Þjóðviljinn - 07.03.1961, Qupperneq 7

Þjóðviljinn - 07.03.1961, Qupperneq 7
> Æ) —V ÞJÓÐVIIiJtNN —i'Mðjuda'gur 7T'Mftfíí,&Í1961 »4pwfr^na*aM i nmin»w ■ I>riðjudagiir 7,í, marz 1961 —. I’JÚÐVIUIíCN — (7 Útftelandl: Samelnlngarflokkur alÞýSu - Sósfalistaflokkurlnn. - Kitst.iórar: Magnús Kjartansson (áb.). Magnús Torfi Óiafsson, Sig- urður Guðmundsson. - Préttaritstjórar- fvar H. Jónsson, Jón BJarnason - AuglýsinBastjóri: QuSgelr Magnússon. - Ritstjórn, afKreiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — síml 17-500 (5 linurj. - AskriftarverS kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3 00 Prentsmiðja Þjóðviijans * llillllilililliilil Um aldur 02 ævi! '17’arla hafði lýðveldi fyrr verið endurreist á íslandi * en stjórnarvöldin tóku að takmarka þann rétt sem verið hafði hugsjón og baráttumark þjóðarinnar kyn- slóð eftir kynslóð. Jafnskjótt og rétturinn hafði unnizt virtist hann breytast í verzlunarvöru hjá ráðamönnun- um, þótt viðskiptaaðilinn vseri ekki lengur Danir heldur stærri þjóðir og auðugri. Samningarnir komu einn af öðrum: Keflavíkursamningur, Marshallsamningur, Atl- anzhafsbandalagssamningur, hernámssamningur. Allir . takmörkuðu þeir rétt þjóðarinnar stig af stigi, þar til landið var traðkað af erlendum herjum og athafnir íslendinga heftar, jafnt í utanríkismáium sem innan- ríkismálum. Ij’n þrátt fyrir allt höfðu þessir samningar einn stór- an kost: Það var hægt að segja þeim upp, og ekk- ert ákvæði er mikilvægara í slæmum samningi. Atlanz- j hafsbandalagssamningurinn var „aðeins“ til 20 ára, og við getum losað okkur við herinn á einu og hálfu ári samkvæmt ákvæðum hernámssamningsins. Þegar tek- izt var á um þessa samninga bar uppsagnarákvæðin einmitt mjög á góma, valdamennirnir töldu sér það til lofs að gengið hefði verið tryggilega frá því að hægt væri að losna við samningana, ef þeir reynd- ust illa og þjóðin vildi hrinda þeim. Valdamennirnir ;i hafa að y.ísu sjaldnar minnzt á þessi ákvæði eftir að búið var að staðfesta samningana, og þeir hafa aldrei viljað hagnýta þau nema til þess að eitthvað enn verra læki við, en engu að síður hafa þessi ákvæði fullt lagalegt gildi: Það er hægt að segja samningunum upp. * !Jí*nn samninSur sem nu a að gera og sviptir þjóð- ( 4 ina réítinum til yfirráða yfir landgrunninu er að þessu leyti verri pg hættulegri en allir fyrri land- .: ráðasamningar: Það er ekki unnt að segja honum » upp. Hann á að standa óhaggaður um aldur og ævi; ( með honum er ekki aðeins verið að binda þá menn i sem nú lifa á íslandi heldur og allar óbornar kyn- ; slóðir. Sú ríkisstjórn sem nú situr er ekki aðeins að j ákveða stefnu sína, hún ætlar að skipa fyrir verkum j öllum ríkisstjórnum sem myndaðar kunna að verða á ; þessu landi! ■! ^etta er ekki aðeins þjóðhættulegt athæfi, heldur sýn- ;; ir það betur en flest annað hversu fjarlægir ráða- 1 mennirnir eru orðnir íslenzku hugarfari. Það var ein- H mitt einkennið á sjálfstæðisbaráttu íslendinga frá i fyrstu tíð, hvernig menn héldu fast við réttinn, klif- r. uðu á honam öld eftir öld, þótt hann virtist vera orð- :i in tóm. Er menn stóðu berskjaldaðir fyrir hinu er- ■l lenda valdi og urðu að láta flest vfir sig ganga, héldu : : þeir áfram að skírskota til