Dalen fann
•einnig upp sjálfvirk vitaljós-
tæki, sem gengu fyrir aceton-
gasi. Setti hann síðan á stofn
verksmiðjufélagið AGA i Stokk-
hólmi, sem framleiddi gasið í
hinum sérstöku gashylkjum og
vitaljósatækin. Voru þessi Dal-
en-ljóstæki komin í flestalla
vita á íslandi í byrjun fyrri
heimsstyrjaldar, en kveikt mun
hafa verið á fyrsta gaevitan-
um hér á landi árið 1909. Um
þetta leyti var einnig farið að
nota aceton-gas til logsuðu og
logskurðar hér á landi.
Erfiðleikar stríðsáranna ýttu
undir telagsstofunina
Á stríðsárunum 1914 — 1918
reyndist örðugt um innflutning
á aceton-gasi fyrir vitana og
strax að stríði loknu hreyfði
þáverandi vitamálastjóri, Þor-
valdur Krabbe, þeirri hugmynd
að hafin yrði framleiðsla acet-
oti-gass hér á 'landi, bæði til
að tryggja rekstur vitanna og
til logsuðunnar. Lagði hann til
að ríkið reisti hér aceton-gas-
verksmiðju, en þegar • ríkis-
stjórnin vildi ekki fallast á þá
tillögu hófust einstaklingar
handa. Var ísaga h.f. stofnað
30. ágúst 1919 og voru meðal
Hér er um að ræða helmingi
meiri verzlun en í fyrra. Vörur
þær sem Bretar selja til Sovét-
ríkjanna eru t.d. margskonar
tilbúinn fatnaður, leðurvörur,
stofnenda auk Krabbe, þeir
Sveinn Björneson síðar forseti
íslands, Ludvig Kaaber banka-
stjóri og Guðmundur Hlíðdal
síðar póst- og símamálastjóri.
1 fyrstu stjórn félagsins voru
þeir Þorvaldur, Sveinn og
Ágúst Flygenring alþingismað-
ur. Þorvaldur Krabbe var for-
maður félagsins og fram-
kvæmdastjóri þar til hann flutt-
ist úr landi 1937, en þá varð
Guðmunidur Hlíðdal formaður
félagsstjórnar og Valgeir
Björnsson, hafnarstjóri, fram-
kvæmdastjóri.
Úr 4 teningsmetra afköstum
I 30 og 44 teningsmetra
Verksmiðja félagsins var
reist við Rauðarárstíg og vél-
arnar fengnar frá AGA í Stokk-
hólmi. Gátu þær framleitt 4
teningsmetra af gasi á klukku-
stund.
Verksmiðjan tók til starfa
23. janúar 1920 og voru
framleidd 1300 kg aceton-
gass fyrsta starfsárið, þar
af fóru 830 kíló eða 64%
til vitanna. Til samanburðar
má geta þess að s.l. ár voru
framleidd rúm 65 þús. kíló
acéton-gass, þar af fóru um
7% til vitanna, en 93% til
iðnaðar.
Framleiðslan jókst ár frá ári
og svo fór, að árið 1936 varð
að stækka aceton-gasstöðina
upp í 14 teningsmetra afköst á
klukkustund og reisa súrgas-
stöð með 12 teningsmetra. af-
köstum á klukkustund. Árið
1948 varð enn á ný að stækka
aceton stöðina upp í 30 ten-
skófatnaður, heimilisvélar, bif-
reiðar og varalilutir.
Rússar selja Bretum í stað-
inn margskonar matvörur og
einnig bifreiðar, myndavélar og
vodka.
Lönduðu 1526
lestui af karfa
í siusiu víku
í vikunni sem leið lönduðu
togarar Bæjarútgerðar Reykja-
víkur samtals 1526 lestum af
karfa.
Ingólfur Arnarson landaði
261,6 lest, Hallveig Fróðadóttir
nær 300 lestum, Jón Þorláks-
son 184,8 lestum, Þorsteinn Ing-
ólfsson 208,7 lestum, Þorkell
máni 148,9 lestum og Þormóður
goði 423 lestum.
De Gaulle skoSar
herstöðvar sínar
De Gaulle Frakklandsforseti
hélt áfram ferðalagi sínu um
Alsír í gær, en þar er hann að
skoða herstöðvar Frakka og víg-
búnað. í gær skoðaði hershöfð-
inginn héruðin næst landamær-
um Túnis og vígbúnað Frakka
var.
