Þjóðviljinn - 02.02.1963, Blaðsíða 10

|0 SlÐA
ÞJOÐVILJINN
— Laugardasur 2. febrúar
GWEN BRISTOW:
&
I
HAMINGJU
LEIT
Oliver svo kvíðjnn, vegna þess
að hann gerði sér ljóst hvað ég
hafði þroskazt og hélt þettia
yrðj mér erfitt. Nújæja, en þó
er enn langt til Califomíu. Það
er nægur tími til að tala um
Charles.
Gola bærði segldúkinn. Gamet
vafði ullarteppinu þétt að sér
og lagðist útaf. Hún fór að
hugsa um hina óendanlegu
sléttu sem vindurinn næddi svo
harkalega um og sjálf hefði hún
hlýju og skjól í vagninum með
Oliver sér við hlið. Hún fór aft-
ur að sofa.
En þau töluðu ekki mikið
um Charles eftir þetta kvöld.
Oliver hafði hvorki tíma né Qrku
til að tala u«r eitt né nejtt.
Slóðin varð æ erfiðari yfirferð-
ar og hann hafði nóg að gera
við að annast vagnana.
Þau fóru framhjá Háafelli og
komu á hálendara svæði. Þau
urðu að beygja snögglega og það
var erfitt að koma vögnunum á-
fram. Síundum voru þau marga
klukkutima að aka einn kíló-
metra Það voru lækir á stöku
stað en loftjð var svo þurrt að
allur viður gisnaði og rýmaði og
losnaði úr festum. Það brak-
aði og brast í öllum samskeytum
vagnanna og það þurfti að stanza
oft á dag til að gera við.
Mennimir gerðu við vagnana
með timbri sem þeir höfðu fellt
í Council Grove fyrir sjö vik-
um. Þeir bundu hjólin saman
með ræmum úr vísundahúð sem
þeir höfðu geymt frá vejðunum.
Því hærra sem þau komu í fjall-
lendið, því þurrara og þynnra
varð loftið. Dráítardýrin urðu
óróleg og létu illa ,að stjóm. fólk-
ið varð lika taugaveiklað og
reifst stanzlaust. Því skapstirð-
ara sem fólkið varð. því erfið-
ari varð vinnan. Dagleiðimar
urðu styttri og styttri og til þess
að fólk og dýr fengju næga
hvíld. varð að lengja miðdegis-
hvíldina ae meira.
Engir vísundar voru þama í
hálendinu, en þau höfðu með-
ferðis þurrkað kjöt og þama
var nóg af villibráð. orrum, hér-
um og skrýinum fugli sem menn-
imir kölluðu sléttukjúkling, og
stundum var fiskur í lækjun-
um. Þau borðuðu ekkj brauð
lengur þvi að ekki var nægur
eldiviður til að baka við Kjöt-
ið var steikt og það borðað með
þurrkuðum baunum.
Oliver lét einn af mönnum
sínum aka vagninum en sjálfur
reið hann aftur og fram með
vagnalestinni. gaf fyrirskipanir
og vann sjálfur á við hvern ann-
an.
Gamet fór fótgangandi megn-
ið af leiðinni. Stundum reyndi
hún að ríða. en það var hæg-
en þess í stað vaxbáru þeir
skeggið og lituðu það og gerðu
það sem glæsilegast. Þeir tóku
fram allskyns skraut — útsaum-
uð belti, nýja skó, skyrtur úr
rauðu og bláu bómullarefni eða
köflóttu flúneli, já, sumir voru
með hvítar skyrtur sem verið
höfðu stífaðar í Missourj.
Oliver sagði Garnet, að fullt
væri af stúlkum í Santa Fe, og
stúlkumar væru — tja, Ijómandi
snotrar. Hver einasti maður í
lestinni vildi líta sem allra bezt
út þegar hann ók inn í borgina.
01iver skinnaði sig líka upp.
Hann hrópaði á Luke sem hjálp-
aði honum að fjarlægja skeggið.
Þegar Gamet sá hann skegglaus-
an, gat hún ekki að sér gert að
hlæja. Andlitið á honum var
hálft brúnt og hálft hvítt, alveg
eins og það hafði verið þegar
hún sá hann fyrst í New York.
