Þjóðviljinn - 15.02.1961, Qupperneq 7

w
urinn falli
sem krefjast raunverulegs sjálf- Fylgismenn hans meðal Afríku-
stæðis landi sínu til handa og manna neituðu að trúa sekt
vilja ekki sætta sig við ný- hans, töldu málatilbúnaðinn
iendustjórn í nýrri mynd.. Þess hefndarráðstöfun afturhalds-
vegna var hann myrtur' ásamt manna í nýlendustjórninni, og
íélögum sínum Maurice Mpóló skutu saman fé til að greiða
æskulýðsmálaráðherra og Jos- þá upphæð sem sjóðþurrðin var
eph Ókító varaforseta öldunga- sögð nema. svo að Lúmúmba
deildar Kongóþings. var látinn laus áður en hann
hai’ði afplánað dóminn að fullu.
T úmúmba var aðeins 35 ára
þegar hann íét lífið, fædd-
ur í Kasaí-fylki af fátækum
foreklrum árið 1925. í æsku
gekk hann i trúboðsskóla, en
þeir voru einu mónntastofnan-
irnar sem æska Kongó átti
kost á undir nýlendustjórn
Belga, jók síðan menntun sína
með sjálfsnámi og gerðist
starfsmaður póststjórnarinnar í
Stanleyville. Þar hóf Lúmúmba
stjórnmálastarfsemi með stofn-
un íélags sem einkum miðaði
að því að vinna gegn klerka-
valdi hinna belgísku trúboða
og áhrifum þeirra á opinber
mál. Frjálslyndir menn í hópi
belgískra embættismanna voru
hlynntir baráttunni gegn
klerkavaldinu og beittu sér fyr-
ir að Lúmúmba var boðinn
styrkur til framhaldsnáms í
Belgiu árið 1955. Áður en af
þeirri för gat orðið var Pat-
rice Lúmúmba fangelsaður í
fyrsta skipti. Hann var sakað-
ur um að hafa stungið í eigin
vasa 126.000 frönkum af fé
póststjórnarinnar, og dæmdur
í tveggja ára þrælkunarvinnu.
T7*ftir þetta flutti Lúmúmba
^ búferlum til Leopoldville
og gerðist sölumaður fyrir
brugghús. Jafnframt hóf hann
stjórnmálaafskipti fyrir aivöru.
Belgíumenn höfðu hindrað aila
stjórnmálástarfsemi í Kongó
eftir beztu getu áratugum sam-
an, en þegar aðrar Afríkuþjóð-
ir fengu sívaxandi sjálfstjórn
eða jafnvel sjálfstæði,' héldu
engin bönd Kongómönnum
lengur. í fyrstu bar mest á full-
trúum hins forna höíðingja-
valds, mönnum sem byggðu
irelsi sitt og áhrif á einhverj-
um einstökum ættbálki og
höfðu það meginmarkmið að
iryggja til frambúðar sérrétt-
indi höfðingjastéttarinnar. Lúm-
úmba snerist þvert gegn fyrir-
ætlunum höfðingjanna um laus-

legt sambandsríki ættflokkanna
í Kongó. Hann og skoðanabræð-
ur hans töldu að slikt ríki yrði
aldrei sjálfstætt í raun og veru,
heldur nýlenda þar sem Beig-
ar gætu deilt og drottnað
með því að tefla ættarhöfðingj-
unum hverjum gegn öðrum.
Ungu mennirnir sem mynduðu
Þjóðarhreyfingu Kongó 10.
október 1958 kröfðust þess að
landið fengi sjálfstæði hið
íyrsta, og það yrði óskipt und-
ir sterkri miðstjórn. Það væri
eina ráðið til að bæta úr van-
rækslusyndum Belga, sem í
sjötíu ár höfðu hugsað um
það eitt að græða á Kongóbú-
um en engu skeytt að veita
þeim kost á að afla sér æðri
menntunar eða þjálfa þá við
stjórnarstörf, væri að stjórnin
sem við tæki ,af nýlenduherr-
unum heíði vald til að láta til
sín taka svo um munaði.
