Þjóðviljinn - 27.10.1963, Blaðsíða 4

4 SÍÐA
MÓÐVILIINN
Sunnudagur 27. október 1963
Ctgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sóslalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.|,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason. Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm. afgreiðsla, auglýsingar, prent6miðja: Skólavörðust 19.
Simi 17-500 (5 iínur), Askriftarverð kr. 80 á mánuði.
,Unz hrautin er brotin
til enda'
NIKOLAJ GONTSJARÓF varaforseti Uppeldis-
vísindaakademíu Sovétrússneska sambandslýðveldis-
ins, forseti vináttufélagsins ,Sovétríkin - Island'
SKÓLAKERFI
SOVÉTRÍKJANNA
CJósíalístaílokkurinn hefur á þeim 25 árum sem
^ hann hefur starfað gert verklýðshreyfinguna
að stórveldi í landinu, fyrir tryggð sína við hags-
muni launþega og fyrir víðsýna samfylkingar-
stefnu sína. Verklýðssamtökin eru í dag sterk-
asta vald á íslandi næst auðvaldinu sjálfu, sem
nýtur þess að það hefur ríkisvaldið að vopni.
Oósialisfaflokkurinn h'efur á sömu 25 árum yer-
^ ið það bjarg íslenzkrar þjóðfélagshreyfingar,
sem allur áróður amerískrar y’firdrotfnunar he’f-
ur brotnað á, — á sama ’tíma sem sókn hins vold-
uga Mammonsríkis Ameríku hefur því miður tek-
izt að mölva ýmsa aðra varnargarða, er reistir
voru, og spilla og eitra þjóðlífið í kringum oss.
Cjósíalisminn hefur á þeim 25 árum, sem hann
^ hefur verið aflgjafinn í íslenzkum bókmenn’t-
um og íslenzkri menningarsókn, frá 1924 til 1949,
skapað mestu reisn íslenzkra bókmennta síðan á
þjóðveldistímunum. Og þótt risið sé stundum
lægra nú og vörn hafi um skeið komið í sóknar
stað, þá stafar sá ljóður síðustu ára af því að
aldrei hefur verið sótt svo hæftulega að íslenzkri
þjóðmenningu með voldugum mannspillingar-
tækjum nútímans sem síðasta áratug kalda stríðs-
ins, ’til þess að eyðileggja hana, breyta manngildi
íslendinga í peningagildi og setja skildingsmerk-
ið á það, sem skáldin skrifa.
Það er tími til kominn að snúa þeírri vörn í sókn.
Líf íslenzkrar þjóðmenningar, framtíðarheill
íslenzkrar þjóðar liggur við að Sósíalistaflokknum
og öllum þeim, sem sfefnu hans fylgja, takist að
gera hugsjón þjóðfrelsis og sósíalisma aftur að
því sterka, hrífandi afli, sem hún hefur verið á
beztu skeiðum í sögu sósíalistískrar verklýðs-
hreyfingar íslands á þessari öfd.
Vér sósíalistar höfum útrýmt að mesfu þeirri
sáru neyð og atvinnuleysi, sem auðvaldið áleif
sjálfsagt hlutskipti alþýðu. Vér munum ekki linna
unz vinnuþrælkuninni, sem auðvaldið álítur sjálf-
sagt hlutskipti alþýðu, svo hún hafi í sig og á,
er að fullu útrýmt.
17ér sósíalis’tar hindruðum ameríska auðvaldið í
* að gleypa þetta land sem herstöð til 99 ára, og
stofna þannig allri tilveru þjóðarinnar í hættu —
í bráð og lengd. Og vér munum ekki linna, unz
síðasti erlendi hermaðurinn hefur yfirgefið þetfa
land og vér íslendingar eigum það aftur einir.
Enn er það voldugasta verkefnið, sem vor bíð-
ur: Að láta rætast draumsjón brautryðjenda
sósíalismans á íslandi: koma á því þjóðfélagi jafn-
iðar, allsnægta og sameignar, þar sem „hver mað-
ur þorir að þekkja sinn skjöld og þarf ekki að
krjúpa við gull eða völd“. Og það verður unnið og
barizt, unz því marki er náð — þrátt fyrir allt.
Allir Iþættir skólakerfis Sov-
étríkjanna eru nátengdir hver
öðrrnn, hvert þrep er eðlilegt
áframhald þess sem á undan
var. Sovézka ríkið fylgist af
áhuga með uppeldi barna
sinna, allt frá fæðingu. Áður
en skólaskyldan hefst er ara-
grúi Ieikvalla og dagheimila,
eftirlitsstöðvar, heimili fyrir
mæður og böm og aðrar
stofnanir.