Þegar hún leit í kringum sig, sá
hún að allir karlmennimir von*
svona hlægilegir ásýndum. og
hún velti fyrir sér hvort stúlk-
umar í Santa Fe héldu að svona
væru kanamir alltaf útlít-andi.
Og morgun einn horiði Garnet
fram af brúninni og niðri í
dalnum í norðri sá hún Santa
Fe.
Borgin var hálfan annan kíló-
metra í burtu. Hún sá fljót sem
var bryddað runnum og víði-
trjám og opið svæði. Umhverfis
opna svæðið var þyrping af
hvítum skókössum sem ljómuðu
í sólskininu. Þessir skókassar
voru mannabústaðir. Oliver
sagði henni að þeir væru gerðir
úr adobe — múrsteinum brennd-
um úr staðarleir. Húsin voru
brúnleit frá náitúrunnar hendi,
en Santa Fe skartaði fyrir
kaupmannalestunum, alveg
eins og þær skörtuðu fyrir Santa
Fe og á hverju sumri áður en
SKOTTA
— Þetta er ekki hægt, Jón. Feidu rcglustikuna.
ara að nota fæturna en stjóma
hesti í þessu landslagi. Þegar
vagnamir námu staðar. var hún
svo þreytt að hún þurfti að
taka á öllum viljastyrk sínum
til að þvo úr sokkaplöggum áð-
ur en hún lagði sig.
Þau komu upp í fjalllendi í
rauðum og gulum litum, þar sem
hvert einasta hljóð bergmálaði
og fjöllin risu skínandi við sjón-
hringinn. Gamet hafði aldrei
gert sér í hugarlund, að til væru
slíkar hæðir. Það var ekki að
undra þótt fátt fólk ferðaðist
þessa leið, hugsaði hún. Það
var ekki á allra færi að leggja
á slíkan bratta. og henni fannst
mikill heiður að vera í þeirra
hópi.
Það fór að halla undan fæti,
þegar þau voru komin framhjá
hæstu tindunum. Þau óku fram-
hjá nokkrum aumlegum húsa-
þyrpingum, moldarkofum sem í
bjó fólk. sem virtist einkum
leggja það fyrir sig að sleikja.
sólskinið. Fólkið var svo óhreint,
að Garnet sgði við Oliver:
— Af hverju hafðirðu ekki
með þér vagnfarm af sápu?
Hann hló að henni: — Ég er
kaupmaður, vina mín, ekki trú-
boði.
— Er fólkið svona skítugt í
Santa Fe?
— Auðvitað ekki. Heldurðu að
ég héfði' tekið’ þig méð mér ef
svo væri?
Stundum fengu þorpsbúar fjör-
kipp og komu að vögnunum og
falbuðu brauð og ost og sterk-
an drykk sem þeir kölluðu
aguardiente. Margir af mönnun-
um urðu dauðadrukknir af agu-
ardiente, aðrir urðu fegnir brauð-
inu og ostinum, vegna þess að
fæðið var svo einhliða. en Gam-
et afþakkaði. Hún var ekki eins
vandfýsin og áður fyrr, en hún
gat þó ekki fengið sig til að
borða neitt úr þessum óþrifa-
bælum.
Sióðin lá aftur upp í móti, lá
yfir mörg fjallaskörð og loks
lá hún meðfram háu fjalli, sem
Oliver sagði henni að héti
Glorietatindurinn. Það var eins
og eftirvæntingarbylgja færi um
vagnalestina. Þau voru bráðum
komin á leiðarenda.
Allt í einu var uppi fótur og
fit. Karlmennirnir burstuðu föt-
in sín, stöguðu í þau og festu
í tölur. Speglar komu fram úr
dularfullum felustöðum. Þegar
hvíldarstund gafst hópuðust þeir
kringum speglana og horfðu í
þá. Ekki einn einasti maður í
lestinni hafði notað rakhníf síð-
an í Independence, en nú rök-
uðu allir af sér skeggið, klipptu
hárið. greiddu það og þvoðu,
Þar til allt ilmaði af sápufroðu.
Fáeinir sem höfðu sérdeilis
fallegt skegg, rökuðu sig ekki,
Innheimtukómedía Ríkisútvarpsins
Kófsveittir menn kringum ekki neitt!
