Þjóðviljinn - 10.10.1961, Blaðsíða 10

Eins og áður hefur verið getið í fréttum cru friðargöngumennirnir sem fyrir löngu lögðu af stað frá
San Francisco á Kyrrahafsströnd Bandaríkjanna, héldu liaðan þvert yfir Bandaríkin, fóru síðan á
skipi yfir Atianzhaf, en gengu þá yfir Bretland og síðan meginland Evrópu, nú loks komnir á leið-
arenda, til Moskvu. Þar hafa þeir m. a. átt fundi með sovézkum stúdentum svo sem skýrt hefur
■verið frá í fréttum og fyrir helgi ræddu þeir við Nínu Krústjovu, konu sovézka forsætisráðherr-
ans. — Hér á myndinni fagnar sovézk kona þeim, skammt áður en haldið var inn í höfuðborg
Sovétríkjanna. — Göngufólkið er nú aftur lagt afstað heim til sín, en ekki fótgangandi.
Friðþjjófur Nansen
T’ramhald af 7. síðu.
morð. Enn aðrir skemmtu sér
við skopblaðið í Björgvin, sem
'flutti svohljóðandi auglýsingu:
„Sýning! I júnímánuði næst-
komandi sýnir Nansen safn-
vörður skíðahlaup á Grænlands-
jöklum. Sæti í jökulsprungun-
um. Farseðill heim sparast".
En ferðin var farin og tókst
.-giftus'amlega. Vísindalegt gildi
hennar var mikið og hún vakti
mikinn áhuga meðal almenn-
ings á skíðaíþróttinni.
• Á Fram í heims-
skautsísnum
Grænlandsfórðin átti eftir að
ihverfa algerlega í skugga hins
■eítirminnilega heimsskautsleið-
-angurs á skipinu Fram. Frið-
þjófur Nansen átti hugmyndina
Æð leiðangri þessum og var
ætlunin að siglá skipinu inn i
rekísinn, svo langt sem mögu-
■ legt var undan norðurströnd
Síberíu, láta skipið frjósa þar
inni og reka síðan með hafísn-
■ um, í von um að komast þann-
• ig fram hjá norðurheimsskaut-
inu eða svo nálægt því sem
. kostur yrði. Alþýða manna í
Tíoregi hafði mikinn áhuga á
’ málinu og kenndi þó jafnframt
nokkurs uggs um hvernig leið-
í angrinum myndi reiða af.
Lagt var af stað sumarið
1893. Fram sigldi austur með
- strönd Síberíu; í september var
• skipið komið í ísinn á rek
norðvestur. Ár leið og þá var
Nansen orðið ljóst áð hann
myndi ekki með þessum hætti
komast eins norðarlega og hann
hafði vonað. Þá tók hann þá
ákvörðun að fara á skíðum og
hundasleðum við annan mann
norður á bóginn, kanna ísbreið-
una og gera rannsóknir. Aðra
> slíka för fóru þeir í marz 1895.
Þá, 7. apríl, komust þeir félag-
ar á 86°4’ norðl. br. eða nær
norðurheimsskauti en nokkur
maður hafði áður komizt. Vet-
v.rsetu urðu þeir að hafa á
Franz Jósefslandi, en sumarið
1896 komust þeir til bækistöðva
leiðangurs Bretans Frederick
Jackson og á skipi hans var
haldið heim til Noregs. Voru þá
liðin þrjú ár síðan lagt var af
•stað í Fram-leiðangurinn og
hafði ekkert spurzt til þeirra
íélaga þann tíma. Um mjög
svipað leyti sneri Fram heim
á leið, skipið vár þá komið út
■ úr ísnúm'norður af Spitsbergen
og hafði verið . á reki í ísnum
í þrjú ár, nákvæmlega jafn
lengi og Nansen hafði gert ráð
fyrir í upphaflegu áætlunum
sínum um leiðangurinn.
Fram-leiðangurinn vakti að
vonum gífurlega athygli um
heim allan og Nansen varð
frægur um víða veröld og virt-
ur sem hugmyndaríkur, áræð-
inn og snjall vísindamaður og
landkönnuður á norðurslóðum.
Niðurstöður af rannsóknum
leiðangursmanna brutu alger-
lega í bága við ýmsar kenning-
ar sem áður höfðu verið uppi
um norðuríshafssvæðið; t.d. var
nú ljóst að íshafið var regin-
djúp og eyjar yfirleitt ekki að
finna þar, en áður höfðu marg-
ir könnuðir talið að hafið væri
grunnt og að stór landsvæði
skytu þar upp kollinum. Mikil-
vægt var einnig rannsóknarefni
það sem safnað var í leiðangr-
inum fyrir jarðsegulfræðina, at-
huganir á noíðurljósum, veður-
fræði. haffræði, dýrafræði o.fl.
