Þjóðviljinn - 06.01.1960, Page 7

Miðvikudagur 6. janúar 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7
íyrri hluta“, leikrit sýnu auð-
veldari viðureignar. líkleg til
almennra vinsælda og leikhús-
inu farsælli verkefni á núver-
andi þroskaskeiði að því ætla
má.
íslenzkir leikhúsmenn eru
enn of lítt kunnir klassískum
harmleikum og mjög að von-
um, þar er æfingarskorti um
að kenna. Það heimtar gagn-
gera tækni. næman skilning og
sterka innlifun að ljóðlínur
Shakespeares megi njóta sín til
hlítar og óviðjafnanleg hljóm-
list orðanna, um látbragð og
framgöngu gegnir líku máli;
Þjóðleikhúsið:
eltir William Sttakespears
Þýðandi: Helgi Hálídanarson
Leikstjóri: Lárus Pálsson
„Júlíus Sesar“ er eitt af á-
gætustu verkum meistarans frá
Straíford að flestra dómi, sög'u-
legur harmleikur um víg' Ses-
ars og orus.tuna við Filippí,
ortur af furðulegri glögg-
skvggni og innsýn í líf og sögu
Rómverja. Efnið sótti Shake-
speare í ævisögur Plútarks sem
kunnugt er, eins af fremstu
rithcfundum fornaldar, og
fylgir lýsingum hans af ó-
venjumikilli kostgæfni og ná-
kvæmni, einkum í fyrri hluta
leiksins. Sum hinna frægustu
«g stórbrotnustu atriða eru þó
skáldskaþur hans sjálfs og
-efninu ósjaldan hnikaði, til: lög-
máli listaverksins sjálfs verður
allt að lúta hvaða stórmenni
■sem : hlut eiga, og er „Júlíus
Sesar“ þannig sönn gullnáma
þeim sem söguleiki semja enn
í dag. f leikritinu er veginn
mesti einvaldi allra tíma og
■eru þó hvorki stjórnmál né
-vopnaviðskipti skáldinu efst í
huga, heldur mennirnir sjálfir,
iskapgerð þeirra og greypilegt
sálarstríð. en hetja leiksins
■ ‘Markús Brútus er undanfari
Hamlets sjálfs. Hvergi getur
auðugra safn snilldarlega mót-
aðra einstaklinga og skýrra
andstæðna. þar bera allir
•greinileg séreinkenni og svip,
jafnvel þjónar og óbreyttir
hermenn.
.jJúlíus Sesar“ er vinsælt
verk og jafnan víða leikið um
heiminn, en flestum meistara-
verkum Shakespeares torveld-
ara viðfangs, þrungið djúpri
sálkönnun og þungri alvöru;
þar örlar vart á kímni. þar
-ganga engir skringilegir ná-
ungar um strætin — svo mikla
virðingu báru skáldið og sam-
tíðarmenn þess fyrir Rómverj-
um hinum fornu. Það er hlut-
verk og skylda leikhússins að
■gæða hin sígildu listaverk svo
-fersku lífsmagni að þau geti
hrifið áhorfendur okkar daga,
vakið ósvikinn áhuga þeirra á
•sjónarmiðum skáldanna, sýnt
‘hin algildu sannindi í björtu
ljósi, en sé vel á öllu haldið
.skírskotar „Júlíus Sesar“ flest-
um sjónleikum framar til okk-
■ar tíma.Sýningu Þjóðleikhúss-
ins skortir því miður það
sanna fjör og innri þrótt sem
kveikt getur líf í steinum, en
hitt sjálfsagt og skylt að virða
viljann fyrir verkið, meta á-
ræði og stórhug leikhússins,
viðurkenna það sem vel hefur
“tekizt. og horfir til framfara og
þroska. Þjóðleikhúsið hefur
•ekki of oft, heldur of sjaldan
isinnt verkum Shakespeares að
mínum dómi, en reynzt óhepp-
ið í vali í þetta sinn, bundið
■ rfét of þunga byrði. Benda má
■ 'fa tvær af ‘ snilldarþýðingum
■ •
Helga Hálfdanarsonar, gleði-
leikinn ; ;,Þrettándakvöld“ • og
söguleikinn „Hinrik fjórða,
annaðist Lárus Pálsson,. en
Magnús Pálsson gerði sviðs-
myndir og teiknaði búninga,
báðii" hafá unnið mikið og gott
starf. þó að megi finna og um
deila. Sviðsskipan Lárusar ber
vitni um stórhug og glöggt
auga listamannsins, einkum í
fyrri þáttunum, þar eru sum
atriði stórbrotin, önnur mynd-
ræn og fögur. Hverfisviðið er
ekki notað og mjög að réttu.
en í stað þess föst grind og
pallar. er umhverfi breytt með
flekum og lausum munum;
þær breytingar ganga oftast
nógu greiðlega þótt út af
bregði.. Búningar og leiktjöld
Magnúsar Pálssonar eru sam-
ræmcl og samvalin, litirnir fjöl-
skrúðugir en ekki skærir og
samleikur þeirra oftlega mikið
augnayndi. Einstök atriði geta
orkað tvímælis, himinn voða-
næturinnar, stytta Pompejusar,
tröppurnar hjá Filippí.
