Þjóðviljinn - 04.02.1961, Síða 6

I>JÓÐVIL4INN — Laugardag'ur 4. janúar 19G1
m m mm pi íp
i flst^gii liö %l
Ú^nefátidí; SamHiTtinéarflokkur alþýöu — SósialistaíJokkiirfnn. —
BJtstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sig-
urður Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívsr H Jónsson, Jón
Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magrússon. — Ritstjórn,
afgreiðsla, auglýsíngar. prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími
17-500 (5 línur). - Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðvlljane.
iisíi
æt.*
I^að hefur verið opinber stefna ríkisstjórnarinn-
* ar að hún ætli ekki að skipta sér af vinnu-
deilum launafólks og atvinnuirekenda. Þeir aðil-
ar yrðu látnir deila og semja eins og þeim sýnd-
ist, en ef atvinnurekendur féllust á hækkað
kaup og aðrar hagsbætur launafólks yrðu þeir
að bera kostnað af því sjálfir; ríkisstjórnin
myndi ekki heimila neinar verðhækkanir af
þeim sökum — því hún er eins og alkunnugt
er mjög andvíg dýrtíð og vill ekki til þess vita
að nokkur vörutegund hækki í verði!
fjessar yfirlýsingar um stefnu ríkisstjórnarinn-
*■ ar — afskiptaleysi hennar af samningum
verkafólks og atvinnurekenda — hafa margsinn-
is verið sviknar í verki. Á síðasta ári setti ríkis-
stjórnin sérstök lög til þess að koma í veg fyr
ir nýja kjarasamninga flugfélaganna og flug-
manna, einmitt þegar svo var að sjá sem sam-
komulag væri að nást. Og nú í upphafi þessa árs
hefur ríkisstjórnin beitt öllu valdi sínu til þess
að reyna að koma í veg fyrir frjálsa kjarasamn-
inga. Eins og kunnugt er felldu sjómenn víða
uppkast það að landssamningi sem gert var fyr-
ir nokkru. í flestum verstöðvum var Ijóst að
unnt myndi að ná sérsamningum milli sjómanna
og útvegsmanna um þau atriði sem á milli bar.
En þá gerðist það að útvegsmönnum var bann-
að að semja, og þeim var hótað því að ef þeir
brytu það bann myndu ríkisbankarnir svipta þá
lánum, stjórnarvöldin myndu neita þeim um alla
fyrirgreiðslu og þeir skyldu gerðir gjaldþrota. Á
sama hátt hefur ríkisstjórnin gripið með hót-
'unum og fjárhagslegu ofbeldi inn í deilu útvegs-
manna og fiskkaupenda um verð og flokkun á
fiski- Og nú síðast er valdi ríkisins beitt til
þess að reyna að koma í veg fyrir að atvinnu-
rekendur semji við verkafólk í Vestmannaeyjum.
öíkisstjórnin er þannig komin fram í sínu
rétta hlutverki. Öll fögru orðin um frelsi
til kjarasamninga hafa reynzt orðagjálfur eitt.
Sú ríkisstjórn, sem hefur stórlækkað kaup verka-
manna á sama tíma og dýrtíð hefur vaxið meira
en dæmi eru til, er staðráðin í því að reyna að
koma í veg fyrir að verkafólk geti rétt hlut
sinn og mun einskis láta ófreistað til að ná því
marki.
BSÍ
us
ii
í^n ríkisstjórnin er ákaflega veik, þrátt fyrir
stóru orðin og valdníðsluna. Nú þegar hafa
sjómenn á ýmsum stöðum samið um verulegar
kjarabætur þvert ofan í bann og hótanir stjórn-
arvaldanna. Víða hafa útvegsmenn og fiskkaup-
endur þegar samið um hærra verð og aðrar
flokkunarreglur en ríkisstjórnin vill viðurkenna.
