Þjóðviljinn - 03.12.1961, Síða 6

þlÓOVIUINN
Útgefandi: Samelnlngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstlórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. —
FréttaritstJórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgelr
Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19-
8ími 17-500 (5 línur). Áskriftarvprð kr. 50,00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
íf
Þetta má elíki gerast
pyrir einum áratug eða svo hefðu það þótt hin frá-
leitustu tíðindi að bandaríska hernum yrði leyft
að starfrækja siónvarp handa íslendingum; Morgun-
blaðið og Alþýðublaðið hefðu risið af alefli gegn slíkri
tillögu e'kki síður en Þjóðviljinn og Tíminn. Á þeim
árum skrifuðu hernámsblöðin enn um nauðsyn þess
iað Islendingar forðuðust óþarft samneyti við hið er-
lenda lið og vöruðu við hættu á lausung og ómenningu
sem ævinlega fylgir erlendum herstöðvum. Raunar eru
ekki nema 8-r-7 ár liðin síðan Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn gerðu sameiginlegar ráðstafarí-
ir til þess að koma í veg fyrir samneyti íslendinga og
hernámsliðsins, settu reglur til að sporna við innrás
dátannia í höfuðborgina og komu upp rammbyggilegri
girðingu kringum Keflavíkurflugvöll.
•
gn sú sjálfsvirðing sem þrátt fyrir allt birtist í þess-
um viðbrögðum er nú þrotin hjá ráðamönnum
stjornarflokkanna. Nú skal ekki framar var-að við spill-
ingu og afsiðun, heldur skal 'hroðanum greiddur far-
vegur til sem allra flestra. Allar reglur hafa verið
þvjerbrotnar seinustu árin; varnarmáladeild utanríkis-
ráðuneytisins gerir það að sérstöku verk-
efni sínu að hleypa íslenzkum stúlkubörnum í svall-
veizlur dátanna á Keflavíkurflugvelli; og nú skal ekki
lerígur látið þar við sitja að þeir njóti áhrifa hernáms-
ins sem bera sig sérstaklega eftir björginni, heldur skal
hernámsliðinu nú helzt boðið inn hvert einasta íslenzkt
heimili með heimild til að komá upp öflugu sjónvarpi.
Þannig skal hernámsliðinu leyft að beita sterkasta áróð-
urstæki nútímans til þess að hafa áhrif á íslendinga,
menningu þeirra, skoðanir og tungu. Og þetta er meira
að segia gert að hugsjónamáli í þágu varna, frelsis og
lýðræðis í stjórnarblöðunum, en þeir sem telja að ís-
lendingar megi aldrei afhenda neinu erlendu ríki yfir-
ráð yfir menningar- eða ómenningarstarfsemi á íslandi
eru umsvifalaust gerðir að fláráðum kommúnistium.
•
jþessi umskipti sýna glöggt hvernig ráðamennirnir
eru að verða samdauna ihernáminu; hin illa nauð-
syh breytist fyrst í nauðsyn og síðan í góða nauðsyn;
heilbrigðar íslenzkar skoðanir koðna smátt og smátt
niður og lognast út af; sjálfsvirðing-fullveðja manna
breytist í algert skeytingarleysi eða undirlægjuhátt.
Haldi enn áfram sú hugarfarsbreyting sem einkennt
hefur síðasta áratug verður þésá ekki langí að bíða
að hér vaxi upp kynslóð sem þiggur andlega næringu
sína úr dátagamni og heldur að það sé íslenzk menn-
ing.
i •
1 h'j ' _
j . :i‘! •„ ' ’ y i
1 E"da þótt ráðamennirnir séu áð kalla slik örlög yfir
þjóðina af skammsýni eða enn verri hyötum, skil-
ur allur þorri þjóðarinnar enn hver hætta er á ferð-
um. Menntmenn úr öllum stjórnmálaflokkum eru agn-
dofa yfir framferði valdhafanna: foreldrar sém ætlað
höfðu börnum sínum rismeiri híut horfa með skelf-
| ingiu fram á að andlegur þroski þeirra verði steyptur
í móti sjónvarpsins frá Suðurnesjum. En þá er ekki
seinna vænna að rísa til varriar; þarna verður að setja
mörkirí, hvort sem menn eru með hernámi eða móti,
með hlutleysi eða hernaðarbandalagi; nú verða íslend-
ingar að hafa dug til þess að Stíga út fyrir flokkatak-
mörkin og tryggja þaú menningarvérðmæti Sem gera
okkur að þjóð. — m.
Einar Petersen, Kleif.
Fyrr á öldum þegar allsráð-
andi erlendir kaupmenn og
innlendar búðarlokur þeirra
höfðu mergsogið almenning
svo að hann átti ekki fyrir
mannslangri spýtu og gömlu
skálarnir höfðu þá breytzt í
lágar hriplekar baðstofukytrur,
kaldar kytrur, því skógum
landsins hafði víða verið full-
brennt, þá sáu kotamennirnir
í draumum sínum opnast ið-
græna dali að baki byggðar-
innar. I þessum draumadölum
voru stórar lagðsíðar sauða-
hjarðir á beit, þar bjó fólk í
sterkviðuðum reisulegum bæj-
um, fólk sem var afrennt að
afli og fremra öðrum um at-
gervi alla.
Þessir draumar auðguðu ís-
lenzkar bókmenntir að væn-
um skerf þjóðsagna — sem
margt fólk les með ánægju enn
í dag.
Nú mun enginn íslendingur
trúa lengur á mannabyggðir í
iðgrænum dölum, földum að
baki byggðarinnar. Samt geta
enn ótrúlegustu hlutir gerzt.