Fréttaritari brezka útvarpsins
segir að mlkil varúð sé viðhöfð
meðan de Gaulle ferðist á þess-
um slóðum. Mikið herlið sé á
varðbergi og hvarvetna séu
brynvarðir bílar á ferli.
Þá voru fluttar út vörur fyrir
54.6 millj. króna en inn fyrir
125.5 milljónir. I júlí í fyrra
var vöruskiptajöfnuðurinn ó-
hagstæður um 26.3 millj. kr.,
útflutningurinn nam þá 62.6
millj. en útflutningurinn 89.0
millj.
Fyrstu sjö mánuSi þessa
árs hafa vöruskiptin við út-
lönd orðið óhagstæð um tæp-
ar 230 millj. króna. tJt hafa
verið fluttar vörur fyrir
594.3 millj. kr. en innflutn-
Hinn 1. september hefst mik-
il b^ráttuherferð í öllum araba-
löndum og fleiri Afríkulöndum
gegn fyrirhuguðum kjarnorku-
sprengingum Frakka. í Samein-
aða arabalýðveldinu verður þessi
barátta sérstaklega öflug og verð-
ur í áróðrinum notað útvarp,
blöð og kvikmyndir.
Hámark þessarar bar.áttu Afr-
íku- og Asíuþjóða verður mikil
útisamkoma í Karo hinn 7. sept-
ember, og verða þar ræðumenn
frá fjölmörgum þjóðum, og einn-
ig fulltrúar Arababandalagsins.
Blöð í löndum Norður-Afríku
hafa þegar byrjað baráttuna gegn
Framhald af 1, síðu
reyna slíkt hið sama!), og
bandarísk stjórnarvöld hafa
lofað „að öllum, sem sekir
kunna að reynast, verði
refsað“ — að því er virðist
af bandarískum aðilum, en
ekki íslenzkum dómstólum,
þvert ofan í ákvæði her-
námssamningsins.
Fréttatilkynning utanríkisJ
ráðherra fer hér á eftir.
„Með hinum nýju umferðar-
lögum frá s.l. ári er þeim, sem
grunaður er um ölvun við akst-
ur, gert skylt að hlíta því,
einnig gegn vilja sínum, að
læknar opni honum æð og taki
þaðan blóð til rannsóknar á-
fengismagns. Fyrir gildistöku
þessara laga töldu læknar sér
ekki skylt að framkvæma slíkar
blóðtökur gegn mótmælum
sökunauts og eftir gildistöku
laganna synjaði forstöðumaður
slysavarðstofunnar í Reykja-
vík um blóðtöku þegar kærður
ökumaður mótmælti, nema
ingurinn hefur numið 824.1
millj. þar af hafa skip ver-
ið flutt inn fyrir 23.4 millj-
ónir.
Sjö fyrstu mánuði s.l. árs
voru vöruskiptin við útlönd ó-
hagstæð um 234.6 millj. króna.
TJt voru fluttar á því tímabili
íslenzkar vörur fyrir 530.1
millj. króna, en innflutningur-
inn nam 764.7 millj., þar af
voru skip flutt inn fyrir 32.3
millj.
ákvörðun Frakka. Blaðið ,.A1
Ahram“ í Kairó sagði nýlega:
,,Sú hætta, sem stafar af þessum
tilraunum, sameinar allar Afnku-
þjóðir um nauðsynina að standa
gegn þeim“. Blaðið „A1 Gumh-
urya“ lætur Bonnstjórnina fá
sitt: ,.í raun og veru er hér líka
um þýzka sprengju að ræða, sem
Vestur-Þýýkaland hefur hjálpað
til að smíða bæði með fjárfram-
lögum og með starfskröftum.
Vesturþjóðverjar mega hins veg-
ar hvergi láta sín getið í sam-
bandi við málið, því að sam-
kvæmt eftirstríðssamningunum
mega þeir ekki fást við slíka
vopnasmíði".
fenginn væri úrskurður dóm-
stólanna um skyldu og heim-
ild lækna til blóðtöku þegar
þannig stæði á. Urskurður
Hæstaréttar um þetta atriði
féll 10. desember s.l. á þá leið,
að kærður var skyldaður til að
þola þessa meðferð og lækn-
irinn skyldaður til að fram-
kvæma aðgerðina.
