Þjóðviljinn - 03.10.1961, Blaðsíða 4

Lektor í íslenzkum
fræðum í Greifswa
Fyrir helgina hitti Þjóðvilj-
inn að máli Árna Björnsson,
cand. mag., en hann er á för-
um til Greifswaid í Austur-
Þýzkalandi, þar sem hann verð-
ur lektor í íslenzkum fræðum
við norrænudeild Ernát-Moritz-
Arndtháskólanss. Árni er 29 ára
«ð aldri, fæddur að Þorbergs-
stöðum í Dölum árið 1932 en
hefur átt heima í Reykjavík
frá fermingaraldri. Hann varð
stúdent frá Menntaskólanum í
Reykjavík 1953, hóf nám sama
haust í íslenzkum fræðum við
Háskóla íslands og lauk cand.
mag.-prófi í janúar 1961. Eft-
ir fyrrihlutapróf 1956 dvald-
ist hann rúmlega eitt ár í Prag
sem fulltrúi Stúdentaráðs Há-
skóla ísland.s og starfsmaður
Alþjóðasambands stúdenta.
— Hefur íslenzka verið kennd
áður við skólann í Greifswald?
— Já, dr. Bruno Kress. sem
er forstöðumaður norrænudeild-
ar háskólans, hefur kennt ís-
lenzku þar, en nú vill hann
auka íslenzkukennsiuna. Dr.
Kress hefur stundað nám hér
við háskólann og hann hefur
samið eina af merkari bókum,
sem skrifuð hefur verið um
íslenzka hljóðfræði. Síðasta. ár-
ið fyrir strið kenndi Ingvar
Brynjólfsson menntaskólakenn-
ari einnig íslenzku í Greifs-
wald en á undan honum
kenndi þar Eiður sálugi Kvar-
an nokkur ár.
— Ertu tima? ráðinn til langs
— Ég er ára. ráðinn til tveggja
— Er þetta kunnur háskóli?
— Háskólinn í Greifswald
er yfir 500 ára gamall og
mjög vel þekktur, einkum
læknadeildin.
— Hver eru tildrög þess, að
þú ræðst þarna austur?
— Bruno Kress, sem á
marga góðkunningja hér á
landi, skrifaði nokkrum þeirra
og bað þá að benda sér á mann
í starfið. Við mig töluðu meðal
annars af þeim sökum dr. Alex-
ander Jóhannesson og dr. Björn
Sigfússon og varð það úr, að
ég afréð að fara, enda ráðlögðu
mér það allir þeir menn hér
við háskólann, sem ég treysti
bezt að ráða heilt.
— Hvað hefur þú starfað hér
heima síðan þú laukst próíi?
—- í sumar var ég við athug-
un á sögustöðum í Dalasýslu
á vegum Menningarsjóðs, sem
hefur á prjónunum útgáfu á
sögustaðalýsingu um allt ís-
land.
— Af hverju kýst þú heldur
að hverfa til starfa úti en að
fá þér atvinnu hér heima, t.d.
kennslu?
— Launakjör úti eru miklu
betri en þau. sem fást hér
heima. Hitt er þó miklu meira
atriði, að þarna gefst meira
tóm til þess að sinna áfram-
haldandi rannsóknum t.d. í
germanskri menningarsögu.
Hámarks vinnutími þarna
verður aðeins 12 tímar á viku.
Hér heima þurfa menn að
kenna um 40 stundir á viku
auk heimavinnu til þess að
hafa ofan í sig að éta, og eftir
það eru menn yfirleitt svo
þreyttir, að þeir hafa ekki þrek
til að sinna vísindastörfum,
enda segja prófessorar okkar.
að það sé re.vnslan að ágætir
menn, sem útskrifast úr ís-
lenzkum fræðum við háskól-
ann og byrja kennslu. t.d. í
gagnfræðaskóla, losni oft ekki
úr henni allt sitt líf.
— Ertu ekkert smeykur við
að fara þarna austur fyrir
fyrir „tjaldið“ eins og ástand-
ið er nú í heimsmálunum, Ber-
línardeilan í algleymingi- o.s.
frv.?
— I fyrsta lagi hef ég enaa
trú á öðru en að um deilumál-
in verði samið, en brjótist strið
út á annað borð. tel ég mig
sízt óhultari hér í Reykjav'k
með herstöð á næstu grösum.
— Hvenær ferðu austur?
— Ég fer á mánudaginn
kemur, 2. október.
Við þökkum Árna fyrir við-
talið og óskum honum góðrar
ferðar og góðs gengis í starfí
sínu í Greifswald. Árni vannt
um skeið á námsárum sínurrt
sem prófarkalesari hjá Þjóð-
viljanum og kona hans, Vil-
borg Harðardóttir, heíur einn-
ig unnið hjá blaðinu sem próf-
arkalesari og vinnur þar nú
sem blaðamaður. Vilborg er
við BA-nám í Háskóla íslands
og hyggst Ijúka því um miðj-
an vetur, en að því loknu
mun hún halda til Greifswald
á eftir manni sínum. Þau hjón
eiga tvö börn.