Friðbiófur Nansen varð próf-
essor í dýrafræði við Oslóar-
háskr'la árið 1897. Hugur hans
beindist þó æ meir að haffræð-
inni og 1908 varð hann próf-
essor í þeirri grein við sams
háskóla. I haffræðinni átti
Nansen eftir að vinna braut-
ryðiendastarf; rit hans vöktu
mik'a athveli og bau sem voru
með albýðlegri blæ seldust í
stórum upplögum. en eftirsóttur
varð hann til fyrirlestrahalds
um heim allan. Sú frægð og
v* *rðing sem hann hafði unnið
sór átti eftir að hafa mikla
þýðingu fyrir hann þegar leysa
burfti vandamál þau. er hann
s>'ðar fékk að gh'ma við en voru
?Ut annars eðlis en bau sem
hann var bundinn fyrir um og
eftir aldamótin.
* Á r*Ý'um stárfsvettvangi
Friðbiófur Nansen hefði ekk-
ert kosið fremur en að fá tæki-
færi til að vinna áfram að
rannsóknarstörfum sínum, t. d.
hafði hann uopi ráðagerðir um
leiðangur til suðurheimsskauts-
ins. Fn önnnr verkéfni biðu
'hans. Árið 1905 slitu Norðmenn
sambandi sínu við Svía og þá,
á hinum örlagaríku tímum fyrir
Noreg. var htutur Nansens í að
sameina norsku bióðina og afla
máli hennar stuðnings og vel-
vildar meðal annarra þjóða
ekki lítils virði. Aliar dyr stóðu •
hinum fræga vísindamanni opn-
ðiO) ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 10. október 1961
ar. Hann var kjörinn til þess
að takast á hendur fyrsta sendi-
herraembætti sjálfstæðs Noregs
í Lundúnum 1906—1908 og í
fyrri heimsstyrjöldinni vann
hann mikilsvert starf fyrir þjóð
sína á sviði milliríkjaviðskipta.
Að stríðinu loknu gerðist
Nansen eindreginn talsmaður
Þjóðbandalagsins gamla, taldi
brýnustu nauðsyn að efla þessi
alþjóðasamtök og fá sem flestar
þjóðir til samstarfs á grund-
velli þeirra. Vann hann um
1920 mikið starf við heimsend-
ingu stríðsfanga og hverskonar
aðstoð til handa flóttamönnum.
Síðar kom það mikla starf sem
hann vann í Rússlandi, þar sem
hungursneyð var landlæg eftir
heimsstríð, b.yltingu og borgara-
stríð. Var Nansen óþreytandi,
hann ferðaðist um Evrópu þvera
og endilanga og Ameríku, hélt
fyrirlestra og safnaði fé til
hjálparstarfseminnar í Rúss-
landi; vann enn hjálparstarf
meðal grískra og armenskra
flóttamanna.
I desember 1922 tdaut Frið-
biófur Nansen friðarverðlaun
Nóbels fyrir mannúðarstörf sin
í þágu milljónanna. störf, eink-
um þau sem unnin voru í landi
bolsévikkanna. sem ekki voru
virt eða metin eða þökkuð af
öllum.
Það óh'pmiu starf, sem Frið-
biófur Nansen mnti af höndum
á briðia áratug aldarinnar,
hlaut áð segia til s’n, enda
þótt hann væri vel að manni,
stór og stæltur. Og svo bsettust
vonbrigði við; vonin sem hann
hafði bundið við batna"Hi sam-
búð þjóða og revnt siéjfur að
leggja lið með mannúðarstarfi
sínu brást. Friðbiófur Nansen
var þrevttur maður og vonsvik-
inn er hann lézt 13. maí 1930,
á 69. aldursári.
★
Hér að framan hafa verið
dregnir fram fáeinir þættir í
lífsstarfi Friðþjófs Nansens. —
Um hann hefur talsvert verið
ritað á íslenzku. M. a. eru þessi
rit: Jón Ólafsson: Þáttur af
Friðþjófi frækna, Skírnir 1896.
Norðurför Nansens. öldin,
Winnipeg 1896. Æéiágrip með
myndum í Almanalci Þjóðvina-
félagsins 1898. Ólafur Friöriks-
son: Frá Vestfjörðum til Vestri-
byggðar. För Friðþjófs Nansens
og félaga hans yfir meginjökul
Grænlands. Rvik 1927. Jón Sör-
ensson: Friðþjófssaga - Nansens,.