Verkafólk í Vestmannaeyjum hefur orðið þeim
mun staðfastara sem dólgsskapur ríkisstjórnar-
innar og erindreka hennar hefur birzt betur,
og útvegsmenn í Eyjum hafa allt til þessa látið
bönn- og fyrirmæli stjórn^rvaldanna sem vind
um eyru þjóta. Æ fleirum er að verða ljóst að
ríkisstjórnin glúpnar fyrir nógu einhuga sam-
töbum; hún markar enga stefnu stundinni leng-
ur en almenningur sættir sig við hana. — m.
Guðmundur Guðmundsson skipstjóri:
Kjarasamningur sjómanna
sá. er fyrir liggur og nú er
deilt um verður naumast tal-
inn kjarabót fyrir okkur, þá
félagsmenr.i sem búnir erum.
að vera í Sjómannafélaginu
um áraraðir, því samningur
sá sem við höfum búið við
'hefur um nokkurt árabil ver-
ið rangur, að því leyti að
SPR sem annar aðili og LÍÚ
sem 'hinn tóku cfrjálsri hendi
um 30% af laununi allra
þeirra marraa sem til fiskveiða
fóru eftir þeim. samningi, og
á ég þar við hið tvískipta
fiskverð sem tíðkazt hefur.
Samkvæmt því samnings-
uppkasti sem nú liggur fyrir
tel ég því að verið sé að fá
okkur til baka hluta af þv!í
sem áður var tekið.
Þegar við lítum á þetta
samningsuppkast eins og það
liggur fvrir hljótum við, eldri
mennirnír í félaginu, að reka
upn stor augu. Meðan fisk-
verð var eðlilegt, þ.e. jafn-
hátt t.il beggja, útgerðar-
marvna og sjómanna Þá gátu
iitverðarmenn borgaft til
slrinta á bátum sínum þar
setn lægst var 3314% en þar
sem bsest var 42%.
Nú brevkir Jón Sigurðsson
sér hátt af því a.ð eeta út-
búið samning sem hljóðar upn
á 29 5%, — en þar er nú
ekki 811 ssgan sögð. Með þess-
um 29 5% fylgir klásúla sem
getnr farið með þetta niður
í sérafá prósent. og á ég
þar við fiskmat bað sem fylg-
ir samnipysnopkastinu.
Þe?mr við, þessir menn sem
erum búnir að fást við fisk-
veiðar nm, þriggja áratuga-
skeið, at.hugum matið er
samningsuppkastinu fylgir,
hlvtur okkur fyrst og fremst
að verða hugsað að þeir sem
'þetta plagg hafa búið út
hlióti annað tveggia a.ð vera,
beinir fiskkaupendur eða al-
ger börn.
Það stendur í samningsupp-
fiskurinn kemur lifandi inni
fyrir borðstokk bátsins hlýtur
ihann að verða að greiðast
með sama varði. Hinsvegar vil
ég taka það skýrt fram, að
fiskur sem tekinn er úr net-
um einnar rúttar gamall er
ekki ailur lifandi. Fyrir þac.n
fiskinn skilst mér samtkvæmt
þessu uppkasti og matsreglum
geti kaupandi borgað kr. 2,30.
Nú vita allir að ýmis atvik
geta leitt til þess að ekki
er hægt að sækja fisk í
þorslkanet daglega, meira að
segja 'getur komið fyrir að
hann /verði eldri í netum. Þá
vil ég spyrja þessa vísu menn:
Hvað ska'l það verð vera sem
við fáum fyrir þarn afla ?
Mér er Ijóst að kaupandinn
getur farið með verðið á þeim
afla niður í kr. 0,40 kg., en
það hpóur verið algengt gú-
anóverð undanfarið, og þá
geta nú allir þeir sem hafa
lært Mortensbók séð hverjar
tekiurnar okkar verða úr
29.5%!
