Þjóðviljinn - 22.10.1960, Qupperneq 4

''4) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 22. október 1960
Fréttir af enskum bókamarkaði:
í ^ %
• •
r aisra \mm smm
Friedrich Engels
The Condition af the
Working Class in Eng-
iand. By Friedricli
Engels. Blaclpvell. 25
s. Engels ás Military
Critic.
Manchester University
Pr§ss.
?
Eitt af fjölmörgum dæmum
um endurva'kningu almenns
áliuga á marxistis'kum fræð-
um er útgáfa rita eftir Marx
og Engels á bekktum forlög-
um. Nýlega hafa þannig ver-
ið útgefnar í Bretlandi tvær
bækur eftir Engels. Önnur
þeirra - er æskuverk hans um
kjör ensks verkalýðs, The
Condition of the Working
Ciass in Eiigland, ein víð-
lesnastá bok hans. (Bók
þessi hefur einnig verið
gefin út af Allen and
Unwin.) Hin þessara bóka
mun þykja nýstárlegri, en
hún er safn greina sem Eng-
els skrifaði um hermál í
Manchester Guardian og Vol-
unteer Journal. Engels lagði
stund á herfræði, eins og svo
fjölmargt annað, fylgdist með
styrjöldum um sína daga og
skrifaði margar greinar um
þessi efni. (Vegna þessa á-
hugamáls síns gekk hann und-
ir uppnefninu „hershöfðing-
inn“ meðal róttækra þýzkra
útlaga í Bretlandi.) Um út-
gáfu beggja þessara bóka
hafa séð W. H. Chaloner og
W. O. Henderson .
Þótt gr.man sé að fylgjast
með útgáfu rita marxismans
á kunnum borgaralegum for-
lögum, skiptir öllu máli út-
gáfa þeirra á .forlögum í
fenaslum við róttæku verka-
lýðshreyfinguna. Miklu mest
iætur að sér kveða um útgáfu
á ritum marxismans Marx-
Engels-Lenin-stofnunin í
Moskva. Bækur þær, sem
stofnunin gefur út, eru þýdd-
?r i Ráðstjórnarríkjunum á
flestar höfuðtungur heims.
Allmargar þessara bóka hafa
verið fáanlegar hérlendis við
vægu verði á ensku eða þýzku
(í bókabúðum KRON og Máls
og menningar), að undan-
förnu þessar: Marx and Eng-
els: Selectol Works, vol. I.—
II., Marx and Engels: The
llol.v Family: Marx and
Engels: The First Indian
War of Independence;
Marx and Engels: On
Colonialism; Marx and
Engels: On Religion; Marx:
Economic and Philosophic
Manuscripts; Engels: The
Peasant War in Germany;
Lenin: Marx, Engels, marx-
jsm; Lenin: The Development
of eapitalism in Russia;
Lenin: Maferialisin and Em-
jiirico-criticism; Lenin: Aga-
inst Reformisin; Rit þessi eru
tetón saman á árunum 1843—
1822. á áttá áratugum, og bera
liað með sér. Það er þannig
Jahfirur vegur milli fyrstu rit-
smiða Engels í ritum þessum
frá árinu 1843, löngu áður en
almennur kosningaréttur kora
til sögunnar, tii hinnar síð-
ustu .frá 1895, formálanum að
riti Marx Stéttabaráttaní
Fraiddandi, jJif ff-IBI
Grein II.
í formála þessum farast
Engels svo orð: „Með almenn-
um kosningarétti kom til sög-
unnar algerlega ný aðferð 'í
stéttabaráttunni .... Að
mestu var orðin úrelt upp-
reisn að gömlum hætti, götu-
bardagar í götuvígjum . . .
ótvíræður sigur uppreisnar-
manna á her verður talinn til
undantekninga. Og uppreisn-
armenn reiknuðu að sama
Skapi sjaldan með lionum.
