Þjóðviljinn - 24.04.1960, Qupperneq 6

6)' — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 24. apríl 1960

KaSía,!2®.^^3Htóía5«t
rS
!Ur,

Ktr
• • ;»
ÍH
55
œ
r«:
55

H3|
:=a
l£í?
^3.
ai
siíi
u:ji
»•«» |
wj!
zzz
!K
■sr
jji;
I*.!i
fcti
iiji
5*!
33
i
jg
rit:
jir
Sf
öíi
irr
rrc
HPIim
Þjóðleikhú.sið:

Utgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósí^listaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sig-
urður Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
Bjarnason. - Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn,
afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Síml
17-500 (5 línur). - Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
sa
E-a
33
ii
rtpa
Lítilmennska

ra
sa
í55
B2
nil!
*S3
¥jví er borið við að með svikunum tryggjum við
*okkur það að Bretar muni eftirleiðis virða
12 mílna landhelgi okkar. Það er engin nýung
að unnt sé að tryggja sér einhverja umbun með
því að bregðast; þau dæmi eru þekkt allt frá
frásögn þiblíunnar til o.bkar daga. Allir Is-
lendingar vita að leiðtogar í verkfalli geta
auðveldlega samið um kauphækkun og fríðindi
handa sér með því að bregðast félögum sínum;
þarf ekkj annað en líta til annars stjórnarflokks-
ins til þess að rifja upp dæmi slíks. En hing-
að til hefur slík framkoma verið í fyllstu and-
stöðu við lífsskoðun og metnað íslenzku þjóðar-
innar, og svo mun enn verða.
eftir Guðmund Kamban — Leikstjóri: Baldvin Halldórsson
Ivernig stóð á því að íslendingum var unnt að
stækka landhelgi sína í 12 mílur, berjast um
stækkunina við brezka „stórveldið“_ og vinna
sigur? Ástæðan var ekki sú ein að íslendingar
áttu réttan málstað og þjóðin fylgdi honum ein-
huga eftir, því réttlætið eitt hefur reynzt smá-
þjóðunum ótraust bjarg. Ástæðan var hin að
við áttum góða og trausta vini í öllum áttum,
stórar og voldugar þjóðir sem höfðu hliðstæðra
hagsmuna að gæta og vernduðu okkur beint og
óbeint. Við höfum gert allar framkvæmdir okk-
ar í skjóli þeirra, barizt og sigrað. Ef aðstoðar
þeirra hefði ekki notið við hefði brezka „stór-
veldið“ ekki látið kotríki eins og ísland beygja
sig frammi fyrir öllum heimi; við þekkjum það
úr sögunni hvernig Bretar hegða sér þegar þeir
þora og geta. Það er samstaða ckkar með öðrum
12 mílna ríkjum sem hefur fært okkur sigurinn;
við stöndum í mikilli þakkarskuld við þau og
erum smámenni ef við viðurkennum það ekki í
orði og verki.
tat
t'inmitt slík smómenni eru nú við stjórn á ís-
^ landi. Á úrslitastund á að svíkja þær þjóðir
sem hafa verið varnarveggur okkar og ganga í
lið með hinum sem hafa reynt að níða af okk-
ur rétt og framtíðarhagsmuni. 12 mílna ríkin
eru búin að tryggja okkur óskerta 12 mílna
fiskveiðilögsögu, þau hafa lokið hlutverki sínu,
þau geta farið til fjandans; og við þökkum þeim
veitta aðstoð með því að ganga í lið með and-
stæðingum þeirra og leggja okkur fram
að skerða rétt þeirra og hagsmuni. Það er ein-
kennilegur íslendingur sem blygðast sín ekki
fyrir slíka framkomu, en stjórnarherrarnir eru
auðvitað orðnir það vanir slíku sálarástandi að
þeir eru hættir að finna fyrir því.
Hvers vegna réðst Guðmund-
ur Kamban í það stórvirki að
rita ,,Skálholt“, hina miklu
skáldsögu um Brynjólí biskup
Sveinsson, fólk hans og öld.
kann einhver að spyrja. Svarið
er einfalt og ótvírætt: til að
reyna að sanna það og skýra í
eitt skipti íyrir öll að Ragnheið-
ur, hin fræga dóttir biskups,
hefði ekki svarið rangan eið.
Kamban kannaði sögulegar
heimildir af mikilli kostgæíni
^ og nákvæmni, beitti skarplega
sálfræðilegum skýringum, barð-
ist eins og hetja fyrir hugsjón
33 sinni; djúp sanníæring hans
íS um sakleysi og' hreinleika
Ragnheiðar hratt af stað verki
rci hans, kveikti neista þann sem
fvarð að báli — skáldinu svall
móður og ástríða í brjósti.
Fyrri hluti ,,Skálholts“ er stór-
53 brotið skáldverk, síðari hlutinn,
RS er gerist eftir að lokið er sáru
53; stríði biskupsdótturinnar, ol't-
Src lega skyldari alþýðlegu sagna-
riti en sögulegri skáldsögu.
pþ Engan þarf að undra þótt
Guðmundur Kamban, hið
snjalla leikskáld, hefði lengi
hug á að semja sjónleik um
Ragnheiði Brynjólfsdóttur, verk
sem lyti í ýmsu öðrum lögmál-
um en skáldsagan, og greindi
eingöngu frá ungri og heitri ást
m hennar, baráttu, þjáningum og
dauða. Leikrit hans var fyrst
gJJ sýnt í Kaupmannahöfn árið
1934, en mun hafa hlotið nokk-
uð ómilda dóma og náð tak-
í'-JÍ
*r!» mörkuðum vinsældum, enda
S var þessi fyrri gerð harmleiks-
ins gallað verk, of langt, sund-
urlaust og margslungið, og' inn
í það fléttað mörgum persón-
um er engin áhrií hafa á gang
mála, frægum og óþekktum.
mt
Valur Gíslason í hlulverki Brynjólfs biskups.
uo