Fiskmat ríkisins, sem að
mínu áliti er aðalfrumkvöðull
að þeim reglum sem byggt er
á, verður að geta gert ský-
'lausa greir.i fyrir því hvernig
þetta mat skal verða fram-
kvæmt. Mér undirrituðum er
ekki erunlaust um að þetta sé
runnið undan rifium manns
sem Berwsteinn heitir, og
hanf ég sjái’fsagt ekki að ætt-
færa hann nánar, þv'i maður-
im er kunnur fyrir ýmis ax-
a.rsköft í starfi ,og ætia ég
til srmans. bótt gamanið sé
kannski grá.tt, að seaja frá
pínu atHði varðandi verk
hessa áaætq, manns. Fg hef
stundað borskanetjaveiðar frá
iþví síðast. í á.giist, á s.l. á.ri
og allt, fram á þet.ta ár. Þeg-
ar éo- bvriaði veiðiska’iinn á
-um-ræUUn úthaldi kom ég
jneð afie að landi. sem að mín-
um, dómi var í alla staði veT
með faH-n Þegar be°si af’i1
kom p.ð landi komiu ekki færri
skráningin fær
stsilssð vil fial il
Fiskur sem kemur lifardi á skipsfjöl er jafngóð vara hvort
sem liann er veiddur í net eða á lípu
sagt verður hvergi staðfesl
þar sem við vorum tveir ein-
ir. Við ræddum um það sem
hann var að pína okkur til
að gera, sem sé að troða
fyrsta flokks fiski niður í lest
bátsins, á sama tíma sem við
hefðum getað tekið hann af
þilfari og komið honum þann-
ig í það minnta klst. fyrr til
vimslu. Þá sagði þessi maður:
rðiz! — snda
sfletta siémennina
flokks hráefni eða r.etja-
fisk!
Nú vil ég legg.ja til að þess-
ir menn, er hafa staðið að
þessu samningsuppkasti, setj-
ist nú niður og reyni að hu-gsa
svo skýrt að þeir verði ekki
sjálfum sér og öðrum til
minnkunar. Vil ég benda þeim
á gcða leið, sem ég held að
þeir yrðu ekki cvítitir mikið
fyrir, og sú er leiðin að þeir
notuðu a.ðrerð sem eft, hefur
revnzt góð, það er að slá einu
stóru peimasfriki yfir það
sem þe:r h?fg æúað okkur
sjómönnum til ha.nda í unp"
k«sti bví pei'i fvplr liggur og
kastinu að sé fiskurinn tekinn
af línu, blóðgaður strax og
vel með farinn að öðru leyti
skuli greiða 'kr. 3,11 fyrir kg.
Sé fiskurinn, hinsvegar tek-
inri með netjaveiðum, og þótt
hann komi inn fyrir borð-
stokkinn í algerlega sama á-
sigkomulagi og hinn fyrri, þá
skuli samt greiða fyrir hann
kr. 2,70. Þetta held ég að sé
þegar dálítil hug-vekja til
hinna v'ísu manna sem hafa
borið þetta fram og fengið
það inn í uppkastið. Allir
miinii sjá að þetta getur ek'ki
staðizt,. því hver skynsamur
maður sem á annað borð hefur
séð fisk hlýtur að sjá að ef
en fjórir matsmenn til að
athuga hann, og þeir dæmdu
hann allir fyrsta flokks. En
það var cinn maður er sat í
dómaraembætti sem gaf út
þá ályktun, þráít fyrir um-
mæli þessara f.iögurra manna,
að ég skyldi ekki mega konia
með fiskipu að landi í þessu
fyrsta floliks ástandi, heldur
skvldi ég koma með ham í
því ástandi sem hann sjálfur
fyrirskipaði, ástandi sem ég
undirritaður ásamt sumum af
þessum matsmönnum töldum í
það minnsta næst bezta.