Tækjaskráningadellan er fyrir neðan allár hellur
Það var rétt um miðjan des.
sL að dagblaðið Vísir birti á-
berandi forsíðuviðtal við út-
varpsstjóra landsins um það
stórkostlega vandamál stofnun-
arinnar að ná til allra þeirra,
sem hún lögum og reglugerð-
um samkvæmt á eða heldur
sig eiga hönk upp í hrygginn
á. Utvarpsstjórinn blessaður
bar sig aumlega — sá annars
svo óáhyggjulegi maður — og
taldi margar ískyggilegar blik-
ur á lofti, sem vandséð væri,
hversu mætt skyldi. Sem sagt
veður öll válynd. Þegar ég Jas
þetta Ramakvein, fannst mér
líkt því sem halastjömuárekst-
ur eða enn stórkostlegri nátt-
úruviðburður væri í aðsigi. Mér
rann þetta svo til rifja, að ég
settást niður og páraði nokkur
ótuktarleg orð mér til hugar-
hægðar, en ekki gerði ég þá
tilraun til að fá þau birt, enda
friðarhátíð framundan. En núna,
þegar útvarpið sjálft, lögreglu-
stjórar og aðrir tilskikkaðir
lögvitringar innheimtumaskíner-
ísins eru famir að sveifla stríðs-
fánum svo vígalega, skírskot-
andi í þúsund sektarákvæði og
njósnaheimildir kokkabóka
sinna — versnar mér aftur!
Áður en lengra er haldið,
ætla ég að víkja svolítið að
viðtalinu við útvarpsstjórann.
Hann kvartar þar undan mörgu:
óskráðum útvarpstækjum í
löngum bunum, smygli,
gleymsku o. fl. Hann skýrir
og frá „miklum bréfaskriftum
og viðræðum" við stofnun, sem
jafnframt er upplýst, að sé nu
bara „deild í Ríkisútvarpinú*.
Hvað mun þá ganga á út á við7
spurði ég sjálfan mig. Maður-
inn var mæddur. Hann skýrir
frá undirbúningi einhverrar á-
ætlunar um könnun viðtækja,
en getur sér þess til, að sú
rarmsókn „verði nokkuð erfið,
ekki sízt athugun á fjölda trans-
istortækja, sem notuð em í bif-
reiðum". „Hugsanlegt er, að
gengið verði í hvert hús, en það
er fjöldamörgum vandkvæðum
bundið“, segir útvarpsstjórinn
svo armæðulega í lokin, vit-
andi um fulla og afdráttarlausa
lagaheimild til slíkra heimilis-
njósna — sem líklega eru þó
ptjórnarskrárbrot — en hafandi
kannske líka einhverja nasa-
sjón af því, að ekki sé hlaupið
að því að finna bíl- og báta-
tæki heima hjá mönnum, eða
í vösum og veskjum karla og
kvenna út um hvippinn og
hvappinn, eins og nú er farið
að tíðkast, og fellur að sjálf-
sögðu allt undir „útvarpsheim-
ili“ reglugerðar stofnunarinnar.
Og því þá ekki að senda önn-
ur njósna- og innheimtulið í
allar þær áttir? Það myndi
endast ýmsum til atvinnubóta
meginhluta ársins, þótt upp-
skera iðjunnar yrði svo kann-
ske bara baggi á ríki eða út-
varpi! Hvað er að fást um það,
þegar fullnæging lagaréttlætis-
ins er annars vegar!
Jæja, en ekki er að orðlengja
það, að eftir allar þessar vanga-
veltur og bollaleggingar tals-
manns stofnunarinnar, dregur
Vísir saman uppskeruna aföllu
viðtalinu með þessum hógværu
orðum: „Ekkert er að svo stöddu
hægt að segja nákvæmlega,
hvað gert verður,“ sagði út-
varpsstjóri að lokum. Sem sagt:
Status quo! Orð gömlu, hjarta-
hlýju konunnar, sem ég kynnt-
ist fyrir vestan í ungdæmi
mínu, flugu mér ósjálfrátt í
hug: „Aumingja, blessaður, aum-
inginn"!
