Þjóðviljinn - 01.04.1960, Page 6

6) — ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 1. apríl 1960
Utpefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Tovfi Ólafsson, Sig-
urður Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, .Tón
Bjarnason. Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. Ritstjórn,
afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími
17-500 (5 línur). - Áskriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.

txr
Hættulegt vanmat
Stjórnarflokkarnir, Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn, telja það hæfilegt og rétt
að nú á þessu ári skuli fjárveiting „til skálda,
rithöfunda og listamanna“ eins og það heitir í
fjárl-agafrumvarpinu, vera sama og árið áður,
1.260.000 krónur. Þá upphæð setti fjármálaráð-
herrann, Gunnar Thoroddsen, í hið endurskoðaða
frumvarp sitt, um leið og upphæð fjárlaganna
sjálfra hækkaði gífurlega. Og engu fékkst um
þokað til hækkunar. Hver einasti þingmaður
Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksins lagði
nafn sitt við það í nafnakalli að hálf þriðja
milljón væri of mikið í þessu skyni, og einnig
að tvær milljónir væru líka of mikið. Hver sem
verður vitni að því hvernig milljónum er hent
í eitt og annað við afgreiðslu fjárlaganna nú-
orðið, hlýtur að undrast þessa afgreiðslu pg telja
hána hneykslanlega.
tzu
TVTú kann einhver forsvarsmanna atþmjafnaðar-
’ stefnu Alþýðuflokksins að rísa upp og segja
að skáldin, rithöfundarnir og aðrir listamenn
geti bara farið í fisk, og það verða þeir svo
sannarlega að gera flestir hvað sán ríkisfram-
lagi líður. Og úr sömu átt gætu heyrzt þær radd-
ir að nú þegar ríkisstjórnin ætlar verkamönn-
um að hafa óbreytt kaup samtímis því að óða-
dýrtíð er skipulögð, sé rithöfundum og öðrum
listamönnum ekki vorkunn. En þá kemur til
dæmið hans Einars, sem er nógu einfalt til þess
■að birta mönnum í svip sannindi, sem margir
gera sér ekki Ijós, dæmið um skáldalaun Þor-
steins Erlingssonar. Flestir okkar hafa fengið þá
hugmynd að skáldalaun Þorsteins hafi verið
smánarlega lág, auk þess sem við hneykslust á
fordómunum og níðinu sem fylgdi þeim. En
þegar 600 króna skáldalaun Þorsteins eru bor-
in saman við verkamannakaup þess tíma og
hugað að verkamannakaupi nú, kemur í ljós að
sambærileg upphæð væri nú nálægt 50 þúsund
krónur! En Alþingi siálft tiltekur „laun“ til
tveggja skálda af almennu upphæðinni og nefn-
ir ,,heiðurslaun“. Þau eru að upphæð 33.200
krónur. Fáeinir rithöfundar og listamenn aðrir
fá þá upphæð, en margir úrvalsmenn fá nú 20
þúsund krónur og aðrir enn minna.

mt
ua
ajj 1 Tthlutun listamannalauna hefur verið mjög um-
deild og er það ekki nema eðlilegt. Núver-
andi skipulag tóku Sjálfstæðisflokkurinn, Fram-
sókn og Alþýðuflokkurinn upp fyrir fjórtán ár-
jljj um, og hefur það alltaf verið talið „bráðabirgða-
*»!} fyrirkomulag“ og nefnd kosin til úthlutunar ár-
rtl'j lega, vegna fyrirhugaðra breytinga. Engan staf-
krók af reglugerð hefur Alþingi eða ríkisstjórn
í!!j látið fylgja nefndinni til leiðbeiningar í þessu
jfcj! vandasama starfi, með þeim afleiðingum að
ma: meiri hluti nefndarinnar hefur jafnan talið sig
—meira og minna bundinn af því fyrirkomulagi
Hjj; sem komið var á áður en hún tók til starfa.