Með því að skírskota til sið-
gæðisvitundar hersins hugð-
ust þeir knýja hann til und-
anhalds, en um það er ekki
að ræða 'í bardögum milli
herja tveggja stríðandi þjóða
eða þá að langtum minna
leyti.........Margir sigrar
uppreisnarmanna fram til
1848 verða raktir til ýmiss
konar orsaka. Þjóðvarnarlið
stóð milli uppreisnarmanna
og hersins í París í júlí 1830
og í febrúar '1848, eins og í
flestum götubardögunum á
Spáni. Þjóðvarnarlið þetta tók
annaðhvort beinlínis þátt í
uppreisninni eða að öðrum
kosti kom hiki á her
inn með því að tví-
stíga. En margt hefur breytzt
síðan þetta gerðist og það allt
hernum í vil. Ibúatala Parísar
og Berlínar hefur tæplega
fjórfaldazt á árunum frá
1848, en setulið í þeim hefur
aukizt hlutfallslega meira en
mannfjöldinn. Með liðsflutn-
ingum á járnbrautum verða
setulið þessi tvö.földuð á sól-
arhring og á tveimur sólar-
hringum verða þau aukin
upp í mikinn her. Hergögn
þessa stórum aukna liðsafla
eru orðin svo miklu öflugri
en áður, að ekki verður sam-
an jafnað .... Aftur á móti
hafa allar aðstæður versnað
fyrir uppreisnarmenn. Upp-
reisn, sem hlýtur samúð ó-
s'kintrar þjóðarinnar, mun
varla geta átt sér stað. 1
stéttabaráttunni munu milli-
stéttir ósennilega flykkjast
svo umhverfis verkalýðinn
(öreigana), að flokkur aftur-
haldsins, sem safnast saman
kringum borgarana, virðist
hverfa sjónum við hlið hans.
Alþýðan mun þess vegna
alltaf sýnast klofin. Og loks
hafa í nýjum hverfum í stói-
borgunum verið lagðar lang-
ar, beinar breiðar götur, rétt
eins og til þess gerðar, að í
þeim komi fallbyssur og riflar
að fullu gagni .... Merkir
þetta, að götubardagar muni
ekki skipta máli í framtíð-
inni? Alls ekki. Aðeins ef
annað vegur upp á móti því,
hve mjög aðstæður eru orðn-
ar örðugri en áður, verður 'i
framtíðinni unninn sigur í
götubardögum. Af þeim á-
stæðum verða götubardagar
síður háðir í upphafi mikilla
byltinga en þegar á þær líð-
ur og leggja verður til þeirra
með miklu meira liði en áður
var gert. Það lið kann þess
vegna fremur að kjósa að
gera áhlaup, eins og gert var
í stjórnarbyltingunni miklu í
Frakklandi, en að velja sér
vamarstöðu .... Liðnir eru
dagar skyndiárása, byltinga
sem hrundið er af stað vit-
andi vits af minnihluta í fylk-
ingarbrjósti óvitandi fjölda.
Þar sem um er að ræða al-
gera umbreytingu þjóðfélags-
skipunarinnar, þar.f fjöldinn
sjálfur að taka þátt í þeirri
umbyltingu og skilja, hvað er
í húfi. En það krefst lang-
vinns, látlauss starfs að vekja
fjöldann til skilnings um það,
sem gera þarf og það er ein-
mitt það starf, sem við erum
nú að leysa af hendi“.
Þótt í ritgerðum þessum
sé rætt um livað einamillihim-
iris og jarðar, eru með þeim
öllum sameiginleg einkenni,
sem rakin verða til örfárra
þátta, þeirra, sem orðaðir eru
í kennisetningunum: að
hlutirnir standi aldrei í stað,
heldur breytist sífellt; að þró-
unin spretti upp úr átökum
andstæðna; að upp úr átök-
unum taki við eitthvað nýtt,
frábrugðið þeim andstæðum,
sem á tókust; að breyting á
magni geti valdið breytingum
á eiginleikum. Þetta er .merg^-
ur marxismans. Forsendur
marxismans eru þær, að heim-
urinn sé raunverulegur og að
jafnrétti sé æskilegt meðal
manna .
Ekki síður en einfaldleiki
uppbyggingar marxismans
verður sveigjanleiki hans og
margvísleg og oft flókin við-
brögð marxista við vandamál-
um stjórnmálanna hugleikin
greinargerð frv. varpa ekki
réttu ljósi á reksturskostnað
Áburðarsölu ríkisins.
Megin efni frumvarpsins er,
að leggja niður Áburðarsölu
ríkisins en „ríkisstjórninni
er heimilt að veita Áburðar-
verksmiðjunni einkaleyfi til
innflutnings á erlendum
áburði.“ I athugasemdum við
frv. segir, að megintilgangur
þess sc „að koma á hag-
kvæmcra og ódýrara fyrir-
komulagi en verið hefur við
verzlun með tilbúinn áburð."
Um þetta skal ekki hafa
mörg orð. Bændur og aðrir
áburðarnotendur eiga rétt til
góðrar og ódýrrar þjónustu
af Áburðarsölunni. En hvern-
ig hefir l'ramkvæmdin verið?
