Þjóðviljinn - 13.11.1962, Blaðsíða 2

2 SÍÐA
ÞJÓÐVILJINN
Þriðjudagur 13. nóvember 1962
Skylt að taka við LÍV
1) Markmið og hlut'verk LÍV
í 2. gr. samþykkta Landssam-
bands íslenzkra verzlunarmanna
segir, að tilgangur sambandsins
sé að efla samtök skrifstofu- og
verzlunarfólks, vera málsvari
þeirra og hafa á hendi forystu
í hagsmunamálum þeirra. Þess-
um tilgangi hyggst sambandið
samkvæmt 3. gr. samþykktanna
ná með því að gangast fyrir
stofnun verzlunarmannafélaga,
hvar sem er á landinu, hafa
sem nánasta samvinnu við þau
félög, sem í sambandinu eru,
og styðja þau eftir mætti í hags-
munamálum þeirra. Samkvæmt
4. gr. geta öll verzlunarmanna-
íélög, sem uppfylla skilyrði sam-
þykktanna, verið í sambandinu,
en skilja verður orðið verzlunar-
eða skrifstofumaður í þessu sam-
bandi svo, að þar sé átt við
íaunþega. enda eru ótvíræð á-
ur því eigi talið, að Alþýðu-
sambandið fái út af fyrir sig
byggt synjun sína um að veita
LlV félagsréttindi á eigind
LlV, þ.e. að þar sé ekki um
hreint launþegasamband að
ræða. Sama máli gegnir um þá
ástæðu, sem borin var fram á
Alþýðusambandsþinginu 1960 og
fólst í tiliögu þeirri sem sam-
þykkt var þar þá og lýst er
hér að framan, að „synja um
sir.n inntökubeiðni Landssam-
bands íslenzkra verzlunarmanna,
meðan skipulagsmái Alþýðu-
sambandsins eru í deiglunni".
Er það ósannað gegn mótmæl-
um stefnanda, að skipulagshætt-
ir LÍV gætu ó nokkurn hátt —
þótt það samband fengi inn-
göngu í Alþýðusambandið, stað-
ifl í vegi fyrir skipulagsbreyt-
ingum á hinu síðar nefnda.
Næst kemur þá til álita, hvort
Lokakafli dóms Hákonar Guðmunds
sonar, Gunnlaugs E. Briem og
Einars B. Guðmundssonar í LÍV-málinu.
kvæði í samþykktum allra þeirra
félaga, sem eru i LÍV um það.
að innganga í þau sé því skil-
yrði bundin, að umsækjandi sé
launþegi i verzlunarstétt. Kem-
ur það heim við ákvæði 29. gr.
sömu samþykkta LÍV, sem kveð-
ur svo á, að ekkert félag megi
vera í sambandinu, nema það
skyldi félaga sína til þess að
halda kauptaxta og samninga
annarra félaga í sambandinu en
það ákvæði mun vera i samræmi
við það sem venjulegt er að
standí í lögum stéttarfélagasam-
banda. LÍV er því ótvírætt sam-
band launþega, og getur það
engu breytt um eðli þess þótt
rneðal félagsmanna kunni að
finnast einhverjir, sem ekki eiga
lögvarinn rétt til inngöngu, sbr.
dóm Félagsdóms í málinu nr.
3/1945. Alþýðusamband Islands
f.h. Verzlunarmannafélags Vest-
mannaeyja gegn Félagi kaup-
sýslumanna í Vestmannaeyjum.
Mun það og eigi óalgengt hér-
lendis, að menn haldi áfram að
vera í stéttarfélagi sínu þótt þeir
skipti um starfsgrein.
2) Lög Alþýðusambands
Islands.
Samkvæmt lögum þess er það
samtakaheild íslenzkrar alþýðu
í verkalýðsmálum með því hlut-
verki að hafa forystu í stéttar-
baráttu og félagsstarfsemi alþýð-
unnar á íslandi í málum at-
vinnustéttanna. 1 4. gr. segir, að
höfuðatriðin í starfsemi sam-
bandsins séu m.a. að gangast
fyrir stofnun stéttarfélaga og
tryggja að þau séu í sambandinu.