Síðari hlutinn tekst miður en
hinn fyrri, enda vandleiknari,
ekki sízt deila og sættir þeirra
Brútusar og Kassíusar í tjald-
inu við Sardis, hið efnismikla,
djúpsæja og snjalla atriði sem
Skríllinn myrðir skáldið Sinnu (Klemenz Jónsson).
Kúrik Haraldsson sem Brútus.
hér fór allt of margt forgörð-
um. Mannfæð leikhússins varð
einnig lýðum ljós af sýningu
þessari, hér eru karlmennirnir
allir á sviðinu, lærðir sem leik-
ir, en hrekkur hvergi nærri til.
Leikstjórinn neyðist til þess að
gera einn mann úr tveimur og
stundum þremur, þannig bera
þeir Ævar Kvaran og Valur
Gíslason nöfn samsærismanna,
en eru um leið alþýðustjórar í
Róm og herforingjar við Fil-
ippí; en að því ég fæ séð er
ekki um aðra leið að ræða.
Sumir statistanna eru ósköp
umkomulausir sem að líkum
lætur, en vandræðalegastir
allra ráðherrarnir þrír sém
fagna Sesari á Kapítóli, þess
verður tæpast vart að fundur
hafi verið haldinn í öldunga-
ráði hiim örlagaríka dag. Þá á
múgurinn í Róm ærnu hlut-
verki að gegna, en þessi hættu-
legi lýður sem annar alþýðu-
stjórinn kallar ,;harðsvíraða
hrotta Rómaborgar“ eru ungl-
ingar einir að heita má, og
reyna ekki að sýnast annað.
Hryllilegt morð skáldsins
Sinnu. hins alsaklausa manns,
líkist helzt alþekktum ærslum
í skóla, en skrílsæði þetta á að
nísta merg' og bein, enda tákn
þess að ógnir borgarastríðsins
séu hafnar að nýju. Að öðru
leyti er hópsýningum vel
stjórnað og leiknemarnir bet-
ur samtaka en að vanda læt-
ur.
Leikstjórn og sviðsetningu
er annar hátindur verksins, en
leikurunum tekst lítt að gefa
liti og líf. Það vekur nokkra
furðu er vofa Sesars gengur um
tjaldið og lyftir skörinni um
leið og hún hverfur — svo
rammefld og jarðbundin á sýn
þessi ekki að vera. Sjálf or-
ustan við Filippí er annað en
sanfærandi, skortir reisn og
þrótt og ósvikinn hermennsku-
brag, því trúir enginn að ó-
reyndu að hér fari rómversk-
ir stríðsmenn, voðaskelfar
heimsins. Þátturinn er nokkuð
styttur vegna sýnilegrar mann-
fæðar, en við það verður
minna en skyldi úr hreysti
Brútusar og herstjórnargáfum.
Annars eru styttingar leik-
stjórans hvorki margar né
miklar og sjálfsagðar að einni
undanskilinni: dauða Brútusar.
I leikritinu biður Brútus þjóna
sína og hermenn að vega sig'
hvern af öðrum, en þeir neita;
að lokum heldur Strató á
sverðinu, hraustur hermaður
Rúrik í hlutverfei Brútusar.
og vígi vanur. Á sviðinu er
það Lúsíus, hinn hálfvaxni ó-
harðnaði sveinn sem verkið
vinnur, en honum myndi Brút-
us fela það sízt af ölium, enda
óhugsanlegt að hann gæti orð-
ið valdur að dauða herra síns.
Það skiptir höfuðmáli að
leikhúsið virðist skorta nóg
mannval til að bera fram til
sigurs snjallar og stórbrotnar
mannlýsingar skáldsins. Göfug-
mennið og hugsuðurinn Brútus
er hetjan í leiknum sem áður
er sagt, ráðvandur maður og
hófsamur, hreinn og beinn og
lætur réttlætiskennd sína öllu
ráða og umhyggiu fyrir vel-
ferð lánds og lýðs, hugsjóna-
maður sem hlýtur að vega vin
sinn og velgerðarmann heldur
en una ófrelsi og ánauð. Rúrik
Haraldsson er mikill skapgerð-
arleikari, en menn af gerð
Brútusar vart við hans hæfi,
leikur hans olli rnér nokkrum
vonbrigðum. Hann er gervileg-
ur maður og skapfellilegur, en
skortir sannan myndugleika og
fyrirmennsku og þann sjálfs-
aga, heiðríkju og stóisku ró
sem einkenna Brútus. vel máli
farinn. en framsögnin of óskýr
á stundum. Og hugarstríð
Brútusar á undan vígi Sesars
tekst honum ekki að túlka á
svo innilegan og þróttmikinn
hátt að örlög hins réttláta
manns gangi okkur nærri
hjarta.
Brútus er tæpast hetja að
skapi nútímans, haim er of
gallalaus og vammi firrtur; um
Kassíus gegnir öðru máli.
Hann er bæði gull og grjót,
gáfaður Aog skarpskyggn á
marga lund, en of bráðlyndur,
fljótráður og öfundssjúkur tii
þess að geta orðið foringi lýð-
veldissinna: hagsýnni en Brút-
us, enda ekki vandur að ráð-
um. Margt er vel um leik Jóns
Aðils, hann er skarpleitur og
holdgrannur sem við á, en efl
til vill óþarflega skuggalegur á
svip, talið einarðlegt og skýrt,
en of snautt að lifandi blae-
Framhald á 10. síðu.
Spámaðurinn og Porfía (Indriði Waa.ge og Herdjs
Þorvaldsdöitir).