Hér skal enginn dómur á
það lagður. En spyrjið verzl-
unarfyrirtæki bænda, búnað-
efni þessara rita. Og enn
mætti við bæta í þeim efnum,
þar sem þau voru samin fyr-
ir þá tíma, sem fært hafa síð-
ast, og ef til vill glæsilegast,
sönnur á lífsþrótt og aðlögun-
arhæfni marxismans, sigur
byltingarinnar í Kína.
En sökum þess að marx-
isminn er leiðarhnoða mikill-
ar hreyfingar í ótal þjóðlönd-
og hans liefur ekki orð ð vart,
hvorki í ræðu né riti eða á
annan hátt.
En verði það ráð upp tekið,
að ieggja Áburðarsölu ríkis'ns
niður, myr.di ýmsum þykja
eðlilegast, að gefa verzlun
með áburð frjáLsa. Hér er
aftur á móti ráðgert, að vei'a
iðnaðar- eða framleiðslu-
hlutafélagi einkarétt á inn-
flutningi og sölu áburðar. Það
orkar mjög tvimæiis, að það
sé heppilegt fyrirkomulag til
frambúðar. Iðnaður og fram-
leiðsla er töiuvert annað en
verzlun.
Það er talað um sparnað
við þetta breytta fyrirkomu-
lag. Ekki er 1 jóst hvort það
styðst við næga þckkíngu á
málinu. Þeir sem fást við inn-
kaup, þar sem fjárliæðir eru
háar, vita að með einum vel
því að vera fræðikenning,
tengiliður framandi þjóða, í
starfi hlutlæg undirstaða
bræðralags manna af öllum
þjóðum og kynstofnum, fyrir-
heit, að sigur marxismans um
heim allan feli í sér lausn
eins elzta og örðugasta
vandamáls mannkynsins, hat-
urs milli þjóða og haturs
milli kynstofna.
í Gufunesi.
Mörgum w.ðskiptamanni
þyk'r hagkvæmt, að geta rek-
ið erindi sín í Reykjavík, án
þess að þurfa að fara upp í
Gufunes. Og margir vilja
geta tekið nokkra poka af
einni eða f’eiri tegundum
áburðar á bíla með öðrum
vörum, og telja sér hag-
kvæmt, að fá þá afgre:dda í
Áburðarsölunni, en ekki á
skipaafgreiðslum og enn síð-
ur uppi í Gufunesi. Hefir enda
ekki reynzt fært atmað en að
flytja KJARNA ofan úr
Gufunesi i vöruskeinmu
Áburðarsölunnar, til að verða
við óskum viðskiptamanna.
Ðngir möguleikar eru í
Gufunesi nú til að geyma er-
lendan áburð þar. Til þess
að svo megi verða, þarf þar
Framnald á 10. síðu.
hverjum þeim, sem hugleiðir um, verður hann jafnframt
alter ego
Rœff um aS leggja nl'Sm „í sparnaSarskyni'
fyrirtœki sem sýnir 0,5% reksturskosfnad
Fyrir Alþingi hefir verið
lagt frumvarp til laga um
breytingu á lögum nr. 40. 23.
maí 1949 um Áburðarverk-
smiðju. Samhljóða frumvarp
var lagt fyrir Alþdngi s.l. vet-
ur. Áburðars. ríkisins var þá
sent málið til umsagnar og
tók saman stutta álitsgerð
um það. Nú þegar málið er
flutt á ný og frumvarpið og
greinargerð þess aftur lesið í
útvarpið, þykir rétt að birta
önnur sjónarmið, einkum þar
sem vissar upplýsingar í
arfélög þeirra og bændurna
sjálfa. Séu þessir aðilar sann-
færðir um, að Áburðarsalan
hafi ekki unn'ð þeim af fullri
hollustu og hagsýni, og að
annað skipulag sé líklegt til
að rejmast betra, þá á hik-
laust að breyta til. En annars
ber að fara hægt í breytíng-
ar.
Hefir þeirrar sjálfsögðu
vinnuaðferðar verið gætt, að
leita áb'ts framangreindra að-
ila? Ekki er kunnugt um
áhuga þeirra fyrir breytingu,
heppnuðum samningi, getur
sparazt hærri upphæð heldur
en allur reksturskostnaður Á-
burðarsölunnar á einu ári
nemur.
Aliverulegur kcstnaður er
við það, að hafa skrifstofu
í Reykjavík. En er hægt að
losna við þann kostnað með
breylingunni? Reynslan bend-
ir ótvírætt í } á átt, að ekki
verði hægt að komast hjá, að
hafa e'nhverja skrifstofu og
afgreiðslu niðri i Reykjavík,
enda þótt aðalstöðvarnar yrðu