Þjóðviljinn - 01.04.1960, Blaðsíða 10

50) — ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 1. apríl 1960
} EGGIRT
Framhaíd af 7. síðu.
landi er svo nátengd andlegri
og efnalegri viðreisn þjóðar-
innar á þessu tímabili, að .þar
gengur ekki hnífurinn á milli.
En í þessari grein, skáklist-
inni, var Gilfer fyrsti maður-
inn, sem vakti verulega at-
hygli á erlendum vettvangi og
varð hlutgengur í hópi meist-
ara milljónaþjóða.
Þá var ekki siður mikil-
vægt, að maðurinn, sem stóð
í fararbroddi íslenzkra skák-
manna á erlendum vettvangi
um áratugi, var gæddur með-
fæddri prúðmennsku og hátt-
vísi og einstökum hæfileikum
til að umgangast annað fók
árekstralaust en frjálsmann-
lega þó. Hæfði það vel full-
trúa andlegs gróðrartímabils
í sögu rótgróinnar menningar-
'þjóðar.
Sumum ókunnum áhorfend-
um, sem sáu Gilfer t.d. að
tafli kann að hafa fundizt
hreyfingar hans og látbragð
grunsamlega háttv'íst, eins og
þar lægi tilgerð að baki. Ekki
var þó því til að dreifa. Hon-
um var í fyllsta máta eðlis-
lægt að ganga svo um hér í
heimi að þar he.vrðist ekki
fótahark eða hurðaskellir, og
samferðamennina var honum
tamt að umgangast eins og
þar færu konungar eða aðr-
■ ir þjóðhöfðingjar, sem helzt
mætti ekki anda óvarlega á.
Þessi tillitssemi hans og
virðing fyrir allri mannlegri
veru var þeim mun athyglis-
verðari sem hann var langt
■ frá því að vera gagnrýnislaus
á athafnir og framkomu ann-
arra, því hann var mjög næm-
ur fyrir því sem honum
fannst þar óviðurkvæmilegt,
og ekki var skapleysi til að
dreifa. En hann hélt vel að-
greindum vanþóknun á óvið-
urkvæmilegri framkomu ann-
arra og sinni eigin framkomu
gagnvart þeim persónulega
sem stjórnað var af tigin-
mannlegri og rótgróinni hátt-
vísi.
Ýmsir sem ræddu við Gil-
fer höfðu orð á þvi, að mað-
urinn væri einkennilegur í
tali og ekki alltaf gott að
átta sig á hvert hann væri að
fara. Nokkuð gat stundum
verið til í þessu. Jmyndunar-
aflið var afskaplegt, og hann
bjó yfir skáldlegu innsæi, sem
sá líkingar með hinum ólik-
legustu hlutum. Kom því
stundum fyrir að atvik og
málefni sem fjarskyld voru
fyrir sjónum annarra, runnu
saman í vitund hans, þannig
að úr varð eins konar hugs-
anaflétta líkt og leikflétta í
skák. Mátti þá stundum
helzt líkja honum við kvik-
myndasýningarmann, sem
bregður upp snöggum skyndi-
myndum úr kvikmynd. Skýr-
ingarnar voru oft svo hraðar,
að erfitt var að fylgjast með
fyrir venjulegan mann.
Þeir sem áttu þess kost að
ræða oft við Gilfer vöndust
þó smátt og smátt hraðanum
og hinni sérkeniýlegu fram-
setningu; enda var tjáningar-
hiti hans og innlifun í um-
ræðuefnið svo mikil, að það
bar allar snurður á framsetn-
ingunni ofurliði.
Hver voru helztu einkenni
á Eggerf Gilfer sem skák-
manni?. Á því lék aldrei neinrt
GILFER
vafi, hverjum augum Gilfer
leit á skákina og hlutverk sitt
í riki hennar. Þar var hann
fyrst og fremst' listamaður-
inn, sem lét stjórnast af fag-
urfræðilegum sjónarmiðum
svo lengi sem því varð við
komið. Af þeim sökum urðu
margar skákir hans ódauðleg-
ar perlur sem geymast munu
öldnum og óbornum sem sí-
gild dæmi um snilldarlega
listsköpun.
Gilfer var mikill sóknar-
skákmaður einkum framan af
ævi. Beitti hann þá mjög
leikfléttum til að rjúfa varnir
andstæðingsins. Stíllinn var
lipur og hvass. Með aldrinum
breyttist stíll hans nokkuð,
varð þyngri og ekki; eins
sóknleitinn. Sem fyrr ein-
kenr.dist hann þó af þeim
frumleika sem setti svo sér-
kennilegan blæ á skákir Gil-
fers.
Eg held að Gilfer hafi
aldrei lagt sig mjög fram til
að læra skákbyrjanir eða
endatöfl með vísindalegum
rannsóknum eins og mjög
tíðkast nú til dags. Ef til vill
hefði hann náð enn meiri ár-
angri í skáklistinni hefði
hann lagt sig í líma við slík-
an lærdóm. Hitt er evo annað
mál, hvort stíll hans hefði
ekki misst við það eitthvað
af sínum listrænu töfrum.