Þá segir svo í 5. gr., að með
orðinu stéttarfélag sé átt við
hverskonar verklýðsfélög, iðn-
félög og önnur stéttarfélög, jafnt
iðnlærðra manna sem annarra,
er samkvæmt tilgangi sínum og
starfsemi geti verið í alþýðu-
samtökunum. 1 6. gr. er svo
mælt, að félög sömu eða líkra
starfsgreina geti „gert samn-
band með sér og hafa slík stétt-
arsambönd einnig rétt til þátt-
töku í Alþýðusambandinu með
sömu takmörkunum og stéttar-
félög eftir því sem við á“, Sam-
kvæmt 17. gr. greiðir hvert fé-
eða stéttarsamband. sem er
í Alþýðusambandinu, skatt af
félagsmönnum sínum. Loks segir
í 51. gr., að félög sömu at-
vmnustéttar geti gert með sér
samband, er nái um land allt.
Af því, sem nú hefur verið
rakið um markmið, starfsháttu
og skipulag LlV og Alþýðusam-
bands Islands. verður að telja,
að stefnandi (LlV) sé samband
þess konar stéttarfélaga. sem
stefndi, Alþýðusamband Islands,
hefur að markmiði -samkvæmt
4. gr. laga sinna að fá í sam-
bar.dið og halda þeim þar. Verð-
stefndi geti farið að eigin geð-
þétta um það, hverjum hann
veitir inngöngu í Alþýðusam-
bandið eða hvort stefnandi (LlV)
eigi rétt til inngöngu samkvæmt
landslögum.
t 1. gr. laga nr. 80/1938 um
siéttarfélög og vinnudeilur er
viðurkenndur réttur manna til
þess að stofna stéttarfélag og
stéttarfélagasamband, til þess
að vinna sameiginlega að hags-
munamálum verklýðsstéttarinnar
og launtaka fyrirleítt, og í 13.
gr sömu laga er stéttarfélögum
og samböndum stéttarfélaga
heimilað að semja um gagn-
kvæman stuðning. Þá er í 3. gr.
laganna gert ráð fyrir því, að
stéttarfélagasambönd geti gert
bindandi kjarasamninga vegna
féiagsmanna þeirra stéttarfélaga,
sem í sambandinu eru. Loks eru
ssmbönd verklýðsfélaga sam-
kvæmt 45. gr. nefndra laga lög-
mæltir umbjóðendur þeirra fé-
laga, sem í þeim eru, í mála-
rekstri fyrir Félagsdómi.
Samkvæmt ákvæðum 3. gr.
laga nr. 80/1938 ráða stéttarfé-
lögin sjálf málefnum sínum með
þeim takmörkunum, sem lögin
setja, og verður að skýra þetta
úkvæði- svo, að það frjálsræði
eigi einnig við um stéttarfélaga-
sambönd, enda í samræmi við
það félagafrelsi, sem 1. gr. lag-
anna tryggir. I 2. gr. laganna
eru félagafrelsi stéttarfélaganna
þó settur nokkrar skorður, því
þar er svo mælt, að stéttarfé-
lög skuli opin öllum í hlutað-
eigandi starfsgrein Að því er
stéttarfélögin varðar, verður að
skilja þetta ákvæði svo, að ver-
ið sé að tryggja launþegum al-
rnennt, að möguleikar þeirra til
vinnu á hinum almenna vinnu-
markaði í starfsgrein þeirra, séu
eigj skertir með því, að stétt-
ai-félag, sem fengið hefur með
kjarasamningi forgangsrétt til
vinnu hjá vinnuveitendum, láti
hentisemi ráða því, hvaða laun-
þegar innan starfsgreinarinnar
geti notið góðs af þeirri að-
stöðu, sem náðst hefur. En auk
þessara starfslegu hagsmuna,
sem ákvæði 2. gr. laga nr 80/1938
taka til og miðast við, verður
að telja, að ákvæði hennar feli
einnig í sér rétt launþegum
til handa til þess að geta með
starfssemi sinni í stéttarfélagi
því, sem hlut á að máli, haft á-
hrif á hagsmunabaráttu þess í
starfsgrein þeirri, sem um er að
ræða, sbr. dóm Félagsdóms í
málinu nr. 2/1942: Steingrímur
Aðalsteinsson gegn Verkalýðs-
félagi Akureyrar.