Sjómenn, iiskveiðar
og markaðsverð
• „Islands Hrafnistumenn“
Fróðum mönnum telst svo til,
að kringum fimm þúsund sjó-
menn manni íslenzka veiðiflot-
ann þegar hver fleyta er í
gangi. Fyrir fáum árum sigldi
á veiðiskipunum mikill fjöldi
færeyskra sjómanna og er talið
að þeir hafi komizt upp í nær
20% af starfandi sjómönnum
þegar þeir voru flestir. Nú má
segja að veiðiskipin séu mönnuð
Islendingum.
Þó leitað væri með logandi
ljósi um víða veröld, þá mundi
hvergi finnast jafn fámennur
hópur sem kemur með jafnmik-
inn afla að landi og hér á Is-
landi. Þetta er sú staðreynd sem
staðið hefur eins og klettur úr
hafinu gegnum árin, og engin
önnur fiskimannastétt hefur
komizt nálægt því að hnekkja
þessu meti. Það er líklega þessi
staðreynd sem er orsök þess að
margir útlendingar halda að
íslenzka fiskimannastéttin hljóti
að vera rík stétt. Og það er
hreint ekki svo undarlegt þó
þeir haldi það. En staðreyndin
í þeim efnum ér hins vegar sú,
að íslenzkir sjómenn bera ekk-
ert meira úr býtum heldur en
stéttarbræður þeirra í ýmsum
-löndum, sem fiska þó miklu
minna. Og íslenzkar fiskveiðar
hafa frá upphafi vega oftar
verið sagðar reknar með tapi
-heklur en hagnaði. Ég man
•aldrei til þess, að íslenzkar
fiskveiðar hafi verið taldar fær-
ar um að standa undir nokkurri
kjarabót til sjómanna, þó þær
hafi verið knúnar fram, og oft
jj með harðneskju.
En þrátt fyrir allt, þá er það
þó þessi fimm þúsund manna
hópur sem lagt hefur grund-
völlinn að nútímalífi á íslandi
í dag. Kringum 95% af útflutn-
ingi landsmannaa eru fiskur og
fiskafurðir, þeirri staðreynd
verður ekki haggað. Þegar þetta
er haft í huga, þá verður það
að segjast, að sjómenn hafa
verið of tómlátir um sinn hag.
Þeir hafa of lengi gert sér það
að góðu, sem stétt, að vera ann-
arra þjónar, í stað þess að vera
húsbændur yfir þeim afla sem
þeir hafa dregið úr djúpi hafs-
ins hverju sinni. Hingað til
hafa sjómenn látið sér það
nægja, að berjast fyrir brýnustu
lífsnauðsynjum sínum og sinna,
lengra hefur það ekki náð. Ef
allt væri með felldu, þá ætti
Alþingi íslendinga að vera skip-
að sjómönnum ekki minni en
að einum fjórða hluta, hverju
sinni. Á þessu þarf að verða
breyting og það er ykkar að
gera þá breytingu, góðir sjó-
menn.
• Verknámsskóli fyrir
sjómenn
Á undangengnum árum hefur
oft verið skortur á sjómönnum,
en hinsvegar hefur lítið verið
gert til að bæta úr þeim skorti.
Þó er rétt að geta þess, að hér
í Reykjavík hefur verið haldið
sjóvinnunámskeið fyrir ung-
linga nokkur undanfarin ár.
í Noregi hefur einnig verið
skortur á mönnum, bæði á -sigl-
inga- og fiskiflotann. Ég las það
nýleglö4
hafa nú stófnaö verknámsskóla
fyrir sjómannsefni og er skólinn
staðsettur í Svolvær. Skóli þessi
hefur eigið æfingaskip til um-
ráða. Þarna er gert ráð fyrir að
veita unglingum sem vilja taka
að sér hásetastörf, matreiðslu-
störf og aðstoða við vélgæzlu
fyrstu fræðslu um þessi störf, og
æfa þá undir þau. Skóli þessi
hefur að undanförnu starfað í
tveggja til þriggja mánaða nám-
skeiðum, og var sagt að næsta
námskeið hæfist 1. okt.
Er ekki orðið tímabært að
stofna íslenzkan verknámsskóla
fyrir verðandi sjómannsefni?