Gilfer skildi vel, að hversu
mikið sem menn læra í skák,
verður þó neistinn sem skap-
ar listaverkið að koma frá
manninum sjálfum, persónu-
gerð hans að setja sín ein-
kenni á verkið eins og er um
alla sanna list. Þess vegna
lagði hann meiri áherzlu á að
þjálfa með sér frumlega hug-
myndasköpun en að læra af
gefnum fordæmum.
Á síðastliðnu ári sótti
stjórn Taflfélags Reykjavik-
ur um styrk í heiðursskyni
fyrir Gilfer af fé því sem
veitt er árlega úr ríkissjóði
til listamanna. Þessi umsókn
var send án vitundar Gilfers
sjálfs, að ég held ég megi
fullyrða.
Mátt hefði ætla að þessari
málaleitan yrði vel tekið, því
hér var um mann að ræða,
sern hafði helgað skapandi
list allt sitt líf og það frem-
ur tveimur listgreinum en
einni, og staðið a.m.k. í ann-
arri þeirra í allra fremstu
röð, já verið þar meira að
segja i sérflokki um tíma.
Af svo mikilli ástríðu hafði
hann þjónað listinni að hon-
um hafði gleymzt að afla sér
þeirra verðmæta, sem af
flestum eru talin undirstaða
og skilyrði sannrar Hfsvel-
ferðar þ.e. fjölskyLdu ^og
heimilis. Með afrekum sínum
á skákborðinu hafði hann
varpað ljóma á nafn Isiaflds
meðal milljónaþjóða. Það
mátti því ætla að hinir opin-
beru úthlutunarmenn myndu
gripa fegins hendi þetta tæki-
færi til að veita hinum aldna
listamanni viðurkenningu fyr-
ir afrek sín.
Svo varð þó eigi. Eggert
Gilfer var neitað um viður-
kenningu fyrir listræn afrek
á þvi lierrans ári 1959.
Ýmsum kann að finnast ó-
þarft að rifja þetta upp nú,
og ekki er það sársaukalaust.
En er ekki hæpið að láta
þögnina skýla því, sem end-
ast skyldi til viðvörunar um
langan aldur?
Munu sagnfræðingar fram-
tíðarinnar vafalaust setja
stórt spurningarmerki við
þennan fáheyrða atburð í
menningarsögu 20. aldarinn-
ar.
Við fráfall tímamótamanna
eins og Eggerts Gilfers setur
menn hljóða. Þar er ekki ein-
ungis um að ræða fráfall eins
dauðlegs manns, heldur og
tákn áfangaskipta í sögulegri
þróun. Gilfer fellur síðastur
þeirra manna, sem héldu
merki skáklistarinnar hæst
á lofti fyrstu áratugi aldar-
arinnar. Hann hafði að vísu
fyrir nokkru skilað kafla
framþróunarinnar í hendur
sér yngri manna en samt var
hann lifandi tákn hins etdri
skóla, svo að segja má að nú
hafi fyrst orðið formleg
skólaslit. Fyrir því drúpum
við höfði af óvenjulegri lotn-
ingu.
Ég vil svo ljúka þessum
fátæklegu línum með því að
færa Gilfer þakkir, þótt seint
sé, fyrir góða kynningu og
vináttu. Þótt hans verði vafa-
laust almennt lengst minnzt
fyrir afrek sín sem skáksnill-
ings og starf sitt í þágu tón-
listarinnar, þá raunum við fé-
lagar hans og meðbræður í
skáklistinni minnast hans
lengst sem manns og góðs fé-
laga sem aldrei brugðust
hreinskiptar og heiðarlegar
leikreglur á skákborði lífsins.
Þess vegna er eftirsjá okkar
sárari og persónulegri en
minningin líka tærari og
hreinni og endist betur til
huggunar. Því hvar er
broddur þinn dauði gagnvart
minningunni um hugljúfan
mann, góðan dreng og ódauð-
legan anda?
Vertu sæll Eggert Gilfer.
Sveinn Kristinsson.
Trúloíunarhringir, Stein-
hringir, Hálsmen, 14 of
18 kt. gull.
KR átti fnlft í
Framhald af 9. síðu.
ákveðnir og manni virtist vörn
þeirra sterk. Eigi að siður
fannst manni sem leikur þeirra
væri ekki eins líflegur og kröft-
ugur og hann var fyrir eins og
tveim árum. Óneitanlega dylst
manni ekki að einstaklingar
KR-liðsins eru yfirleitt betri en
einstaklingar Vals-liðsins. Reyn-
ir var bezti maður liðsins, og
Karl Jóhannsson var líka á-
gætur meðan hann var með, en
hann lék ekki með lengi vel í
byrjun
Hörður Felixson var sterkur
í vörn, en tæpast einsog á und-
anförnum árum. Hann hefur
líka tamið sér um of leiðar leik-
brellur, sem ekki eru 'í anda
leiksins, og kvað svo að þessu
að það varð að víkia honum
af leikvelli um skeið. Svo á-
gætir leikmenn sem Hörður eiga
ekki að láta þetta henda sig.