3) Af hálfu stefnda hefur því
verið haldið fram í máiinu, að
þar sem það sé eigi tekið fram
beinlínis í 2. gr. laganna, að
stéttarfélagasambönd skuli vera
opin stéttarfélögum, sé óheimilt
að leiða slíkan rétt stéttarfélög-
um til handa af ákvæðum henn-
ar. Bendir hann í því sambandi
á það, að við afgreiðslu máls-
ins á Alþingi, er lög nr. 80/1938
voru til umræðu hafi verið felld
breytingartill. er g^kk í þá átt,
a„ stéttarsambönd skyldu vera
opin öllum stéttarfélögum. Þetta
getur þó eigi ráðið neinum úr-
slitum. Verður þar að hafa í
huga, að þegar nefnd lög voru
sett, var skipulag Alþýðusam-
bands Islands allt annað en nú.
Alþýþusambandsþingið var þá
jafnframt flokksþing ákveoins
stjórnmálaflokks. og því eigi
eðlilegt, að það væri tekið beint
fram í lögum, að ópóiitísk starfs-
greinafélög ættu rétt til inn-
göngu í það. Þetta stjórnmála-
einkenni Alþýðusambandsins þá
kemur og ljóst fram aí nefndri
breytingartillögu. því hún var
nánar tiltekið á þá leið, að
stéttarsamband skyldi vera opið
öllum stéttarfélögum — að allir
meðlimir stéttarfélaganna skyldu
kjörgengir til allra stjórnarstarfa
og trúnaðarstarfa sambandsins
án tillits til þess, hvaða stjórn-
málaflokki þcir fylgdu. Árið 1940
var skipulagi Alþýðusambands-
ins hins vegar breytt. Verður
það þá hreint stéttarfélagasam-
band, slitið úr hinurn nánu
tengslum við þann stjómmála-
flokk, er það var í áður, með
þvi skipulagi og markmiði sem
áður hefur verið lýst, að gangast
fyrir stofnun stéttarfélaga og
tryggja, að þau séu í samband-
inu til þess, að það geti gegnt
því hlutverki að hafa forystu í
stéttarbaráttu og félagsstarfsemi
atvinnustéttanna hér á landi.
Hefur það, svo sem alkunnugt
er, nú náð því áhrifavaldi, að
það er sterkur aðili innan þjóð-
félagsins og afstaða þess til
launakjara og efnahagsráðstaf-
ana allra þung á metunum og
skiptir launþega miklu máli. Þá
er Alþýðusamband íslands í
mörgum tilfellum lögmætur full-
trúi launþega um hlutdeild í
mörgum stjórnarnefndum, sem
fjalla um málefni launþega og
hagsmuni þeirra.
Samkvæmt því, sem nú var
rakið er það ríkt hagsmunamál
stéttarfélaga að hafa aðstöðu til
áhrifa á starfsemi og stjórn Al-
þýðusambands Islands og á það
jafnt við um sambönd stéttar-
félaga. Þykja lagarök, eðli máls
og grundvallarreglur 2. gr. laga
nr. 80/1938 leiða til þess, að
stéttarfélög og sambönd stéttar-
félaga eigi rétt til inngöngu í
heildarsamband vinnustéttanna,
Alþýðusamband Islands. ef full-
nægt er reglum og skilyrðum í
lögum þess.
Með vísun til þessa verður að
telja að Landssamband íslenzkra
verzlunarmanna eigi að lögum
rétt til félagsréttinda í Alþýðu-
sambandi Islands að fullnægðum
þeim inntökuskilyrðum, sem
stefnda er rétt að setja fyrir
inngöngu í Alþýðusambandið og
lög þess fela 5 sér, enda mundi
það leiða til félagslegs misréttis,
ef Aiþýðusambandið, sem þegar
hefur veitt inngöngu tveim
þeirra verzlunarfélaga, sem nú
eru í L.l.V. geti synjað öðrum
hliðstæðum félögum verzlunar-
og skrifstofufólks um inngöngu.