Þessi sami dómari sagði bá
minriisverða setningu í við-
ræðum við míg, ■— sem sjálf-
Þó þið liggið fyrir utan liafn-
argarffiim við að froði ykk
ar fiski niður í lest bá skal
það ge-t, p,ð öðrum kosti, sé
hann k Túlfar! þsg’r þ‘ð koin-
ið :>ð bryggju, skal hann í
gúanó!
Eiót meðal aunars í þes?-
um matsre'Tlum e.r mat á
ha’Tlfærafisíii, fiski sem
okkur öllum er búið höfum
á Islaudi við sjó hefur ver-
ið tplin trú um að væri hið
bezt.a. br’■ Pui sem unnt er
að fá En þeir vlisu menn
sem stn.nda að þessu upp-
knsti iýsa sig enn fávísa
ot dæma þstta góða hrá-
efni itil jafng við þriðja
búi jil run-'ð nrmkast, sem
ekki yrðí ipfum'íiiið í vöfum
og ákvffiðn matið á þá loíð að
a.nnaðhvoi’t, fískurinn
\_:*(*’S’;|1» 'rvf, <(»1-1', Eg
heild að víð qiiir. b'r,ðí beir
spim p.ð bp^qii unnkásti bafa
Strð'ð Crr v:ð b’mir p-- hpfð-
nm áft v’ð iha/f nð bna., skild-
um allir miviu botnr hin.a ein-
fr'idu leiðina
Þ”ð '°i* miö" marvt i hessu
urmka'!+i p" v::c!i viarnan
to.ka tii r.tiVi’ii'nmqr nn snm
é°* æfln að nrp’T-i n mér fi]
ib?tr: tímn ef na-uðsvn knpf-
lir h-ví prF nóitrii (ir nrS tnka.
Guðmnndur GuðimundRívin
slrinsó :óri á Fenmóði.
B
■
B
B
M
B
B
B
B
fl
0
H
B
B
M
H
H
H
B
B
SS
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
M
ra
H
H
0
H
H
B
H
H
H
H
H
U
M
H
ia
H
H
M
H
H
H
H
B
H
H
N
m
m
M
H
m
ö
m
m
H
K
a
Ýmsir hafa lengi talið að
íslenzkir blaðamenn skrifuðu
lélegra mál en flestir aðrir
Islendingar, og satt er það að
stundiun má . sjá hinar furðu-
legustti máilvillur á s'Iðum dag-
blaða. En svipaðar villur má
víðar finna, og í ýmsu þýddu
máli öðm en blöðum eru þær
engu færri en hjá blaðamönn-
um. Og satt að segja held
ég að meginþorri íslenzkra
blaðamanna hafi fullan hug
á að vanda málfar sitt eftir
beztu getu. Annað mál er
að stundum bregzt geta,
kunnátta eða smekkvísi.
Hér skulu rakin nokkur
dæmi um lélegt málfar í is-
ilenzkum blöðum rú upp á síð-
kastið. Verður há fvrst fyrir
mér Alþýðublaðið 29. jan. sl.
Millifvrirsögn í 'grein á 4. síðu
er ,,Upu komast svik um slð-
ir“. Þetta er brenglun á
igömlum málshætti, ruglað
ssrnan orðassmböndunum
„koma unp“ og „komast upp“.
Þetta eða hitt kemur upp,
þ e. kemur í liós, birtist á
vfirborðinu, en afbrot eða
glænur kems-t upp. þ. e. er
afhiúpaður, Oft verður merk-
imoin hin soma, og er bví
mætcvel skiliari'égt að orða-
spmböndunum hætti t.il að
rusrinat saman. Eigi að sfðnr
er bað óvandað mál og ber’
V'tni um hroðvirkni eða kunn-
áttuleysi.'