Sósíalistaflokkurinn var og er andvígur þessu
fyrirkomulagi og hefur reynt á Alþingi að fá
lögfesta skipan þessara mála, sem samtök lista-
m manna voi'u orðin sammála urn, en árangurs-
laust. Það sem örðugast hefur þó verið í starfi
P2 nefndarinnar er hvað upphæðin á fjárlögunum
hefur staðið í stað eða hækkað lítið. Með hverju
ári fjölgar ágætum listamönnum, ekki sízt í
Smyndlist og tónlist. En Alþingi samþykkir eins
og ekkert hefði ískorizt sömu upphæð til skipta.
&
»4 »4
m
íSH
sr.~
X7:
n
Sít
*-r*~V*
»o-» **
irtí:
czx
iSI

Frosi Ólafsson (Pozzo) Brynjólfur Jóhannesson (VlaJimir) Árni Tryggvason (Estragon)
Guðmundur Pálsson (Lucky).
Leikfélag Reykjavíkur:
BEÐIÐ EFTIR GODOT
eftir SAMUEL BECKETT
Leikstjóri: Baldvin Halldórsson
,,Mitt er að yrkja, ykkar að
skilja" sagði Gröndal forðum,
og eitthvað svipað er haft eft-
ir Samuel Beckett, hinu fræga
og umdeilda írska skáldi. Leik-
rit hans hafa verið skýrð á
marga og ærið’ólíka veg'u, en
sjálfur er hann hlutlaus eða
þögull um þau mál: ,,Ef ég
vissi hver Godot væri myndi
ég segja allt af léttau.
Sumir telja ,,Godot“ til sorg-
arleika, aðrir gamanleika, en
hann er hvorugt eða bæði.
Tveir umrenningar bíða ókunn-
ugs manns sem aldrei kemur
— það er efni leiksins; hann
fjallar í rauninni um ekki neitt,
þar gerist ekkert að heita má.
Flækingar þessir eru skítugir,
hunzaðir og soltnir, þeir vita
hvorki hvar þeir eru staddir
né hvað timanum líður, og íor-
tíðinni hafa beir að mestu
gleynit; þeim er efst í huga að
hengja sig, en trjágreinin er
oí' veik og beir eiga ekki snæri.
Þeir mæla sundurlaus og kyn-
leg orð, hjala án afláts um
einskisverða hluti til þess eins
að stytta sér stundir eða sanna
að þeir séu lifandi, séu til í
raun og veru; stundum reyna
þeir að leika- sér eða hlæ ja, en
tekst ekki. Lagsbræður eru þeir
frá fornu fari og geta ekki
hvor án annars verið, en eru
þó einmaná, vinátta þeirra
velkt og slítin. Þeir þrá hinn
dularfulla Godot og hræðast
um leíð, en þekkja hann ekki,
haí'a ekki fremur en við
minnstu hugmynd um hver eða
hvað hann er — á hann að
tákna guð eða dauðann eða
eitthvað annað, eða er hann
aðeíns biekking ein? Hann hef-
ur lof'að þeim félög'um að
koma og bjarga þeim með ein-
hverjum hætti, en svíkur þau
loforð jaí'nharðan, en í stað
hans kemur kúgarinn Pozzo á-
samt hálfdauðum örvita þræli
sínum.sem ber í háðungarskyni
nafnið Lucky, sá heppni. Pozzo
er skrumskæld ímynd hins ver-
aldlega valds, að þvi ætla má,
ríkur og grimmur en einmana
eins og hinir, haldinn van-
máttarkennd og ótta og á einn-
ig niðurlægingu og' algera rotn-
un í vændum: þegar hann birt-
ist aftur er hann orðinn blind-
ur og þrællinn mállaus, og
þannig er mannleg tilvera að
dómi skáldsins. Við fæðumst
með annan fótinn í gröíinni,
lífið er fáránleg martröð, við-
bjóðslegur sori, endileysa og
vitfirring. Aðstaða mannsins er
íráleit og vonlaus, eftir hverju
erura við að bíða?