4) Af hálfu stefnda hefur því
loks verið haldið fram, að
stefnandi fullnægi ekki í ein-
stökum atriðum inntökuskilyrð-
um þeim, sem Alþýðusambandið
setur.
Svo sem áður getur, virðist því
hafa verið haldið fram á Al-
þýðusambandsþinginu 1960, að á
skorti í ýmsum atriðum. að
stefnandi fullnægði inntökuskil-
yrðum. Stefnanda var þó eigi af
stefnda hálfu gefið til kynna,
hverju áfátt væri, enda þótt
þessi almennu mótmæli væru
höfð uppi 1 flutningi málsins
hér fyrir dómi. Hins vegar lagði
stefnandi hvorki fram samþykkt-
ir hinna einstöku félaga né fé-
lagaskrár þeirra. I tilefni af
þessu úrskurðaði' Félagsdómur
21. júní s.l. samkvæmt heimild
í 56. gr. laga nr. 80/1938, að
stefnandi skyldi leggja fram
Framhald á 10. síðu.
Ekki laqarök
Mál þetta, sem dómtekið var
eftir munnlegan málflutning
hinn 26 f. m„ hefur Landssam-
band íslenzkra verzlunarmanna
höfðað fyrir Félagsdómi með
stefnu. útgefinni 5. apríl 1961
gegn Alþýðusambandi íslands
og haft uppi þessar dómkröfur:
,Að stefnda. Alþýðusamband ís-
lands. verði með dómi skyldað
til að veita stefnanda, Landssam-
bandi islenzkra verzlunarmanna,
inngöngu í Alþýðusamband ís-
lands með fullum og óskertum
réttindum sem stéttarfélagasam-
sambandi. Þá hefur stefnandi
krafizt þess, að stefnda verði
dæmt til greiðslu málskostnaðar
að mati dómsins.
Stefnda hefur krafizt þess, að
sambandið verði algerlega sýkn-
að af öllum kröfum stefnanda
mjög lengi í deiglunni og ekk-
ert útlit fyrir. að þau leysist á
næstunni. 1 þessu sambandi hef-
um launþegur bráð og brýn
nauðsyn, starfslega séð, að fá
inngöngu, en slikt eigi alls ekki
ur stefnandi á það bent, að í við, að því er varðar stefnanda
samtökum stefnda séu að minnsta
kosti tvö stéttarfélagasambönd.
Þá hefur stefnandi bent á á-
kvæði 2. mgr. 6 gr. samþykkta
stefnda. en þar segir. að félög
sömu eða líkra starfsgreina geti
gert samband með sér, og hafi
sljkt stéttarsamband einnig rétt
til báttöku í Alþýðusambandinu
með sömu takmörkunum og stétt-
arfélög, eftir því sem við á.
í lögum um stéttarfé'.ög og
vinnudeilur nr 80/1938 sé svo
í 1. gr. ákveðið, að menn skuli
eiga rétt á að stofna stéttarfélag
og stéttarfélagasambönd í þeim
tilgangi að vinna sameiginlega
að hagsmunamálum verkalýðs-
Sératkvæði Benedikts Sigurjónssonar
og Ragnars Ölafssonar í LlV-málinu
og því dæmdur málskostnaður
úr hendi stefnanda að mati
dómsins.
Stefndi krafðist upphaflega,
að máli þessu yrði vísað frá Fé-
lagsdómi, og með dómi, upp-
kveðnum 22 febrúar 1962. var
máli þessu vísað frá dómnum.
Þeim dómi var skotið til Hæsta-
réttar og með dómi. uppkveðn-
um 4. apríl s.l.. dæmdi Hæsti-
réttur, að Félagsdómur skyldi
fjalla um mál þetta.