Alvarlegri er sú tegund
málvillu sem er á síðustu
biaðsíðu Morgunblaðsins sama
dag, aúasta dálki. Þar segir
frá bílslysi, þar sem ökumað-
ur missti stiórn á vagninum
\nð það a.ð 'hemila. „En slík
'hálka eða. ísing var á vegin-
um, að hifreið hans lét ekki
a,f stjórn og rann til hliðar
yfir é hægri vegarhelming.“
Orðasamlbandið ,,að láta af
eínhverju" merkir að hætta
því. En ,,að láta. að ein-
'hveriu" getur merkt að fara
eftir þvíí, ifylgia. „Haun lét
að st.ióm“ merkir ekkert arm-
að en „hann hlýddi, það var
u’Tit að stjóma honum“, en
hins vegar merkir „hann lét
af stióm“ aðeins „hanri hætti
að stióma". Þetta er got.t
dæmi um algerlega andstæða
Laugardagur 4. féþrúar 1961 — ÞJÖÐVILJINN — (7 t
m'm
tSLENZK TUNGA
■Ritstjori: Aíöi BoovaTsson

135. þáttur.
4. febrúar 1981
AliÁL
merkingu forsetninganna að
og af. í því tilviki sem blaðið
segir frá, gerðist það að mað-
urinn hætti að ráða, við bif-
reiðina, þveröfugt við það sem
orðalag fréttarinmr sggir. í
anda skólastráka mætti ef til
vill snúa út úr merkingu
orðalagsins og beita þeim
„rökum“ að bifreiðin hafi
haldið áfram að stjóma sér
sjálf („’lét ekki af stjórn")
en enginn gæti tekið slíksn
rökstuðnirig alvarlega, svo
augliós er ruglingurinn á
forsetningunum.
Fkki kann ég neitt alls-
her.iarráð um það hvenær
nota á iforsetningum að og
hveuær af. Það er staðrevnd
að fjöldi unglinga í Revkia-
vík (og væntauleaa víða.r)
-hefur ekki hugmynd hvort
hinu eðp, þessu orðasambard-
inu fvlgir að eða a-f. Oft má
bó með dáh'tilli athygli finna
hvort orðið er eðlilegra, svo
sem venjulega með sösmum
er tákna hreyfingu (hann
kom pð slkipinu, hanri kom
ac skininu), en vandinn er
meiri með sum föst orðasam-
hönd
„Það e.r aðeinq einn mumir
á svr-ii mínum og Guði almátt-
ugum, a.nnar gerði a.llt af
eno-n. hinn gerir aHt að
enp-u“. sagði lcarlinn. Að nðru
levfi verðnr að vísa um heita,
th orðabókar Sigfúsar Blönd-
als.
Flestir munu gera sér arein
fvrir því að sólin sjálf er
ekki sama og geislar hernar,
eða, sólskinið. Þó er orðið
„sél“ st.undum notað þar sem
„sólskin” færi betur, í sam-
böndum eins og „sitia í sól-
inrii. fara út í sólina“ Þetta
kemur þó í Ijcs að hér mun
hafa verið hugmyndin að nota.
dönskuslettuna „rövl“, sem
er alþekkt í nútímamáli. En.
sgnan. fyrrgrdviirar reglu um
frrmburð fl í þessari stöfu
í >.úc5maíslenzku,. verður ekki
hjá því komizt að stafsetjá
dönskuslettuna „rövl“, ef
menn vil.ja hrfa sig til að
uota hana. Það tel ég þó með
öl’u óþarft, því að venjulega
má finm gott íslenzkt, orð í
bess vstað. Oig hér h°fði t.d.
mát.t. nota „jag“ (sbr. efni
greinnrinna.r.)