Otvarpsstjóraviðtalið er ákaf-
lega einkennandi fyrir þá al-
gjörlega ótxúlega hringavitleysu,
sem árum saman er búin að
ríkja í afnotagjaldamálum út-
varpsins! Ég tek það þó fram,
að mér er síður en svo nokkur
þörf á því að skamma útvarps-
stjórann umfram það, sem hans
rétti hlutur er. Alþingi, ráö-
herrar og ráðuneyti flestra, ef
ekki allra flokka, eiga sinn
skerf í réttum hlutföllum, og
á það vil ég alls ekki draga
dul, þvi allir eru þessir háu
stjómarherrar búnir að horfa
sljóum augum upp á þetta öm-
urlega sjónarspil árum saman.
Viðkomandi starfsmenn út-
varpsins brjótast svo um á
hæli og hnakka í fúafeni ai-
gjörlega vonlausrar aðstöðu
sinnar. „Og það er engan endi
á því að finna, nær öllu þessu
kveini mxmi linna“. Eða svo
finnst mér með tilliti til þeirra
orða útvarpsstjóra í umræddu
blaðaviðtali, að vaknað hafi sú
spuming, „hvort ekki sé rét.t
að breyta innheimtuaðferðum“:
Og, til hvers, halda menn? Ekki
til þess að afnema delluna;
halda nú loks inn á brautskyn-
semi og réttlætis um einfalda
og sjálfsagða hluti. Nei, ónei,
svo róttækt og viturlegt skal
það ekki vera — heldur „ef
það gæti auðveldað athugun í
þessu máli“! Slík er orðanna
-<S>
A. ha. Það er tvist. Tím’eldii.
hljóðan. „Álútir skulu menn
ganga — og hoknir í hnjánum!1'
kvað Steinn hér um árið.
Allt þetta brauk og braml
þeirra útvarpsinnheimtumanna
þjónar engum skynsamlegum
tilgangi og byggist á forheimsk-
un og níðangurslegu ranglæti
— og hilýtur raunar að vera
að spila sitt síðasta sökum ó-
mögulegleika beinlínis. Þaðsýn-
ist þurfa að verða neyðin, sjálf-
heldan, og ekkert annað, sem
megnar að kenna nógu strang-
lega i þessu tilfelli — ekki
nöktum konum að spinna —
heldur vel klæddum og prúð-
búnum, hámenntuðum valds-
mönnum að hugsa og álykta
eins og menn með fullu viti.
1 dag veit ég ekkert á íslandi
svo áberandi vitlaust og frá-
leitt sem alla þessa fyrirUtlegu
dellu — og blasir þó óneitan-
lega margt skrýtið sæmilega
vel við. Atferlið minnir helzt á
hringsól þeirra og dans, sem
einna léttastir eru upp á fót-
inn í alþekktri stofnun hér inn
við sundin blá!
Allur er þessi fyrirgangur því
ótnilegri, sem betur er vitað,
að landskunnur útvarpsfrömuð-
ur hefur fyrir mörgum árum
leyst þann rembihnút, sem for-
sjármenn útvarpsins eru fjötr-
aðir í enn þann dag í dag. Sá
er vanur að vita, hvað hann
syngur, og tekur gjama tóninn
þannig, að eftir er munað. Ekki
verður þeim manni borinn á
brýn ókunnugleiki um þarfir
ríkisútvarpsins, því þær þekkir
hann manna bezt af lengstri
reynslu. Og þótt hann sé fyrst
og fremst orðsins og andans
maður, er hann líka skarp-
skyggn á suma praktiska hluti.
Það var Helgi Hjörvar. Hefði
einföldu en öruggu ráði hans
verið fylgt, væri búið að spara
bæði fé og fyrirhöfn fyrir meira
en talið verði með tölum — og
það, sem meira er vert: firra
marga skömm og skaða; stofn-
anir og einstaklinga. Auk þess
væru tekjur útvarpsins vafalít,-
ið miklu meiri en nú, eða þá
afnotagjaldið talsvert lægra —
og almenningur frjálsari gagn-
vart stofnuninni, í stað þess að
liggja undir grun og vissu um
undanbrögð við svokölluð lög,
sem eru ólög.
Og hvert var þá hið ein-
falda lausnarorð Helga Hjörv-
ar? Efnislega þetta: Hættið
hringavitleysunni! Lofið hverj-
um manni að eiga eins mörg
útvarpstæki og hann Iystir —
það kostar útvarpið ekkert! En
gerið annað: Látið útvarps-
gjaldið veröa persónugjald á
hvem gjaldbæran mann — rétt
cins og kirkjugarðsgjaldið —og
linnheimtast með cinni viðbót-
arlínu á þinggjaldsscðlinum.