Helstefna skáldsins, bölsýni
og l'fsleiði. örvænting og ótti
er sízt til fyrirmyndar, en ekk-
ert einsdæmi nú á dögum, held-
ur eitt af einkennum hins
borgaralega heims: ómælishaf
skilur mann frá manni, lífið er
algerlega tilgangslaust og mein-
ingarlaust — sá boðskapur er
kunnari en frá þurfi að segja.
Trúarlegra hugmynda gætir
mjög í .,Godot“, og þeirri hugs-
un verður ekki varizt að Beck-
ett sé einn þeirra rrtanna sem
glatað hafa barnatrú sinni og
misst alla fótfestu' um leið,
manna sem þola ekki að horf-
ast í augu við lífið og fram-
tíðina, sjá kolsvart hvldýpi
gapa við . fótum sér, eygja
enga ljósglætu, enga von. Sjón-
armiðum þeirra er okkur hollt
og skylt að kynnast, einnig þau
eru til þess fallin að víkka
sjóndeildarhringinn, gera okk-
ur reynslunni rikari.
Leikrit Samuels Becketts
geta reitt áhorfendur og les-
endur til reiði, fyllt þá velgju
eða viðbjóði, en þau eru sarnt
hugtæk verk og láta engan ó-
snortinn; þess'er ekki að dylj-
ast að Beckett er bæði snjall
leikhúsmaður og gott skáld.
..Beðið eftir Godot'' er gætt
undarlegu seiðmagni og held-
ur huganum föstum allt til
loka. og má þar kenna aðal
ósvikins skáldskapar, og ríkri
kímni höfundarins ber ekki að
gleyma. Hann er tæpast mikill
né frumlegur hugsuður, enda
trúr lærisveinn landa síns, hús-
bónda og vinar James Joyce og
raunar fleiri stórskálda, og til-
raunir hans með leikræn form
eiga sér kunnar hiiðstæður í
i'ortíð og nútíð. En það er eng-
um heiglum hent að semja eins
snjallt sviðsverk og „Godotj' án
atburðarásar og átaka, skap-
gerðarlýsinga og leikrænnar
stígandi; Beckett hefur með
sínum hætti fært út takmörk
sviðsins, auðgað leikrænar bók-
menntir nútímans. Mál hans er
nýstárlegt og ferskt, orðsvörin
hnitmiðuð, táknræn og marg-
ræð, gædd undarlegu sefjandi
hljóðfalli: dramatísk ijóð í ó-
bundnu máli. Það, er engin
furða þótt hann sé eitt helzta
átrúnaðargoð þeirra manna sem
kalla sig' „avantgarde“ eða
framherja í leikhúsmálurn og
fastast sækja gegn náfúralismá
og arfgengum vehjum.
Skilningur manna á verkum
Samuels Becketts ' og skyldra
nútímaskálda er margvíslegur
sem vænta má, sumir leggja
mesta áherzlu á bölsýni og
beizkju. aðrir á trúðleik -og
kvnlega kímni. Mig' ákortir alla
þekkingu til að dæma um þá
hluti, en að mínu viti fer hinn
vandvirki og glöggsýni leik-
stjóri Baldvin Halldórsson rnjög
nærfærnum höndum um verk
skáldsins, sviðsetning hans er
fáguð. þaulhugsuð og þraut-
r'eynd . í hverju atriði: orðsv.ör,
hreyfingar. þagnir. ■ Samtöl
Becketts eru stundum - nokkuð
langdregin eða þreytandi, þv.í
er ekki að neita, og þar hefði
hraðinn átt að vera meiri, en
innileiki og iistræn alvara ein-
kenna sýninguna, hún er ölium
sem að henni vinna til ótví-
ræðs sórna. Mesta athygli og