Sjálfstæðisbarátta Kongóbúa
maghaðist óðfluga árið 1958,
og Belgir tóku strax afstöðu
með fulltrúum ættflokkaskipt-
ingarinnar og höfðingjavalds-
ins. í apríl 1959 náði Lúmúmba
írumkvæði með því að boða til
ráðstefnu allra stjórnmálasam-
taka í Kongó. Þar var sett fram
krafa um sjálfstæði landinu til
handa ekki síðar en 1. janúar
1961. Belgir gengu að þessari
kröfu, töldu að úr þvi sem
komið var myndu þeir helzt
geta haft tök á þróuninni með
því að láta að óskum Kongó-
búa. Piáðstefna var kölluð sam-
an í Brussel fyrir réttu ári.
Þangað var boðið foringjum
stjórnmálaflökka í Kongó, nema
Lúmúmba. Hann sat í fangelsi,
sakaður um að æsa til mótþróa
við nýlenduyfirvöldin. Honum
varð þó ekki ýtt til hliðar á
:Mi|vikuda©ir 15. jfebrúar. 1961 -- -ÞiÓÐTlLiIINN -- (T

Ekk.ja Lúmúmba harmar
örlög manns síns. Sonur
þeirra ungúr stendur hjá
henni. Myndin var
fyrir utan bústað
ar í fátækrahverfi Leo-
poldville, þegar hún kom
úr árangurslausri ferð á
fund Dayals, fulltrúa
Hammarskjölds í Kongó,
eftir að Lúmúmba var
fluttur tii Katanga ásamt
félögum sínum. Frú Lúm-
úmba og konur hinna
fanganna tveggja særðu
Dayal a J bjarga mönnum
sínum úr klóm Belga í
Katanga, og sögðu líf
þeirra liggja við, eins og
nú er komið á daginn.
þennan hátt. Keppinautar Lúm-
úmba þekktu vinsældir hans
og neituðu að ræða við Belga
að honum fjarverandi. Lúm-
úmba kom til stjórnlagaráð-
stefnunnar með sár eftir fang-
elsishlekkina á úlnliðunum.
Oelgíska nýlendustjórnin gerði
allt sem í hennar valdi
stóð til að stuðla að sigri höfð-
ingjavaldssinna í fyrstu þing-
kosningunum í Kongó, en það
dugði ekki. Þingið kaus Lúm-
úmba forsætisráðherra, enda
þótt belgíski landstjórinn hefði
falið Josep Kasavúbú að gera
fyrstu tilraunina til að mynda
ríkisstjórn. Siðan var Kasa-
vúbú koslnn forseti ríkisins að
uppástungu Lúmúmba. Það sem
á eftir íór er flóknara en svo
að það verði rakið í stuttu
máli. Nægir að minna á nokk-
ur aðalatriði. Tshombe í Kat-
anga sagði héraðið úr lögum við
Kongó með fulltingi alþjóðlega
námufélagsins Union Miniére.
Belgiskur her tók hafnir og
flugvelli Kongó á sitt vald. Lið
SÞ kom á vettvang undir for-
ustu tveggja bandarískra emb-
ættismanna alþjóðasamtak-
anna, Ralphs Bunche og And-
rews Cardiers. Lúmúmba vænti
af þeim eindregins stuðnings
við að koma BeJgum á brott
og sameina landið, en hann
var ekki að fá. Fulltrúar
Hammarskjölds lýstu yfir að
SÞ ættu að gæta algers hlut-
leysis í Kongó, gera löglegri
ríkisstjórn landsins og • upp-
reisnarmönnum sem nutu
belgiskrar aðstoðar jafnhátt
undir höfði.
egar Lúmúmba vildi ekki
sætta sig við þessa afstöðu
yíirstjórnar SÞ, beittu þeir
Bunche og Cardier valdi. Út-
varpsstöðvum og flugvöllum
var lokað fyrir forsætisráð-
herranum, embættisliði hans
og her. Kasavúbú forseti lýsti
Framhald á 10. síðu.
