Þjóðviljinn - 19.07.1963, Blaðsíða 5

Föstudagur 19. júli 1963
ÞJÖÐVIUINN
Margí hefur gerzt f
Grúsíu. — Vladimír
skáld Majakovskí fædd-
ist þar fyrir sjötíu ár-
um, 19. júlí 1893.
Hann þrammaði um
fjöll og dali þessa fagra lands og hafði yfir kvæði
hátt og snjallt. í borginni Kútaísí gekk hann í
menntaskóla, og byltingarárið 1905 varð hann
þess heiðurs aðnjótandi að kósakki barði hann
með svipu er til óeirða kom í bænum.
Skömmu síðar flutti fjölskyldan, sem þá hafði
misst fyricvinnuna, til Moskvu, og dró fram lífið
á lélegum ekknastyrk. Fyrir þá peninga varð ekki
keypt annað en brauð og ódýr pylsa og var mark-
að fyrir hve stóran bita mátti skera af á hverj-
um degi.
VLADIMIR
Majakovsks i húsakynnum fréttastofunnar ROSTA. Myndin var
tekin skömmu fyrir andlát hans.
MAJAKOVSKÍ
1893-1963
Majakovskí gekk í skóla, en
las litið annað en róttæk póli-
tisk rit, Hann var mikill vexti
og tókst því að ganga 1 rúss-
neska sósíaldemókrataflokkinn.
er hann var aðeins fimmtán
ára gamall. Hann gerðist at-
hafnasamur áróðursmaður, var
tvisvar handtekinn, og í seinna
skiptið sat hann ellefu má-
uði inni.
Fæddur fútúristi
Eftir þessa fangelsisvist voru
Májakovski flestir skólar lok-
aðir. Hann snéri sér þá að
myndlist. Á þeim vettvangi
kynntist hann greindum ungl-
ingi sem hét Davíð Búrljúk og
urðu þeir mikir vinir. Kvöld
eitt sóttu þeir konsert hjá
Racmaninoff og leiddist afskap-
lega. Á eftir gengu þeir sam-
an út í nóttina og hefur Maja-
kovskí sagt svo frá síðar, að
á því kvöldi hafi hinn rúss-
neski fútúrismi fæðzt. Að á-
eggjan hins nýja vinar tók
hann aftur til við ljóðagerð.
en við hana hafði hann glímt
nokkuð í fangelsinu.
Margir vindar rótuðu upp
öldum á vötnum rússneskra
bókmennta um þessar mundir.
Herská skynsemisstefna hinna
róttækari bókmennta var á
undanhaldi eftir ósigur bylt-
ingarinnar 1905. Margir höf-
undar verða til þess að afneita
gildi hugsjóna. Aðrir finna
hjá sér mikla þörf til þess
að endurnýja trúarbrögðin.
Mystík er höfð í miklum há-
vegum. Dauðinn er jafnan á
næstu grösum, enda þótt enn
væri langt i atómsprengjuna.
Og á þessum tímum þegar
allt gott og fagurt virðist i
órafjarlægð, stökkva rússneskii
fútúristar fram á sviðið, ungir
menn og uppreisnargjarnir. Sú
leið sem þeir velja sér er af-
neitunin. Og þó fyrst og
fremst afneitun á öllu því sem
borgaranum er nokkurs virði
Þeir hrækja framan í feitt
smetti hans með ótakmarkaðri
fyrirlitningu. Undir hásæti
guðs hans setja þeir hand-
sprengju. Þeir hlæja eins og
hross að ást hans. Peningum
Majakovslti ungur að árum.
Majaltovskí i hlutverkii Ivans
Nov í kvikmýnd scm gerð var
í Lundúnum eftir einni af
skáldsögum Jacks London.
hans þeyta þeir í skolpræsið. En
þar með láta þeir ekki staðar
numið. List og bókmenntum
fortíðarinnar kasta þeir líka
fyrir borð á gufuskipi samtið-
arinnar. Afneitunin var þeim
hugsjón. Hún var þeirra feg-
urð. Og þeirra fegurð birtist
, einnig í harklegum tilraunum
með tungu og ljóðform. Og
ef þeir fóru um eitthvað við-
urkenningarorðum. þá var það
helzt hraði flugvélanna, músík
bifreiðanna og önnur tæknileg
fyrirbæri.
Máttugt orð
Majakovskí bjó í kytru nokk-
urri þar sem ekki voru önnur
húsgögn en einn nagli til að
hengja á hina frægu gulu
blússu og svo píphatt. Og hann
varð leiðtogi fútúrista.
Ásamt Búrljúk og Kamenskí
terðaðist hann um Rússland og
gaf smekk almennings á kjaft-
inn. Sátu þeir uppi á sviði f
furðulegum flíkum við te-
drykkju, og öðru hvoru stóð
einhver þeirra upp og hreytti
fram í áhorfendur hneykslan-
legu kvæði eða hæpnum full-
yrðingum um menningu og feg-
urð.
1 Sovétríkjunum gætir til-
hneigingar til að gera lítið úr
þýðingu fútúrismans og áhrif-
um hans á Majakovskí. Hins-
vegar má færa að því mörg
ágæt rök, að skáldið Maja-
kovskí sótti margan góðan grip
í vopnabúr fútúrismans. Hann
tók af herðum hans bagga
þrælunnins, standardíséraðs
skáldamáls og gaf honum þau
barefli sem dugðu til að mylja
málmgrýti hins óunna máls —
en skaphiti hans gat síðan
brætt það til þjónustu við hið
nýja Ijóð.