réttarins og neituðu að hvika frá honum, jafnvel þótt stundargæði stæðu til i ; boða. Ókunnugum virtist þetta stundum óraunsær ! !: orðhengiJsháttur, en án þessarar einþykku afstöðu \ 7 hefðu Islendingar aldrei endurheimt sjálfstœði sitt. ; 1 Þetta skildi bvert mannsbarn á íslandi til skamms ! :j tíma — en samt er nú svo komið að valdamennirn- i j ir beygja sig ekki aðeins fyrir erlendu valdi, þeir j eru reiðubúnir til að afsala sjálfum réttargrundvelli ; ;i þjóðarinnar á hinu mikilvægasta sviði um aldur j ,j og ævi. j f Díkisstjórn og Alþingi kunna að telja sig hafa stjórn- i lagaloga heimild til þvílíks athæfis, en þau skort- - ir þann rétt sem æðri er, rétt siðgæðis og lífsnauð- • synjar. Engin kynslóð hefur heimild til þess að tak- ; marlca landsréttindi íslendinga um aldur og ævi. All- : ar ákvarðanir af því tagi eru marklausar; þjóðin mun ; áldrei viðurkenna þær heldur hrinda þeim þegar \ í-ls^mmsýnum og óþjóðhollum valdamönnum heftu: ver- ' i0 stjak^ð til hliðar. — m. I upphafi þessarar aldar vorum við íslendingar ekki sjálfir málum okkar ráðandi. Við vorum nýlenda Dana og þeir gerðu samning við Breta um 3ja mílna lar.dhelgi við Tsland. Sá samningur hélt gildi allt til ársins 1951. Þriggja mílna landhelgin náði yfir tæpar 25 þúsund ferkm. Sú landhelgi skar alvinnulifi okkar auðvilað allt of þröng- an stakk. Hún var heldur okkur auðvitað allt of þröngan ■ekki við okkar þarfir miðuð, heldur hafði hún orðið fórn- arpeð Dana til að ná sér hag- síæðari kjötmarkaðssamningi við Breta. En við þetta hlaut að sitja fram yfir miðja öld- ina, er.da þótt, öllum ráðancíi mönnum hins sjálfstæða ís- lands væri ljóst að- við svó búið mátti ekki lengur standa en óhjákvæmilegt var. Það er því engin tilviljun að upp úr lýðveldisstofnuninni 1944 er tekið að undirbúa stækkun landhelginnar þegar að dansk-brezka samningnum útrunnum. íslendingar helga sér landgrunnið Eitt skrefið sem stigið var í þeim undirbúningi á bernskuárum íslenzka lýð- veldisins, einmitt meðan hug- ir landsmanna snerust beint að framtíðarheill lands og þjóðar óblandnari af erlend- um sjónarmiðum en síðar varð, var setning lands- grunnslaganna 1948. I þeim lögum helguðu Islendingar sér landgrunnið allt og fólu sjávarútvegsmálaráðu- neytinu að ákveða það á hverjum tíma í samráði við hlutaðeigandi vísindastofnanir landsins og innan þess ramma er milliríkjasamningar leyfðu, hvernig fiskveiðitakmörkin yrðu dregin innan endimarka landgrunnsins. Við máttuin heldur ekki seinni vera með setningu landgrunnslaganná, því ári s'ðar en þau voru sett, gengum við i’lu heilli í Atl- anzhafsbandalagið, og þaðan hefur jafnan síðan í síváx- andi mæli verið lagzt gegn eðlilegri jiróun okkar land- lhe1gismáls. / ■ : Um iandgrunnsslögin var enginn ágreiningur á þingi, og stóðu því allir flokkar að því að leggja þann lagagrundvölí; sem einhliða útfærsla fiste veiðilarihelginnar hefur til þessa byggst á. " Stækkun 1952: Eína- haqsbvinaun Breta , Á grundvelli þessara laga var landhelgln stækkuð 1952 upp í 4 mílur með grunnlínu- ’breytingum, þannig að haf- flötur innan fiskveiðitakmark- anna varð 43 þús ferlcm. Öll var þessi brevting gerð undir fiskverndarákvæðum sem bannaði ekki einasta veiðar útlendinga á hinu