........................................................l""i""iiii»..................................iiiiiiiiiii»iiiiimiiiuiHliniiiiiiniiiiiiiiirliiimiiniiiiiiimiiiinm„iiiiiiiiii„i„u„H„U!ii1iil|„l|l„„„i„l,1iii|l||iiiiiinilliil||lmini111„l,III,I,I1ii„ll„i
ícanna er
slandi
að við hlið okkar standa
menntamenn, sem fjölmargir
skilja í ríkum mæli knýjandi
þörf þessarar samstöðu.
Þekking á lífsstöðu okkar
er fyrir hendi og er raunar
ekki ný en þó frumþekking.
Hver einasti maður og kona
sem vinnur, hver mennta-
maður á að leggja fram augu
sín og eyru, á að rétta fram
hendur sínar. Barátta verka-
manna er fyrir lífsþurftum og
menningarþörfum, kaupinu og
styttum vinnudegi, og jafn-
framt, fyrir bættum vinnuskil-
yrðum, aukinni tækni og stór-
bættri og aukinni nýtingu
hráefnanna.
Ég lie’d það geti ekki far-
ið í grafgötur að allt 'þetta
fólk á sameiginlegra 'liags-
muna að gæta og barátta erf-
iðisvinnumanna siierlir alla
sem vinna og þjóna mennt.
Þjóðfélagið er ekki stórt, en
þó skipa sér allmargir menn
í andstöðu við hagsmuni
vinnandi stétta. Það eru etór-
atvinnurekendur, heildsalar og
stórútgerðarmenn, hátekju og
hálaunamenn og sægur for-
stjóra. Þessir menn eru herr-
ar ríkisstjórnarinnar og hafa
lyklavöld að bönkunum og að
út- og innflutningi. En þeir
hafa líka hirzlulykla að lífs-
þörfum almennings og
skammta úr hnefa og te'ja
fólki trú um að nú sé þröngt
í búi, enn verði að draga úr
skammtinum, fólkið verði að
fórna. Þjóðarhagsmunir krefj-
ist þess. Við vitum að þeir fara
með rangt mál, það eru
þeirra eigin sérréttindahags-
munir sem krefjast fórnanna
og munu ætíð gera. Það er
þeirra auðsöfnun.
En þeir gera það sem er
máski ennþá alvarlegra, en
það eru þeir linútar kreppu
og stöðnunar sem þeir hafa
hnýlt með viðreisninni og erf-
itt verður að leysa, og því
verra sem lengra líður. Sjálf-
ir slanda þeir í grænum lund-
um þeirra lífskosta sem þeir
hafa rænt frá vinnandi fólki.
I dag stöndum við frammi
fyrir því að flestöll félög inn-
an A. S. 1. ganga fram undir
merki samtaka sinna með
kröfur um kauphækkanir,
styttingu vinnudagsins og aðr-
ar kjarabætur.
Kröfurnar byggjast fyrst og
fremst á því að kjörin hafa
verið skert. stórlega. Að öðru
leyti fela kröfumar í sér
menningarlega sókn með
kröfu um stytting vinnutím-
ans og tvöfalt dagkaup á alla
yfirvinnu.
Jafn hógværar kröfur sem
þessar hafa sjaldan verið
fram bornar þegar aðstæðna
er gætt. En nú hafa kröfur
verkalýðsfélaganna það við
sig og eru fram komnar eft-
ir svo eindæma herferð vald-
hafanna á hendur láglauna-
stéttum, að nú hlýtur ekki
einungis hvert einasta manns-
barn sem ekki er annaðhvort
í toppi hátekjumanna eða
hangir í buxnastreng þeirra,
að fylg.ia kröfunum að mál-
um. Það eru breyttir tímar
og skoðanir manna falla nær
og nær þeim farvegi sem rót-
tæk verkaíýðshreyfing hefur
myndað. Menn vita nú að
auðsöfnun á Is’andi verður
aðeins til af framleiðslu lands-
manna og er dregin út úr
þjóðartekjunum og að aðal-
fúigunni er skipt. áður en
kaupið er goldið og grunur
hvílir á að jafnvel fjöldi ís-
lenzkra kjötpottamanna grafi
pund sitt, í jörð, komi því und-
an í erlenda banka, að gjald-
eyririnn skili sér ekki heim.