innlendum og erlendum. Reynsl-
unni ríkari breytti Kamban
verki sínu, st.vtti það og end-
urbætti á ýmsa lund, og það er
sú gerð sem við þekkjum og
liiklaust má telja í fremstu röð
íslenzkra leikrita. Þótt skáld-
sagan að baki þess leyni sér
ekki er það vel byggt verk og
röklega og ríkt að dramatísk-
um þrótti, persónur og átök
áhrifamikil og sterk, samtöiin
oftlega hnitmiðuð og magni
þrungin. En segja má að þar
verði aldrei stormahlé og hvíld-
arlaust sé sleg'ið á strengi sorg-
ar og grimmra örlaga; en í
leiknum bíða allir ósigur að
lokum.
íslenzkum leikgestum hefur
löngum þótt mynd hins mikil-
hæfa biskups of einstrengings-
leg og ófullkomin í sjónleikn-
um, og mjög að vonum, sú
mynd er nær eingöngu mótuð
af skiptum hans við þau Ragn-
heiði og Daða. Við kynnumst lítt
eða ekki hinurn gáfaða, mikils-
virta og hámenntaða kirkju-
höfðingja, heldur aðeins ofsa-
IIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllIimilIIIIIIIIIIIIHIIIMIIIIIIII illlllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllll
3XE
Dulítið mas um Jarðnssk Ijéð Vilhjálms frá Skáholti
/\g hver er svo umbunin? Sú að íslendingar
^ eiga að fá 12 mílna fiskveiðilandhelgi!! En
12 mílna fiskveiðilandhelgi höfum við haft síð-
an 1958, og þurfum hvorki að semja um hana
við einn eða neinn. Við erum þannj^ ekki að
kaupa okkur nein réttindi með því að bregðast,
við erum aðeins að kaupa okkur svokallaða „vin-
áttu“ Breta og Bandaríkjamanna, en sú „vin-
átta“ mun að vísu illa hylja þá fyrirlitningu
sem alltaf verður endanlegt hlutskipti þeirra
sem svo hegða sér. — m.

Þetta léttúðugasta skáld
skálda, Þessi bóhém úti á reíil-
stigum ljóðsins, virðandi að
vettugi allan bókmenntalegan
kúltúr, alla stofulærða fágun,
alla kurteisi, nema þá einu
kurteisi, sem er samrunnin
heitu blóði hvers óspillts hjarta.
Hversu ^mægjulegur var ekki
sérhver endurfundur við það
skáld. Ilve ávallt jafn þakksam-
legt, áð mega staldra hjá því
um stund, tylla sér niður við
hlið þess á þúfu eða stein,
kannski klett suður við Skerja-
fjörð og heyra það þyija vísu
sína. Stundum var vísan um
Jésús Krist og skáldið, stundum
um smæð þess eða mikilieik,
eða ást þess og kvennaíar,
synd þess gleði og þrá, draum
þess og uppljóman, kvöl þess
og heimspeki, land þess og
blóm, sól myrkur og menn. —
Að heyra það þylja sitt jarð-
neska ljóðmál. Jú, það var
vissulega ánægjulegt.
Og ennþá einusinni gefst
manni slík stund. En nú eru það
aðeins skáldsins beztu kvæði.
sem maður fær að heyra; úr-
valið. Það er máski þessvegna,
sem mér finnst eins , og eitt-
hvað áskorti.
Það mun rétt vera, að hér
fyrirfinnist öll fegurstu kvæði
Vilhjálms, svosem eins og Jesús
Kristur og ég. Herbergið mitt.
Hænsnahúsið og in memoriam,
helgað Erlingi Ólafssyni söngv-
ara. Einnig, að í þessari bók
séu saman komin flest hans
vönduðustu og sérstæðustu
ljóð, þau sem minna eru þekkt:
Þá uxu blóm. Við tvö og blóm-
ið. Þorsti. Frélsisdraumurinn.
Sjálfsmynd. Ctti. Dúna, Pila-
tus, — svo nokkuð sé nefnt.
Nema. hvað veldur að lokaljóð
Blóðs og yíns; Lítill maður,
skuli vera útiloKað þessu safþi?
Ég hef lengi verjð þeirrar
skoðunar, ,að vart finnist í ís-
ienzkum bókmenntum nær-
færnari og um leið klökkva-
minni túlkun á hinu dýpsta
mannlegu umkómulgysi en i því
kvæði. — Og svo er það
Reykjavik Vilhjálms..— Mér er
að vísu nokkuð ljósir miklir