til- tekna svæði, heldur takmörk- uðu einnig verulega veiðar landsmanna sjálfra á því. En þótt svona varlega væri í sakirnar farið um hagnýt- ingu þess hluta íslenzku fi,ski- miðanna, sem friðunarlínan spennti um, þá risu Bretar, bandamenn okkar úr Atlanz- hafsbanda'aginu þó upp og beittu okkur viðskiptaþving- unum til að freista þess að fá okkur til að falla frá þeim hógværu ráðstöfunum, sem gerðar höfðu verið. Þeir settu löndunarbann á fisk íelenzkra skipa í Bretlandi þvert ofan í milliríkjasamninga sína við okkur. Tilgangur þeirra með því var auðvitað allur annar en vinsemd við okkur. Þó er það nokkurt vafamál, hvort. aðrar ráðstafanir hafi orðið un eem hún þó í ritum sínum taldi engum vandkvæðum bundna gagnvart. alþjóðarétti. Öllum tillögum, sem fram komu á Alþingi á þessu tíma- bili og fóru í þá átt að færa út landhelgina var stungið undir stól, þær fengust ekki afgreiddar. Slík var samúð þeirrar stjórnar með Bretum þá á meðan þeir voru að tapa löndunarbanns-deilunni. Vinstri stjórn; 12 mílna landhelgi Þegar vinstri stjórnin var mynduð 1956 var það eitt af ákvæðum í hennar stjórnar- eáttmála, að landhelgin skyldi stækkuð. Enginn skylidi þó halcla að um framlcvæmd þess ákvæðis hafi ríkt einliugur í þeirri stjórn. Alþýðuflokkurinn tregaðist 1958 varð fiskveiðilögsagani ” séu óánægðir með þessi mála- um 70 þús. ferkm. að stærð* lok. og eftir lágu um 7 þús. ferkm. sem hægt var að taka hvenær sem samstaða var til þess innan íslenzkrar ríkisstjórnar. Uppgeínir á herskipa- veiðum Viðbrögð annarra þjóða við 12-mílna landhe1ginni eru flestum enn í fersku minni: Allar bandalagsþjóðir okkar i Atlanzhafsbandalaginu mót- mæltu henni, en Bretar ein- ir fóru að okkur með vopn- uðu ofbeldi, og hafa þeir haldið því með mjög útdeyj- andi þrótti í 2% ár, alupp- gefnir í 3—4 vetrarmánuði tvö síðastliðin ár. Árangur þeirra af ránveið- um í básum hefur verið næsta lítill og aldrei munu þeir hafa Rétt er það, að sumir Bretar mundu hafa óskað eft- ir því að lengra væri gengið í því að beygja íslenzk stjórn- arvöld til framsals á landhelgi íslands. Engu að síður er það vitað mál og ómótmælt af ís- lenzkum aðilum, að Bretar voru þeir sem á eftir ráku um staðfestingu þiessa samn- ings og trúi þeir því sem trúa vilja, að stjórn hennar há- tignar í Bretlandi reki á eftir því að fá auðmýkjandi samn- ing eða uppgjafarsamning sér til handa úr hendi Islendinga. 14 búsund íerkílómetra landhelgi oíurseld Hvað felst svo í efni þess samnings sem hér er boðinn Karl Guðjónsson í ræðustól á funcli sameinaðs þings á fimmtudagskvöldið. Ljósm. Þjóðv. A.K. fremur þeirri til að hraða at- vinnuuppbyggingu okkar og forða okkur frá að selja ó- unnlð hráefni á erlenda markaði í stað unninnar vöru fyrir aukin verðmæti. Á lönd- unarbanns-tímabilinu fleygði fiskiðnaði okkar fram með tilkomu nýrra frystihúsa og við fur.dum markaði, eem gerðu miklu betur en að bæta upp löndunarbannið. Sóknarhugur doínar Hinu er ekki að neita, að óvild Breta í 4-mílna deilunni dró allan mátt úr þeim stjóm- málamönnum á íslandi, sem þeim em vinveittastir, til að halda áfram eðlilegri land- helgisstækkun í samræmi við þarfir hins stækkandi fiski- flota og vaxandi fiskiðnaðar í landinu. Það var ekki lengur neinn sóknarhugur í stjómarvöld- um landsins í landhelgismál- um okkar á tímabilinu eftir löndunarbannsaðgerðir Bret- anna. Þau aðhöfðust ekkert annað en að gefa út varnar- rit fyrir aðgerðunum. I einum ritlingi ráðuneytis- ins frá þeim t'ma segir ber- um orðum, að samkvæmt al- þjóðareglum hefðu íslending- ar haft fullan rétt til að ákveða grunnlínur sínar utar en gert var á ýmsum tiltekn- um stöðum. I aðalatriðum þeim stöðum, sem gmnnlínu- ibreyling er nú ráðgerð á skv. till.