Hitt er svo rétt, að Maja-
kovskf var að ýmsu leyti ó-
líkur félögum sínum. Hann
gekk ekki eins langt og þeir
margir í tilraunum með orð
og hljóma. Og hann verður
ekki í sama mæli og þeir sak-
aður um að hinar stórkostlegu
og „hneykslanlegu" fullyrðing-
ar hljómi tómlega, séu leikur
sport, — orð hans er jafnan
mannlegra, alvarlegra, mátt-
ugra en orð félaga hans.
Barátta
Októberbyltingunni tók Maja-
kovskí mætavel og sama má
segja um aðra fútúrista. Þessi
hrifning var að vísu nokkuð
óhlutbundin hjá ýmsum þeirra
— þeir voru einfaldlega kátir
vegna þess að gömlum þjóðfé-
lagsformum hafði verið rutt
til hliðar, rétt eins og þeir
höfðu umbylt öllum hefð-
bundnum helgidómum ljóðsins.
Um Majakovskí gegndi nokkuð
öðru máli, hann hafði sjálfur
töluverða reynslu af pólitískri
starfsemi, sem fyrr segir, og
nú hyggur hann gott til þess
að virkja kraft hins nýja Ijóðs
í þágu hinnar þjóðfélaglegu
byltingar.
Á þetta hlutverk leit hann
mjög alvarlegum augum. Á
fyrstu árunum eftir byltingu
var mjög lítið um útgáfu-
starfsemi vegna pappírsskorts,
bókmenntalífið fór að verulegu
leyti fram í kaffistofum og
fundasölum. Frá þessum tím-
um er til auglýsing: Samband
fljúgandi fútúrista les ókeypis
upp fyrir alla verkamenn sem
hlynntir eru byltingarsinnuðu
starfi. Að sjálfsögðu kom
Majakovski fram á slíkum
kvöldum. En hann gerði fleira
— hann var helztur frumkvöð-
ull að sérkennilegri biblia
pauperum sem gefin var út
fyrstu árin; fyrir fréttastofuna
ROSTA samdi hann í félagi við
önnur skáld og málara áróð-
ursspjöld og texta við — og
var skeytum þessum beint
gegn kapítalistum, klerk-
um, landabruggurum og
liðhlaupum af hinum sósíal-
istísku vígstöðvum. Seinna
sömdu þeir félagar einnig aug-
lýsingar í ljóðum og umbúðir
utan um vörur hinnar fátæku
rikisverzlunar. Það er til
marks um afstöðu hans til
þessa starfs, að. einhverju sinni
sagði hann við þekktan málara
sem með honum starfaði: „Ég
mun neyða yður til að skrifa
nafn yðar undir þessar kaffi-
bætisumbúðir, sem þér hafið
teiknað — ég fullvissa yður
um það, að þær eru miklu
meira virði en öll yðar mál-
verk“.
Upp frá þessu eru verk
Majakovskís og byltingin óað-
skiljanleg. 1 smáum og stór-
um ljóðförmum bregður hann
penna sínum henni til vamar
— bæði gegn hinum klassisku
óvinum byltingarinnar innan
lands og utan. og svo gegn
hinum nýju andskotum
skriffinnsku og karríerisma.
Verkefni skorti ekki.
-----------------------------------SÍÐA §
VLADIMÍR MAJÁKOVSKÍ
Vinsamleg afstaðafil hesta
Hófarnir glumdu
hófarnir sungu
Drep
Drap
Dráp
Drýp.
Drukkin af vindum
gekk gatan á ísskóm
Hes'turinn skall á kviðinn
og um leið
þyrptust að
slánar og hengilmænur
komnir að sópa Smiðjubrú brókum sínum
ráku upp rokur:
— Þarna datt hestur!
— Hes’turinn datt!
Smiðjubrú hló
Aðeins ég einn
blandaði ekki rödd mína ýlfrinu.
Gekk nær
og sá
augu hestsins.
Götunni hvolfdi —
hún rann sínaleið.
Ég kom nær og sá —
dropi eftir dropa
rann niður kinnarnar
og faldist í hárinu.
Og dapurleiki
allrar skepnU
fossaði fram af mér
og dreifðist í hvísli.
„Hestur — ekki þetta.
Heyrðu mig, hestur
af hverju finnst þér þú verri en þeir?,
Barnið mitt
öll erum við hálfgerðir hes’tar
hver okkar er hestur á sinn hátt“.
Máske
var hann gamall
og þurfti ekki fósfru
máske fannst honum hugsun mín vesöl.
Allt um það —
hesturinn
tók á sig rögg
reis á fætur
hneggjaði
og gekk af s’tað.
Barnið mitf rauða
veifaði taglinu.
Á stallinn kom hann
kátur í bragði
og honum fannst
lífið og vinnan
mikils virði.
Ekki sízt vegna þess, að
jafnhlað hinni pólitísku bar-
áttu hlaut Majakovskí að standa
í endalausri og oft mjög
þreytandi bókmenntalegri bar-
áttu. Mörgum mönnum, ólík-
um mönnum — venjulegum
smáborgurum og róttækum
menntamönnum sem aldir
voru upp við únn klassíska
menningarskerf, þóttu verk
A.b.
Majakovskís og félaga hans í
Lef (Vinstrifylking listanna)
mjög tortryggileg. Bar þar
margt til — fjandsamleg af-
staða Lef tii mjög margra
hluta í menningu fortiðarinnar,
nýstárlegt form verkanna.
MajakoVskí var kallaður gróf-
ur, sagt að hann spillti smekk
æskunnar og við ótal tækifæri
Framhald á 7. síðu.