Eftir gildistöku hinna nýju
umferðarlaga var varnarliðinu
tilkynnt um efni þeibra og
eftir uppkvaðningu dóms
Hæstaréttar var liðinu einn-
ig til'kynnt um niðurstöður
hans. Af hálfu varnarliðsins
var þv'í haldið fram, að ákvæð-
in um blóðtöku gætu ekkj tek-
ið til varnarliðsmanna, þar eð
blóðtaka væri óheimil að banda-
rískum lögum án samþykkis
sökunauts. Af íslands hálfu
var þá lögð fyrir varnarliðið
greinargerð, þar sem sýnt var
fram á, að samkvæmt varnar-
samninignum bæri varnarliðinu
að hlíta íslenzkum lögum í
þessu efni sem öðrum og lið-
inu tilkynnt, að íslenzkir lög-
gæzlumenn myndu að sjálf-
sögðu fram.fylgja ákvæðum
laganna án tillits til mótmæla.
Framkvæmd á'kvarðana um-
ferðarlaganna um blóðtöku fór
fram án árekstra við varnar-
liðið þar til miðvikudaginn 5.
ágúst að lögreglulið varnar-
liðsins hindraði íslenzka lög-
gæzlumenn með valdi í að færa
konu varnarliðsmamÆ til blóð-
töku eftir að hún hafði neitað
blóðtökunni.
Utanríkisráðuneytið tók mál-
ið þegar upp við sendiráð
Bandaríkjanna og krafðist þess,
að fullnægjandi ráðstafanir
yrðu gerðar til að koma 'í veg
fyrir að atburðir sem þessir
endurtækju sig og að þeim,
sem ábyrgð bæru á ofbeldisað-
gerðunum gegn 'íslenzkum lög-
gæzlumönnum yrði refsað.
Málið er nú endanlega leyst
og eru niðurstöður þess eftir-
farandi:
Ríkisstjórn Bandari'kjanna
hefur viðurkennt skyldu varn-
arliðsmanna til þess að gang-
ast undir blóðrannsókn og jafn-
framt skyldu lækna varnarliðs-
sins til þess að framkvæma
slíka rannsókn sé þess óskað,
m.ö.o, að farið verið í einu
og öllu eftir íslenzkum um-
ferðalögum. Ríkisstjórn Banda-
ríkjanna harmar atburðinn 5.
ágúst og hefur lýst þv'í yfir,
að liún muni gera allt það
sem 'í hennar valdi stendur til
þess að koma í veg fyrir að
slíkir atbui'ðir endurtaki sig og
að öllum, sem se'kir kunna að
reynast, verði refsað. Yfirmað-
ur varnarliðsins, Pritchard
hershöfðingi, hefur gengið á
fund utanrikisráðher’-’a og lát-
ið í ljós einlægan ,harm sinn
y.fir að þessi alvarlegi atburð-
ur skuli hafa átt sér stað. Ut-
anríkisráðherra hefur jafn-
framt verið tjáð, að yfirmað-
ur sá, sem talinn er bera aðal-
áb'TY'gðina á því, að herlög-
regla var kölluð út, sé farinn
af landi burt.
Utanríkisráðuneytið, Reykja-
vxk, 29. ágúst 1959.“
Framhald á 11. síðu.
Stóraukin viðskipti milli
Bretlands og Sovétríkja
Bretar og Rússar selja hvor öðrum neyzlu-
varning fyrir helmingi meira en 1 fyrra
Bretar og: Sovétríkin hafa gert meö sér samning
um stóraukna verzlun sín á milli, og er ákveöiö aö
verzlunin í ár skuli nema 3 millj. og 400 þús. sterlings-
pundum.
Vöruskiptajöfnuðurinn óhag-
stæður á 7 mán. um 230 millj.
f júlí-mánuöi sl. varö vöruskiptajöfnuöurinn viö út-
lönd óhagstæöur um 70,8 milljónir króna.
Arabaþjóðirnar sameinast gegn
kjarnasprengjutilraun Frakka
Stjórn Marokkó vill leggja málið fyrir Alls-
herjarþing S.Þ., sem hefst 15. september
Á ráöstefnu Arababandalagsins í Casablanca hefur
stjórn Marokkó lagt til aö ArabaþjóÖirnar skori á næsta
ajlsherjarþing Sameinuöu þjóöanna aö ræöa þá ákvörö-
un frönsku stjórnarinnar aö framkvæma kjarnaspreng-
ingar í Sáhara.