* ríkisstj. um lausn landr helgisdeilunnar við Breta. En þrátt fyrir þessar yfirlýsing- ar og þrátt fyrir augljósa þörf bátaflotans, reyndist stjórn Ó’afs Thórs 1953 til 1956 með öllu ófáanleg til að framkvæma neina þá stækk- þar við svo sem hann mest mátti og alþjóð er nú kunn- ugt. Hann vildi bíða eftir ráð- stefnunum. Til allrar sinnar tregðu naut hann auðvitað hins traustasta stuðnings í- haldsins. En þegar ekki varð lengur móti 12-milna útfærsl- unni staðið þá fengu núver- andi stjórnarflokkar því þó til leiðar komið, að ekki. var stærra skref stigið en 12 mílna útfærsla frá óbreyltum grunnlínum. náð að hersetja meira en 1—2 þús. ferkm. landhelginnar í einu. Þannig standa þá málin þegar ríkissljóm Islands leggur fram tillögu til þings- ályktunar um lausn fiskveiði- deilunnar við Breta. Biðja þeir um auð- mýkingu? Tillögu þessa: boða stjómar- völdin, sem stórsigur Islands í málinu. — Rökin fyrir því að hér sé rétt mat á sigrinum á að felast í því, að Bretar Alþingi til samþykktar? Efnisatriði em aðallega fjögur. Eg verð að láta mér nægja að ræða hér aðeins tvö þeirra. Fráhvarf Breta frá mótmælum gegn 12-milna landhelginni og fráhvarf -okk- ar frá frekari útfærslu á grundvelli lar.dgrunnslaganna leiði ég hjá mér að þessu sinni. Réttindi þau sem Bretum era veitt samkv. tillögunni og grunnlínubreytingarnar fyrirhuguðu em þá eftir til að líta nokkru nánar á. Með 12-mílna landhelginni svo sem hún varð 1. sept ~~ — 1“““ vcumæiuiu, sem uuenaingar t ramn. a 10. siðu ................................................................................. S...............................................„„„„„„„„„„„................... Réttindin til handa Bretum næsta þriggja ára tímabil ná með dálítið mismunandi tíma- takmörkunum yfir allt ytra 6-mílna belti landhelginnar ó- slitið frá Reykjanesi að Ing- ólfshöfða og raunar allt aust- ur um land og norður að Horni með þrem cverulegum skörðum í við Ingólfshöfða, Hornafjörð og Grímsey. Öll tímatakmörk era sjáanlega sett. eftir forskrift Breta. Veiðisvæðin em þeim opin á þeim tímum sem Bretar eru vanir að sækja á þau og þar er fisks að vænta. Á suður- austur- og norð- urlandssvæðinu lætur því nærri að tillagan jafngildi samningi um 6 mílna land- helgi í 3 ár. Fyrir vestanverðu landinu. em réttindi Bretanna tak- markaðri og ekki gengið á 12- mílna landhe’gi okkar nema út af Látrabjargi, Snæfells- nesi og norðanverðum Faxa- flóa. AIls fá Bretar þama til sinna afnota. hafsvæði L okk- ar landhelgi 14 þús. ferkm. að stærð og verður því að minnsta kosti 7-10 einnum rýmra um þá á okkar miðum en básuðu ránveiðunum. Fiskiflotum Evrópu boðið heim En þótt Bretar komi til með að þrengja hér að á mið- um ef við þá yttði gerður sl'íkur samningur, þá