Málsatvik eru i stuttu máli
þau, að hinn 2. júní 1957 stofn-
uðu nokkur félög skrifstofu- og
verzlunarfólks svonefnt Landsh
samband islenzkra verzlunar-
manna, stefnanda í máli þessu. Á
öðru þingi stefnanda í maímán-
uði 1959 var samþykkt að sækja
um inngöngu í stefnda.' Alþýðu-
samband íslands, Virðist þá hafa
verið talið. að í Landssambandi
íslenzkra verzlunarmanna væru
20 félög
Hinn 14. júlí 1960 mun stefn-
andi síðan hafa sótt um inngöngu
í Alþýðusamband íslands. Mið-
stjórn stefnda sendi umsókn
þessa, svo sem venja mun vera,
til miiliþinganefndar sinnar £
laga- og skipulagsmálum, sem
skyldi gefa umsögn um inntöku-
beiðnina. Samkvæmt því, sem
haldið er fram í málinu o.g eigi
hefur verið véfengt, náðist ekki
samkomulag í nefnd þessari um
málið. Munu nokkrir nefndar-
manna hafa lagt til, að stefn-
anda yrði synjað um inneöngu,
þar sem skipulagsmál stefnda
væru enn í deiglunni, enda væri
skipulag stefnanda annað en
skipulag þeirra starfsgreinasam-
banda, er þegar væru félagar
innan stefnda. Hinn hluti nefnd-
arinnar mun hins vegar hafa
viljað mæla með því, að stefn-
anda yrði veitt innganga að til-
skyldum nokkrum breytingum á
samþykktum og að undangeng-
inni endurskoðun á félagaskrám
hinna ýmsu félaga. Með hliðsjón
af þessu mun miðstjórn stefnda
síðan hafa synjað stefnanda um
inngöngu. Mál þetta kom fyrir
aðalfund stefnda. Alþýðusam-
bandsþing, á árinu 1960. Á aðal-
fundinum var samþykkt tillaga
þess efnis. að staðfest væri sú
ákvörðun miðstjórnar að synja
stefnanda um inngöngu, meðan
skipulagsmál stefnda væru í
deiglunni.
Kröfur sínar í máli þessu
byggir stefnandi á því, að
stefnda sé skylt að veita Lands-
sambandi fsienzkra verzlunar-
manna inngöngu í samtök sín.
Þau rök stefnda, að verið væri
að vinna að breytingu á skipu-
lagsmálum sambandsins og því
óeðlilegt að taka stefnanda inn
í sambandið, séu eigi rétt, enda
hafi skipulagsmál þessi verið
stéttarinnar og launtaka yfirleitt.
Þá sé í 2. gr. sömu laga fram
tekið. að stéttarfélög skuli opin
öllum í hlutaðeigandi starfs-
grein. Sama I^ljóti að gilda, þegar
um sé að ræða allsherjarsamtök
launþega, stefnda í máli þessu. og
félög launþega eða félagasam-
bönd launþega, þessir aðilar
hljóti að eiga rétt til inngöngu
í heildarsamtökin. Hefur stefn-
andi á það bent. að stefnda sé
í mörgum tilvikum fyrirsvari og
fulltrúi allra launþega í landinu
og hin einustu heildarsamtök
þeirra. Með lögum sé stefnda fal
og kröfu hans um inngöngu í hin
stefndu samtök. Hefur af hálfu
stefnda verið á það bent, að
auk þeirra séu önnur launþega-
sambönd hér á landi, svo sem
Farmanna- og fiskimannasam-
band íslands og Bandalag starfs-
manna ríkis og bæja.
Enn hefur stefndi á það
bent, að er frumvarp að lögum
nr. 80/1938 var til meðferðar á
Alþingi. hafi einmitt komið fram
tillaga um að stéttarsamböndum
yrði gert að skyldu að veita
stéttarfélögum inngöngu, en sú
tillaga hafi verið felld.
Þá hefur af hálfu stefnda verið
talið, að í samþykktum stefn-
anda svo og ýmissa hinna ein-
stöku félaga innan þess, séu á-
kvæði slík, að eigi sé unnt að
veita þeim inngöngu, nema breyt-
ingar séu á gerðar. Enn hefur
verið talið af hálfu stefnda, að
félagaskrár sumra hinná ein-
stöku félaga væru gallaðar. Af
stefnda hendi hefur og verið á
það bent. að innan stefnanda
séu tvö stéttarfélög, sem einnig
séu nú sjálfstæðir félagar Al-
þýðusambands íslands.