Sparið innhcimtuvafstrið og inn-
hcimtukostnaðinn allan eins og
hann leggur sig, og þess utan
iágkúrulegt og mannskemmandi
snudd og snúninga!
Þótt orð Helga Hjörvar næðu
ekki stífluðum eyrum stjóm-
arherra útvarpsins, fór heil-
brigður boðskapur hans ekki
framhjá almenningi. Upp aí
því er nú sopið seyðið hjá for-
svarsmönnum hringavitleysunn-
ar, m. a. í óútyfirsjáanlegum
þrengingum hins alóþarfa og
gagnslitla innheimtubákns. Það
væri sök sér að viðhalda þessu
sem nýtízku „klakahöggi“, ef
atvinnuleysi væri tilfinnanlegtl
Miðlungsgreint fólk, og mér er
nær að halda bara talsvert
langt þar fyrir neðan, — sér og
skilur yfirburði þessa einfalda
og sterka innheimtufyrirkamu-
lags, sem Helgi boðaði, en jafn-
framt það núverandi, hm'pið í
aumingjaskap sínum í skugga
þess. Já, fólk bara kímir —
ég held núorðið tæplega góð-
látlega — að öllum bægsla-
ganginum og mannalátunum í
kringum alls ekki neitt, ■=- og
leyfir sér jafnvel þann lúxus
að taka bröltið ekki alvarlega,
og það, sem verra er: með
sæmilega góðri samvizku!
Þetta var svolítið um inn-
heimtuvandamál útvarpsins. En
svo er önnur hlið á þessu málij
ekki ómerkari. Helgi varpaði
líka Ijósi vitsmuna sinna á
hana: Réttlætiskennd fólks við-
urkennir alls ekki „útvarps-
HEIMILI" — þetta sjálfsagt
heittelskaða hugtak stofnvmar-
innar — í bílum og bátum og
núorðið einnig sjálfsagt einnig
í vösum bama og fullorðinna.
Sauðsvartur almúginn fær eklci
skilið það rétlæti, sem felst í
því t. d. að fátækur maður, sem
komizt hefur yfir bílskrifli og
bátsgarm, unir þar eftir atvik-
um og langar samt til að fylgj-
ast með þó ekki væri nema
fréttum í útvarpinu — skuli
greiða þrefalt gjald á við pen-
ingamanninn, sem hefur 12 há-
talara frá lúxusradíógrammó-
fóninum í höllinni sinni!
Það þarf ekki skarpa leyni-
lögreglumenn til þess að vitaj
að hver maður með fullu viti —
að undanteknum þá Ragnari i
Smára! — hlustar á útvarp.
Þess vegna eiga allir að greiða.
Eða hví skyldu þeir, sem ekki
tíma að kaupa viðtæki sjálfir,
heldur hlusta á kostnað ann-
arra, verðlaunaðir með því að
undanþiggja þá útvarpsgjaldi?
Ég hefi engan fyrirhitt, sem
í alvöru mælir bót núverandi
fyrirkomulagi á gjaldheimtu út-
varpsins — heldur ekki neinni
sem ekki telur aðferð Helga
Hjörvar fortakslaust sjálfsagða.
En þá er loks komið að þeirri
meinlegu spumingu, sem ég
gat ekki stillt mig um í lokin:
Hvenær opnast augu viðkom-
andi forsjármanna útvarpsins?
Hve lengi ætla þeir ennþá að
leika hrein fífl í skæru sviðs-
ljósi heilbrigðs almenningsálits?
Eða, hver eru rökin fyrir grát-
broslegu framferði þeirravirðu-
legu herra, sem virðast telja
það sjálfsagðast alls að halda
áfram að skemmta skrattanum
með því að viðhalda vitleys-
unni og ranglætinu ennþá um
ófyrirsjáanlega framtíð? Er nú
ekki loks mál að linni? Við
erum mörg, sem bíðum næstu
viðbragða forráðamanna út-
varpsins. Það verður fylgztmeð
þeim — það skulu þeir vita!
Á 37 ára afmælisdegi fyrsbx
útvarpssendingar á Islandi.
Baldvin Þ. Kristjánsson.