Þessi dæmi semi ihér hafa
vorið rrlrin svna, að full þörf
er á bvj að iblaðamenn geri
áb'r sitt. bezta til að vanda
im.álfnr s;-t og sofní' aldrei
.0 verð’nnm Þsð eitt. sæmir
hnírri stétt. cpm hlýtur alla.
jafna að sfariftci hvað fremst
í menningarmálum bverrar
orðalag er þó hátíð hjá því
sem stóð á 8. síðu Alþýðu-
blaðsins 28. jan. sl„ þar sem
rætt var í smáklausu um sól-
myrkva er verður m.a. á
Bretlandi. (Af orðalagi grein-
arinnar mætti ætla að sól-
myrkvinn muni hvergi sjást
nemia á Bretlandi, en það
• skiptir ek'ki máli !í þessu sam-
bandi.) *—■ I greininni segir
a.ð brezkir augnlæknar ráði
fólki frá að horfa í sólina'
'berum augum og raunar að-
eins stutta stund með gler-
augum. „Eina örugga leiðin
að þeirra dómi er að gera'
gat á s’-’il og láta sólina koma
þar í gegn á annað spil, sem
er heilt“.
Eg veit ekki hvort mikil ©3
Iþörf er á að útskýra nákvæm-!
lega hver málvilla’-i er í þessu | Akureyri. Frá
tiltekna dæmi: hún er svo i fréttaritara Þjóðviljans.
augl’és. Að vísu má ráða íj Leikfélag Menntaskólans á
mnrlkinguna, við hvað er átt, :Akureyri frumsýndi í vikunni
en orðalagið sesrir beinlínis franska gamanleikinn „Væng-
að sólin eigi að koma gegn- stýfðir englar“; leikurinn er
um gat á snili! Þstta er þýddur af Bjarna Guðmunds-
dæmi um frásögn af lélegasta svni en leikstjóm annast Bene-
tagi, dottanda í thugsun sem dikt, Ámason, Leikurinn þykii’
„WæiígstýfSa
aldrei getur mótað góðar
setningar, nema þá af tilvilj-
un.
í sama tölublaði. 9. Ms., er
st.ór fyrirsögn. „Krakkaröfl".
Fleirtalan af ,.afl“ er „öfl“
(ehr náttúruöf1'). og „krakk-
t>r“ ætti há pð vern eiynar-
fqll aif krökk eðn krökkur, en
hvorugt heirra orða er til. Sá
skilníngur orðn’nq p*pt„r auð-
vitað ek;ki stað’zt. Hins vegar
verður ekki öðylu vísi lesið úr
s’ðari hluta orðaiu.q sam-
kvæmt IslenzkuTv’ framburðar-
reo-ium e”i „öbl“ oða „röbl“,
bví að fl í beseani pt.öðll í ÍS"
lenzku er borið f'-am bl. Við
a.thueun á efui greinarinnar
mjög skemmlilegur og er mik-
il aðsókn að sýningum á hon-
um, enda er það orð komið á
hér í bæ, að menntasþólaleik-
rnir séu með skemmtilegri
leksýningum sem hér eru á
hverju ári. Leikendur eru: Guð-
•nundur Sigurðsson, Jóna E.
Burgess, Guðrún Sigurðairdótt-
:r, Helga K. Möller, Pétur Ein-
arsson, Karl Grönvold, Þor-
valdur G. Einarsson, Ei.nar D.
Kristjánsson, Jón S. Sigurjóns-*
son og Arnar Jónsson. Leik-
tjöld eru gerð af nemenduin
úr mennlaskólanum og þeii'
annast um al’a stjórn á ljós-
um og leiksviði, ennfremur um
tónlist í leik og leikhléi.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHeBHHHHHHHBKHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHBHHaHHHHHeHHHHBEi
Sænskir hennenn úr liði
SÞ í Kongó liorfðu á
aðgerðalausir meðan Lúm-
úmba forsætisráðlierra
var mjsþyrmt á flugvell-
inum í Katanga.
— Þeir eru að lumbra
/á Lúmiímba, sem pjóð-
kjörið þing geröi a?
jorscetisráðherra.
— Eigum við eklci að
skerast í leikinn?
— Ertu genginn 'af
göflunum. Við erum
hér til að tryggja
mannréttindi, og hér
hafa menn lengi haf+
rétt til að fara svona
með þá sem eru á móti
nýlendustjórn.
(Bidstrup teiknaði).