Svo sem áður getur. segir í
1. gr. laga nr. 80/1938 um stétt-
arfélög og vinnudeilur, að menn
eigi rétt á að stofna stéttarfélög
og stéttarfélagasambönd í þeim
tilgangi að vinna sameiginlega
að hagsmunamálum verkalýðs-
stéttarinnar og launtaka yfir-
leitt. í 2. gr. laganna segir, að
stéttarfélög skuli opin öllum í
hlutaðeigandi starfsgrein eftir
nánar ákveðnum reglum í sam-
þykktum félaganna. Hefur þetta
ákvæði verið skýrt á þann hátt,
að stéttarfélög séu skyld að
fyrir allar launastéttir. Áhrif og
völd stefnda séu mjög mikil
og það hljóti að vera sérhverju
launþegafélagi eð launþegasam-
bandi geysilegt hagsmunamál að
fá aðild að samtökum stefnda og
hljóti stefnandi að eiga rétt á
slíkri inngöngu samkvæmt eðli
málsins og með lögjöfnun frá
fyrrgreindu ákvæði 2. gr. laga
nr. 80/1938
Af hálfu stefnda er sýknu-
krafan á því byggð, að stefn-
andi eigi engan lögvarinn rétt
til inngöngu í sambandið. Hið
stefnda samband sé frjáls sam-
tök launþegafélaga og auk þess
séu í þvi tvö starfsgreinasam-
bönd. Stefnda ráði sjálft skipu-
lagsmálum sínum og þá einnig
því, hverjum það veiti inngöngu.
í þessu sambandi sé algerlega ó-
heimilt að jafna til ákvæða 2.
gr. laga nr. 80/1938 um skyldu
stéttarfélaga til að veita inngöngu
launþegum í þeirri starfsgrein,
sem þau starfa í. Það ákvæði sé
eðlilegt, að því er stéttarfélögin
varði. því það geti verið einstök-
in .margjsjton.ar hagsmunagæzlEi, .yeita inngöngu þeim mönnum-er
sanni, að þeir h\fi starfslega
hagsmuni af því að vera félags-
menn. enda komi ekki tij önnur
atriði, er útiloka þá frá þátt-
töku. í 2. gr. er hins vegar ekk-
ert getið um stéttarfélagasam-
bönd. í 3. gr laganna er tekið
fram, að stéttarfélög ráði mál-
efnum sínum sjálf með þeim
takmörkunum, sem sett séu í
lögunum. Þá er tekið fram, að
einstakir meðlimir félaganna séu
bundnir við löglega gerðar sam-
þykktir og samninga félagsins og
stéttarsambands þess, er þeir
kunna að vera í. í 5. gr. segir
að stéttarfélög séu lögformlegir
samningsaðilar um kaup og kjör
meðlima sinna, enda hafi félagið
i samþykktum sínum ákeðið að
láta starfsemi sína taka til slíkra
málefna. í 14. gr. segir, að stétt-
arfélögum sé heimilt að gera
verkföll í þeim tilgangi að vinna
að framgangi krafna sinna í
vinnudeilum og til verndar rétti
sínum skv. lögunum. í 15. gr.
laganna eru ákvæði um það,
Framhald á 10. síðu.
Land-
flótti
Friðrik Einarsson læknir,
sem fyrir skemmstu lýsti sér
sem einum einlægasta og
tryggasta stuðningsmanni
Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík, er farinn til Danmerkur.
I viðtali við Morgunblaðið
hefur hann skýrt svo frá að
hann sé að leita fyrir sér um
atvinnu handa íslenzkum
sjúkrahúsalæknum þar í landi
því „allir gætu þeir fengið
stöðu erlendis”.
Næst gerist það eflaust að
Jón Sigurðsson, forseti Sjó-
mannasambands íslands, lýsi
því yfir í viðtali við Alþýðu-
blaðið að hann sé farinn til
útlanda til þess að ráða ís-
lenzka síldveiðisjómenn f
skipsrúm erlendis, og sízt er
að efa að keppzt yrði um að
ráða þá til starfa hjá öðrum
fiskveiðiþjóðum fyrir miklu
betri kjör en hér bjóðast.
En því miður fara ekki
spurnir af einu einasta landi
í veröldinni sem myndi vilja
fá til starfa íslenzka ráðherra.
— Austri.
AVWVWVUWVV\\VVHWVWU\\nUVm\VVVWVVWVHVWVVUHU\úW\VWWWVUUH