liggur auðvitað í hlutarins eðli, að sömu réttindi og þe:r koma til með að hljótá innan land- helginnar verða veitt öllum öðrum þjóðum, sem þess óska. Það verða því ekki einasta brezkir togarar sem við getum vænt okkur heim- sóknar af. Samningurinn nær til allra fiskisk:pa. Fiskiskip allra Evrópu-þjóða gætu því komið hér með dragnætur, síldarnætur, síldarvörnur, rek- net, handfæri, þorskanet svo að eitthvað sé nefnt af þeim veiðafæmm, sem útlendingar r otuðu hér við land fyrir eina. tíð, þótt sleppt sé öllu senK við kann að hafa bætzt síð- an þeir hurfu af okkar mið- um. Öll okkar venjulegu s'ild- veiðimið standa opin Evrópu- flotanum allt sumarsíldveiði- tímabilið, að tillögunni sam- þykktri. Það liggur í augum uppi að bað sem við látum af 'hendi er hreint ekkert lítil- ræði Smækkun landhelginnar* í 6 mílur fyr'r þrem lands- fjórðunsrum og s'körðótt 12- mílna la.ndheligi ‘fyrir einuns i milljríkjasamningi skyldi maður ætla að væri r^ðstöf- un, sem eitthvað verulegt kæmi á móti. > Hven^r einrnuðnkt Bret- ar Bolvoosbanka? Á öllum málflutningi for- svarsmanna þessa samningo má sjá að gjaldið fyr:r þettá telja þeir vera gmnnlínubreyt- ingarnar fjórar út af Strönd- Framh. á 10. síðu Ihaldið steínir að því að leggja niðnr tannlæknaþjónustn í barnaskólum tTlannskoðun og tannviðgerð- ■“■ ir skólabarna er talin nauðsynleg og sjálfsögð heil- brigðisráðstöfun í flestum eða öllum stserri bæjum og borg- um í menningarlöndum. Þessi þjónusta hefur og um alliangt skeið verið látin í :té í barna- skólum Reykjavíkur og hef ég þó fyfir satt að ekki hafi allir meirihlutamenn verið hrifnir af þeirri ákvörðun þegar h,ún var gerð. Eigi að síð-1 * ur hefurl RœSð Rerls Guðfónssonar i úfvarpsumrœðunum tannlækna- ■ þjónustan 'rúí 'á'AV um árabil verið fastur liður í heil- brigðis- þjónustu barnaskólanna. —■ Nú eru hins vegar allar horf- ur á að þessi þjónusta legg- ist niður og tannskemmdir skólabarna fái að ganga sinn gang óáreittar af heilbrigðis þjónustu bæjarins í skólun- um. Nokkur skortur er um sinn á tannlæknum og bærinn stendur í kjaradeilu við tann- læknafélagið. Afleiðingin er sú að tannlæknarnir hverfa frá starfi í skólunum og eru nú aðeins tveir eftir. Hins- vegar er um 20 manns við nám í tannlækningum og munu væntanlega útskrifast á næstu árum. 17" röfur tannlæknanna eru að -■■*• þeir hækki úr 6. launa- flokki í 5. launaflokk, að þeir íái viðurkennt 12 vikna sum- arfrí og að styttur verði vinnutími þeirra skólatann- lækna, sem ráðnir hafa verið eftir 1. marz 1955, úr 6 klst. í 5 klst. en það er vinnutími þeirra sem áður voru ráðnir til sama starfs. Með því að neita að leita samkomulags um málið er bæjarstjórnar- meirihlutinn að týna tann- læknunum frá barnaskólun- um á sama hátt og hann er að losa bæinn við verkfræð- inga og arkitekta með því að neita að ræða kföfur þeirra um lagfæringu á kjörum. Virðist baejarstjójrnarmeiri- hlutinn setja metnað sinn í að losa bæinn við sem flesta sérmenntaða menn í þjónustu hans, og sjá allir til hvers slík þróun: leiðir. Otjórn Heilsuverndarstöðv- ^ ar Reykjavíkur hefur lát- ið bæjarráði í té greinargerð um afskipti sín af tannlækna- skortinum við barnaskólana og viðræðúm sínum iim mál- ið við forráðamenn tann- læknafélagsins. Af