þýð.: Kristín Ólafsdóttir læknir.
Rabb Jéns í Veri
Framhald af 4. siðu.
þetta verð er í engu sam-
ræmi við það, sem hægt er að
greiða. Við heimtum rann-
sókn á vinnslukostnaði hér og
sölukostnaði vörunnar á er-
lendum mörkuðum. Við viljurn
fá að vita hvaða hlutverki hin-
ar svokölluðu steikaraverk-
smiðjur í Bandaríkjunum og
Bretlandi gegna (til hækkunar
eða lækkunar á hráefnisvei'ði).
sem sagðar eru relcnar þar á
ábyrgð íslendinga og kaupa
hi'áefni héðan til vinnslunnar.
Hvar lendir reksturshagnaður
þessara fyrirtækja?
Er það satt að Fiskiðjuverið.
á meðan það var ríkiseign og
seldi sjálfstætt á Bandaríkja-
markað, hafi í það minnsta í
sumum tilfellum skilað allt að
30% meiri gjaldeyri fyrir
sama magn og sömu tegund*
af fiski, heldur en þeir sem
fluttu fiskinn út til að full-
vinna hann þar fyrir neytend-
ur? Þessi staðhæfing hefur
komið fram h-"að eftir annað,
en bankar og gjaldeyrisyfir-
völd hafa ekki séð ástæðu til
að mótmæla. Svo vorum við
fræddir á því í Ríkisútvarpinu
nýlega að íslenzkur fiskur
væri seldur á alhæsta verði á
Bandaríkjamarkaði, hærra en
norskur og kanadískur fiskur,
en í báðum þessum löndum
er greitt hærra hráefnisverð
og einnig hærra kaup í fisk-
iðnaðinum. Og í Kanada ætti
kaupmismunurinn að valda
talsverðum mismun á vinnslu-
kostnaði þar sem lágmarks-
kauD verkamanna er sagt kr.
70 íslenzkar fyrir klukkustund.
eftir því sem fréttastióri út-
varpsins upplýsti nýleea, í
frásögn um ferð forseta ís-
lands.
Já, karl minn, við erum
flestir seinþreyttir til vand-
ræða þessir sjóarajaxlar. Við
höfum alizt upp við sitt af
hverju. En þó skyldi enginn
skáka í því skjóli, að hægt sé
að troða okkur um tær til
langframa. Ef þú ert búinn að
skrifa eitthvað af þessu rabbi
mínu niður, þá vil ég, að þú
Eleymir ekki að skila því.
Miiiningarkveðja
Framhald af 7. síðu.
hrósa öllum mönnum er þeir
eru horfnir af sjór.arsviðinu.
en það er ekki ofmælt um
þessa menn að þar fóru góðir
drengir fyrir aldur fram. ög
vildi ég með þessum fátæklegu
orðum votta fjölskyidum þeirra
innilegustu samúð mína.
Sóknarpresturinn gat þess
við minningarathöfnina í dag
að hafin væri söfnun til styrkt-
ar fjölskyldum hinna látnu. Ég
vil nota tækifærið: og hvetja
fólk til að sýna ’samúð sína í
verki með því að taka þátt í
þeirri söfnun. Það verður.að
v’su aldrei bðettur með peniág-
um só missir sem þetta fólk
hefur orðið f.vrir. þau sár mun
tíminn einn græða að rtokki;u,
, en fjárhagslegur styrkur kem-
Ur sér vel fyrir bá sém misst
hafa sína fyrirvirnu og þá
fyrst' og fremst ekkjurnar þrjar
með ung börn.
Hjáipið þeim til að komast
yfir fyrstu f járhagsörðugleik-
ana. Svo bezt verður heiðruð
minning þeirra sem þær hafa
misst.
Benedikt Þorsteinsson.
SEMPERIT
hjólbarðar
590 X 14
670 X 15
710 X 15
Hvergi hagstæðara verð.
G. HELGASON &
MELSTED H.F.
Rauðarárstíg 1, sími 11644.
Húsnæði
1 til 2ja herbergja íbúö eða tvö herbergi með
aðgangi að eldhúsi óskast fyrir sænsk hjón með
eitt barn.
BÆJARSÍMI REYKJAVÍKUR.
Stúlka
óskast til almennra skrifstófustarfa. Tilboð með upplýs-
ingum sendist afgreiðslu Þjóðviljans, merkt:
„ÁHUGASÖM".
Sendill
óskast nú þegar.
Þjóðviljinn
. illiuiþl-'jli' j . '■ f iV'lód V-