Einn góðan dag horfir þú yfir
djúpan dal með grænum tún-
um, vallgrónum v.eggjum, er
vitna í þögn sinni um líf og
starf sem eitt sinn var, böm
að leik, búsmala á stöðli,
bændafólk í önnum. Þú horfir
yfir grænar rústir gleymdrar
byggðar og þögn dalsins veitir
þér ekkert svar um þá sögu
er hér gerðist. Þögn. Nei, hér
er engin dauðaþögn. „Hárra
fjalla frægðaróð fossarnir mín-
ir sungu ... 11 kvað forðum
maður sem fæddist eigi all-
fjarri handan f.iallanna; foss-
arnir eru ekki flúnir — þótt nú
syngi þeir ekki lengur æsku
vögguljóð á vori.
Degi var tekið að halla. Það
var sumardagur, mildur sum-
ardagur þegar - ýrði úr lofti,
svo fyrrastríðsskáldín hefðu
kannski freistazt til að segja
að mininninn væri að gráta, en
: skáldið, förunautur minn og
leiðsögumaður í þessari píla-
grímsgöngu fór ekki mildum.
orðum um regnið, Við héldum
út moldmjúka Galmarströnd-
ina. — Veiztu ekki hvar hún
er? Ef ekki þá kannastu
kannski við Hjalteyri? Að baki
bæjanna þar er hátt fjall, heill
klasi af fjöllum. Xnni milli
þeirra fjalla liggur Þorvalds-
dalur. Þangað er förinni 'heitið.
En fyrst stefnum við út til
hafs, yfir Hillurnar, framhjá
Kálfsskinni þar sem konungur-
inn dó, snarbeygjum hjá Ár-
skógi svo við stefnum nær til
sömu áttar og við komum úr,
framhjá síðasta bænum og til
fjalla upp með ánni — Þor-
valdsá. Það hefur sennilega
hrunið úr fjallinu neðst í daln-
um og. hálflokað honum. Neðst
í hólaþyrpingunni er bærinn
Kleif. Maður sem ég eitt sinn
kynntist hefur nú tekið sér
bólfestu þar. Á girtri slétt-
unni neðan bæjarins er mikið
og hátt gras, ofurgnægð af
grasi. Og þarna niðri undir
ánni sjáum við hann fást við
gras og sláttuvél. Eigi veit ég
hverjum augum útvegsbænd-
urnir niðri á ströndinni líta á
búskap þessa fornvinar míns;
hann hirðir lítt um að binda
bagga sína sömu hnútum og
samferðamenn.
Harla langt er liðið frá því
ég sá hann síðast; hár hans
hefur tekið að grána á und-
anfömum árum en hann er
sterklegur enn sem fyrr, hreyf-
ingamar eru kannski ekki al-
veg lausar við þreytu — en
þar fer maður sem ekki læt-
ur kúgast. Hann minnir á
manninn í Markens gröde
Hamsuns. Hingað kom hann
vormorgun einn með poka á
baki og skóflu og byrjaði að
róta. Hér er enginn skógur í
bjálkakofa og því lét hann sér
nægja gamla baðstofu er enn
lafði uppi, eftir áratuga fjar-
vem manna. Þar inni hefur
hann staflað til rjáfurs bókum
á mörgum þjóðtungum. Á löng-
um vetrarkvöldum nýtur hann
þar góðra förunauta.
— Hversvegna : fórstu að búa
hér í eyðidal, Eiriar? Er þetta
ekki kot — og ér nokkur leið
að búa hér?
Józki
Islendingurinn
i
/
Þorvaldsdal
— Jú, Kleif er kotjörð, en
það er hægt að lifa hér — það
er hægt að leika sér að því að
framleiða hér 300 þús. lítra af
mjólk — ef maður hefur efni
á því.
— Finnst þér ekki erfitt að
búa á íslandi?
— fsland er með allra beztu
löndum í heimi til grasræktar.
Hér þarf góða og sterka sláttu-
vél og tætara og traust á ís-
lenzku grösin, þau þola mis-
jafnt árferði og gefa jafnmik-
ið og crlend.
Það er ekki árferðið sem er
erfiðast hér heldur vantrúin á
landið.
— Vorar’ ekki seint hér uppi
í dalnum svona norðarlega?
— Síðastliðið vor var mjög
gott hér. Síðasti skaflinn var
runnin við bæinn síðasta
mánudag í maí, en 1959 fór
síðasti skaflinn af túninu 29.
ágúst. Gróður kom samt nokk-
uð seint og ég hafði kýrnar
á túninu fram á mánaðarmót
júní-júlí.
— Þú ert Jóti að uppruna?
— Já, ég er Jóti að upp-
runa. Flestir Danir sem búa í
sveit á íslandi eiga ættir að
rekia til Viborg Amt á Jót-
landí.
— Hvenær komst þú til Isl-
lands?
— Ég kom til íslands árið
1931 og fór þá að Mosfelli.
— Hvernig stóð á því að þér
datt í hug að fara til Islands,
— vissirðu nokkuð um landið?
— Já, ég hafði verið fneð Is-
lendingum á Askov, Villa frá
Skáholti, Jóni Björnssyni rit-
höfundi og Kristjáni í Últíma.
— Og hefurðu verið' hér síð-
an?
— Nei, ég-fór aftur til Dan-
merkur eftir eitt og hálft ár
— og þá á Askov. Þá var
kreppan í Danmörku tíg allar
leiðir lokaöar. Ég kom því aft-
ur til, íslands 'eftir nokkur ár.
— Hvenær?
— Það vár lO; máí Í939.
— Þú hefur sloppið mátuíega •
fyrír stríðið.
— Já, stríðið vár þá i f und-
irbúningi.Fjóni heyrði mað-
JB) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 3. desember 1961