Heins Sfeinmann lék oft mjög
skemmtilearp, bæði í sókn og
vörn, og er hann alÞ.af í fram-
för.
Guðjón átti góðan leik I
markinu.
1 heild var leikurinn skemmti-
íegur og oft fjörlega leikinn og
tvísýnn.
Þeir sem skoruðu fyrir KR
voru: Reynír Ólafsson 11. Karl
4, Heins, Pétur og Hörður 1
hver. Fyrir Val skoruðu: Geir
5, Árni 5. Valur og Hilmar 2
hvor og Sigmundur Hermunds
5on 1.
Dómari var Magnús Péturss-
son og dæmdi mjög vel.
ÍR gekk i!Ia með Aftureldingu
til að byrja með.
Það var svipað með þennan
leik og fyrri leikinn, að allir
munu hafa búizt við að Aft-
urelding mundi ekki standast
IR snúning. Til að byr.ia með
var nú reyndin önnur, því að
leikurinn var þá mjög jafn og
nokkuð eftir miðjan fyrri hálf-
leik voru iR-ingar tveim mörk
um undir og stóðu leikar bá 11:
9 fyrir Aftureldingu, en bá var
eins og ÍR kinpist við, því að
í hálfleik stóðu leikar 17:13
og eftir það var IR aldrei
hætta búin, heldur jókst bilið
til leiksloka. Eigi að síður
börðust Aftureldingarmenn all-
an tímann. og voru þeir hættu-
legir er nokkuð var eftir gef-
ið. Er á leikinn leið náðu ÍR-
ingar oft mjög góðum sókn-
arleik og var hraði og býsna
fangi með Val
mikið öryggi í leik þeirra. Aft-
ur á móti var varnarleikur
þeirra ekki að sama skapi, því
að oft virkaði vörn þeirra op-
in og langt frá því að vera sá
„múr“ sem gott lið þarf að
geta hlaðið upp. Svipað var
raunar um varnarleik Aftur-
eldingar að segja. Það sannar
líka bezt allur sá markafjöldi
sem skoraðúr er eða nærri
mark á m'ínútu, 33:24.
Jafnbeztu menn voru þeir
Matthías og Pétur, og að þessu
sinni reyndist Matthias ekki
síðri línu-„leikari“ en skytta af
iengra færi. Leikni hans með
•knöttinn var líka. oft
miög skemmtileg. Það er líka
aðdáanlegt hvernig Pétur Sig-
urðsson getur athafnað sig við
línuna og eiginlega kaffærður
af kroppum varnarmanna, og
oftast sorettur hann út úr
lirúgunni og inn yfir teiginn og
skorar. Snarleiki hans og flvt-
ir er líka oft skemmtilegur. En
hinn ágæti Pétur hefur tamið
sér um of leiðar leikbrellur,
svo sem að gríoa í menn, slá
á hendi, ýta við mönnum o.fl.,
og slapp hann alloft vel í þess-
um leik, dómarinn sá alltof lítið
•Hermann var líka góður. en
Gunnlaugur var ekki eins góður
og hann er vanur að vera, en
eigi að síður sterkur, sérstak-
lega í vörn, Einnig hann á erf-
itt með hendurnar á sér, gegu
móther.ianum.
Hallgr'ímur er alltaf í fram-
för, og Þorgeir er stöðugt sá
sem hugsar vel málið og skipu-
leggur.
Þeir sem skoruðu fvrir ÍR
voru: Gunnlauaur 8. Pétur 7,
Hermann og Matthías 6 hvor
og Hallgrímur 5. Fvrir Aftur-
eldingu skoruðu: Halldór Lár-
usson 8, Reynir 7. Tómag 3 og
Helgi. Lind og Halldór Sigurðs-
son 2 hver.
Dómari var Stefán Hjalte-
sted, og hefði mátt taka harð-
ara á ýmsu.
Va.Iur—KR í 3. fl. 1» 19:6.
Á undan st.óru leikjunum fór
fram leikur í þrið.ja flokki B,
og var sá leikur af Vals bálfu
mjög vel leikinn. Kom þar til
bæði hraði í leik og skot-
öryggi. Ætti Valur ekki að
þurfr, a.ð kvíða framtiðinni. ef
félagið á annað lið sem er mun
betra en þetta. Valsmenn höfðu
oJfriöra yfirhönd og í hálfíeik
stóðu leikar 9:3, og um skeið
stcðu leikar 17:4 fyrir Val.
TILKYNNING
ril viðskiptavioa Kristjáns 0
Skagfjörðs
Kaupum gömul nœfonsief
{(ristján Ö. Skagfjörð h.f.,
iieykjavík
’ r ' .- , / ' ' "í' •' . ,. * ,i . 'p ,
■’ » .- •• L', . ^4' V,- V / /t - * ■