Þessi grunur er almanna-
rómur. Enn er ta’að um
stéttir, undirstétt, millistétt. og
yfirstétt, og á hverju byggist
svo stéttáskiptingin. Hún
byggist á aðstöðumuninum cg
engu öðru. En nú er svo kom-
ið lof sé verkalýðshreyfing-
unni, að verkamenn, sjómenn,
iðnaðarmenn og bændur, eru
ekki lengur neimi bljúgur
tötralýður, heldur fólk sem
hefur í gegnum baráttuárin
sótt fram til vaxandi skiln-
ings á sínum eigin manndómi,
sótt fram til menningarhátta
í fæði, klæðum, húsakynnum
og þekkingarleit, og veit nú
að það á landið sitt og auð-
ævi þess, land ótæmandi mögu-
leika til menningarlífs og
lætur ekki auðsvelgjendur
stjórna án enda með hag ríkra
að leiðarstjömu.
Allar aðgerðir ríkisstjóm-
arinnar hafa borið í sér þann
brodd að undanförnu að nið-
urlægja verkafólk og kné-
set.ja verkalýðshreyfinguna og
nú er sami tónninn í samein-
uðum atvinnurekendum.
!Svör þeirra eru reyndar
þau sömu og ætíð áður, hörð
og tillitslaus, sama siðferðis-
slægðin. Að betra sé að láía
atvinnuvegina stöðvast, hversu
miklu fjárhagstjóni sem það
kann að valda, Að betra sé að
kasta offiár til þess að ha’da
niðri kaupi og kjörum vinn-
andi fó’ks, en að gefa eftir
fyrr en i ful.Ia hnefana.
Alþýða TsJands, allur sá
vinnandi fiöldi, hefur valdið
til að hnekkja bví siðleysis-
lögmáli, sem stóratvinnurek-
endur gera enn að grundvall-
ar’.ögmáli afstöðu sinnar, til
kaups og ktara lág’auna-
manna, sem felur í sér að
svelta fólk til hlýðni. Það er
fyliilega kominn tími til að
krefjast ábyrgrar afstöðu til
atvinnuveganna af þ sim mönn-
um sem stunda stóratvinnu-
rekstur í krafti þess fjár sem
rlkið leggur þeim upp í hend-
ur. Að krefjast ábyrgrar af-
stöðu af þeim til vinnandi
fólks, sem byggir upp atvinnu-
vegina með vinnu sinni og
enn er svo á vegi statt að
tekjur hrökkva ekki til nauð-
synia daglegs lífs.
Miklir örlagatímar ganga
nú yfir. Kröfur sjómanna og
verkamanna, eru kröfur alls
vinnandi fólks til sjávar og
sveita. Kröfur sem fela i sér
að kveða niður dýrtíð og f jár-
málaspillingu „viðreisnarinn-
ar“. Kröfur sem fela í sér á-
framhaldandi sókn verkafólks,
fvrir bættum kjörum og fyrir
fjö’brevttu atvinnulífi og
hetri nýtingu hráefnanna.
Verum þess ætíð minnugir
að öll okkar barátta, allir
okkar sigrar, hafa urilantekn-
ingar’aust verkað á aUt þjóð-
lífið t’l vaxandi framsóknar
og velmegunar, og að við eig-
um að heimta okkar rétt, við
eigum skilvrðislaust rétt. til
mikhi stærri hlutar í þjóðar-
tekjunum en v;ð enn höfum
náð og við verðum sjálfir að
sækia þann rétt.
En til þess verður við að
sameina aJla okkar krafta.
Enn stöndum við á þröngum
vegi baráttunnar. En við eig-
um víðan sjónhring.