• Kjör rússneskra
fiskimanna
1 blaðinu Vcrkamanninum
sem gefið er út á Akureyri birt-
ist mjög fróðleg frósögn 15.
sept. sl. eftir Jón Helgason sjó-
mann, þá nýkominn úr ferð til
Sovétríkjanna. Jón kom til Mur-
mansk, einnar aðalfiskiborgar
Rússa við Hvftahaf og sá þar
mjög fjölbreyttan fiskiðnað.
skoðaði menningar- og hvíldar-
heimili sjómanna, og'Tíynfifíst
ýmsu merkilegu viðkomandi
fiskveiðum Rússa. Jón sagði há-
seta á rússneskum verksmiðju-
togurum fá í kaup 350 rúblur á
mánuði og frí hlífðarföt. Þá
skildist honum að fyrir hvern
vinnudag á sjó komi einn dagur
í landi með fullum launum. Þá
sagði hann að rússneskir sjó-
menn fengju eftirlaun þegar
þeir yrðu 50 ára gamlir.
Ég vil þakka Jóni Helgasyni
fyrir hans löngu og greinagóðu
frásögn. íslenzkir sjómenn þurfa
að afla sér sem allra gleggstrar
yfirsýnar um kjör annarra
þjóða sjómanna því að saman-
burður á bessu sviði er nauðsyn-
legur. Siómannastéttin leggur
með Iffsstaríi sfnu á hafinu
grundvöllinn ^ð þvf að vera
öndvegisstétt í hverju því þjóð-
félagi sem verður að byggja á
fiskveiðum að meginhluta, eins
og hér er gert á íslandi. En
það er ekki nóg að þetta sé
viðurkennt í ræðum á Sjó-
mannadaginn. Það sem veltur á
öllu er. að sjálf sjómannastéttin
finni máttinn í sjálfri sér, og
skipi sér til sætis samkvæmt
því.
• „Þátturinn um fiskinn“
1 tveimur síðustu þáttunum
um fiskinn í Ríkisútvarpinu,
sem Stefán Jónsson fréttamaður
annast, hefur það verið upnlýst
að íslenzkur fiskur sé seldur á
hærra verði í Bandaríkjunum
heldur en fiskur frá nokkurri
annarri þióð. Þetta fer ekkert
á milli mála, því að Stefán lof-
aði þjóðinni að heyra samtal
sem hann átti um þetta mál við
íslending, sem annast sölu á
íslenzkum fiski á Bandaríkja-
markaði.
Þetta eru óneitanlega góðar
fréttir, en gefa hinsvegar tilefni
til nokkurra hugleiðinga. Sam-
kvæmt samningi L.l.O. og fisk-
kaupenda er eftirfarandi verð á
nýjum þorski gildandi hér:
Fyrir línufisk sem komið er
með að landi dagleaa kr. 3.11
f.vrir kiló miðað við slægðan
fisk með haus. Línufiskur land-
aður eftir 4 daga ísvarinn kr.
2,97 fyrir kg. Fyrir netafisk sem
er lifandi blóðgaður og landaður
daglega kr. 2.70 fyrir kíló. Tog-
arafiskur ekki eldri í ís en 4
daga kr. 2,97. Eldri togarafisk-
ur sem er hæfur til frystingar
kr. 2,70 fyrir kg. Þetta er það
hæsta þorskhráefnisverð sem ís-
lenzk frystihús hafa greitt á
þessu ári. 1 öllum tilfellunum
er miðað við slægðan fisk með
haus.
Á sama tfma hefur verið
greitt eftirfarandi verð í bæn-
um Hammerfest sem er á öðru
lægsta verðlagssvæði Noregs:
Fyrir allan þorsk til frystingar
0,88 norska fyrir kg af slægð-
um cg hausuðum fiski. 1 ís-
lenzkum krónum 5,30. Þetta
verður fyrir slægðan fisk með
haus kr. 4.24 íslenzkar, A/S
Findus er barna starfandi og
flytur mikinn fisk á Banda-
ríkismarkað meðal annars
Þarna eru greidd við fiskvinnsl-
una vinnulaun sem eru í það
minnsta 25—30% fyrir ofan ís-
lenzk vinnulaun.
í tilefni af frétt Ríkisútvarps-
ins um hæsta verð á íslenzkum
fiski á Bandaríkjamarkaði, þá
hlýtur sú spurning að koma
fram, hvernig Norðmenn fá
staðizt það, að kaupa hráefni í
frysta fiskinn fyrir mikið hærra
verð heldur en Islendingar, og
greiða svo þar ofan í kaupið,
hærri vinnulaun til þeirra sem
við fiskiðnaðinn vinna, en selja
■svo flökin fryst á Bandaríkia-
markaði fyrir lægra verð held-
ur en Islendingar fá. Síðast en
ekki sízt, þá er flutninesleiðin
frá Norður-Noregi til Manda-
ríkjanna .talsvert lengri en héð-
an.
Þetta ætti að vera verðugt
dæmi fyrir reiknimeistara rík-
isstjórnarinnar.
En svo vilja Islendingar einn-
ig fá að vita, hvar það fé ligg-
ur falið, sem er mismunurinn á
norsku og íslenzku fiskhráefnis-
verði, og íslenzkum og norskum
vinnulaunum við vinnslu á*
fiskinum.
FISKIMÁL - Eftir Jóhonn J. E. Kúld
— ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 3. október 1961