þeirri greinargerð er augljóst að tannlæknar. telja rétt að bær- inn haldi fast við þá tilhög- un með skólatannlækna sem verið hefur. Er það skoðun tannlæknanna að með samn- ingum um bætt kjör myndi brátt úr rætast, þar sem 20 ísiendingar séu nú við tann- læknanám. Stjóm Heilsuverndarstöðvar- innar velti málinu fyrir sér á ýmsa vegu og virtust allar leiðir hennar við það miðaðar að ekki yrði samið um kjörin við tgnnlæknafé- lagið. Niðurstaðan af bolla- leggingum hennar varð sú að leggja til við bæjarráð „að við skólana starfi svo margir tannlæknar, sem til þess fást“ (og þá auðvitað að óbx'eyttum kjörum, sem þýðir 2 eins og er og vafalaust brátt engan). „Þcir annist tannviðgerðir á yngstu skólabörnunum eða tannskoðun í eldri aldurs- flokkum og nái þessi þjónusta sem jafnast til allra skól- anna.“ Lokst lagði stjórnin til að samið yrði við starf- andi tannlækna úti í bæ um tannviðgerðir eftir ábendingu skólatannlæknanna og greiði loreidrar barnanna þaer við gerðir að fullu en fái helm- ing kostnaðar endurgreiddan frá bænum, samkv. nánari reglum. Oæjarráð og bæjarstjórn •"'* samþykkti þessa tillögu stjórnar Heilsuverndarstöðv- arinnar en felldi tillögu sem undirritaður bar fram. Voru það fultrúar Sjálfstæðis- flokksins og Alþýðuflokks- maðurinn sem að þeirri af- greiðslu stóðu. Tillaga mín var svohljóðandi: „Bæjarráð álítur óhjá- kvæmilegt að halda fast við þá tilhögun með tannlækn- ingar í barnaskólum bæj- arins, sem verið hefur ur:l- aufariu ár, og telur, að einskis megi láta ófreistað til þess, að unnt sé að tryggja sem allra fyrst nauðsynlega tannlækna- þjónustu í ollum barr.iaskól- unum. Verði í þessu skyni þegar tekn r upp samning- ar við tannlæknafélagið á grundvelli krafna þess um kaup og vinnutíma og önn- ur atriði er starfið varða.“ A ugljóst er að með þeirri leið sem valin var af stjórn Heilsuverndarstöðvar- innar og meirihluta bæjar- stjórnar er verið að skjóta sér undan vandanum. Bærinn er brátt búinn að tapa öllum skólatannlæknum með því að neita samningum um kjörin, og meðan svo er ástatt fær hann ekki nýja þótt útskrif- aðir verði. Þeir eiga nægra annarra' kosta völ. Tannskoð- un og tannviðgerðir skóla- barna í stofum út í bæ mun sitja á hakanum vegna mik- illar aðsóknar fullorðinna. Og þótt börnin kæmust seint og síðar meir að mundi greiðslu- fyrirkomulagið draga mjög úr því að slík þjónusta verði al- mennt notuð. TVTiðurstaðan verður sú, ,að -*■ ’ tannlæknaþjónusta í barnaskólum höfuðstaðarins leysist upp og viðgerðir og eftirlit- með tönnum skóla- barna á lækningastofum verð- ur lítið í reynd. Þetta mun reynslan sanna. Tregða bæj- arstjórnarmeirihlutans verður þess valdandi að við hverf- um langt aftur í tímann varð-. andi bessa heilbrigðisþjón- ustu, Kerfi sem byggt var upp og J.xst oi'ðið er rifið nið- ur, og síðar verður svo að byrja á nýjan leik, þegar skaðinn af skammsýni meiri- hlutans er skeður og öllum augljós. rr - ’ MaWi«uuia pær vxo- sijornar er verið að skjóta augliós .....................................................................................„„„..................................„„„„„„......„„„„„.........................................

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.