Yfir sex milljónir bama
gistu leikvellina og dagheimil-
in s.l. ár. Þaulæfðir kennarar
venja bömin við félagslegt
samstarf í leik og bjástri,
kenna þeim að vinna óbrotin
verk, sjá um sig sjálf og
hjálpa öðmm. Þannig verða
þau þroskaðri og hæfari til
skólagöngu.
Grundvöllur skólakerfis okk-
ar er átta ára skólinn. Þar er
nemendum miðlað menntun,
þar mótast viðhorf þeirra til
umhverfisins og þar búa þeir
sig undir lífið. Samspil fræði-
legrar menntimar og hagnýtr-
ar er burðarásinn í uppeldi
skólátífla. Allír skólar í Sov-
étrikjunum em ríkisins, því er
ekkert tilviljun háð í skóla-
skipaninni og öllum skólum
búin jöfn starfsskilyrði. öll
böm eiga jafnan rétt til
menntunar, frá hvaða þjóð-
emi, efnahags. eða þjóðfé-
lagsstigi sem þau koma.
Við uþphaf þessa skólaárs
(1962—63) vom í Sovétríkj-
unum um 60 millj. nemendur,
stúdentar, námsfólk í sérskól-
um o. s. frv. 1914—15 vom
samsvaraðndi tölur samanlagt
10,6 millj.
Foreldrar ráða á hvað þjóð-
tungu böm þeirra læra. Nú
mun fara fram kennsla á 100
þjóðtungum í skólum Sovét-
ríkjanna.
Kvöldskólar og bréfaskólar
auðvelda ungu fólki fram-
haldsmennt, um leið og það
stundar atvinnu. Öll skóla-
ganga er ókeypis.
Við upphaf þessa skólaárs
hófst 11 ára skólaskýlda.
Átta ára skyldu-
skólínn
Átta ára skólinn er fyrsti
áfanginn. Kemur hann í stað
sjö ára skólans sein áður var
og á að auka hina almennu
skyldumenntun, þ.e. veita
nemendum almenna og verk-
lega fræðslu, iðnþjálfun, upp-
eldi í líkamsrækt og listum,
þroska siðgæðisvitund þeirra
m. ö. o. búa þá undir lífsstarf
og framhaldsnám. Námið
skiptist þannig: Húmanísk
fræði (móðurmálið, bókmennt-
ir, saga og stjórnskipan Sov-
étríkjanna, erlend mál, listir,
tónlist og söngur) 43,2% af
námstímanum. Stærðfræði og
náttúruvisindi (stærðfr., eðlis-
fr., lífeðlisfr., alm. landafræði,
rúmmáls- og iðnteikning)
35,1%. Verklegt nám 15,2%
og líkamsrækt 6,5%.
Verknámið er snar þáttur í
kennslu átta ára skólans.
Nemendur öðlast haldgóða
þekkingu á helztu atvinnu-
greinum, frá málm- og tré-
smíði til landbúnaðar, sam-
gangna, flutninga og bygg-
ingariðnaðar. Verkefnin mið-
ast við aldur og þroska, og
námið er í nánum tengslum
við allskonar viðfangsefni ut-
an skólans. Þetta félagslega
verknám auðveldar þeim að
átta sig á eigin hæfileikum og
leiðbeinir þeim um atvinnuval
síðarmeir.
Æðra verknám
Að átta ára skólanum lokn-
um getur nemandinn farið í
níunda bekk ellefu ára verk-
námsskólans. í iðnnám. Einn-
ig getur hann farið í iðnskóla.
Þá getur hann og sótt um
tækniskóla sem veitir sér-
menntun millistigs.
Ellefu ára skólar eru bæði
í borgum og bæjum, en oft er
framhaldskólinn — síðustu
þrjú árin — í sérstökum skól-
um. Eftir að hafa lokið fram-
haldsskólanum — ellefu ára
skólanum — og þar með þjálf-
un í ákveðinni starfsgrein er
fenginn réttúr til háskóla-
náms. 1 framhaldsskólanum
ekiptist námsefnið þannig:
Húmanísk fög (bókmenntir,
saga, stjórnmálasaga, búskap-
ar landafræði, erlend mál)
30%. Náttúruvísindi og stærð-
fræði (stærðfr., eðlisfr.. efna-
fr., lífeðlisfr., stjömufr., rúm-
máls- og verkfræðiteikning)
31,%. Framleiðslufræði (fræði-
leg og hagnýt) og verknám
33,3%. Auk þess eru í hverj-
um bekk tvær kennslunstundir
í viku fyrír frjálst námsefni,
verknám sem nemandi hefur
sérstakan áhuga á, sérstök
vísindaleg eða tæknileg við-
fangsefni, listir, íþróttir o. s.
frv. Þannig er betur hægt að
koma til móts við séráhuga-
mál og þarfir einstakra nema
og etuðla að auknum þroska
þeirra.
Verknámið í 9., 10. og 11.
bekk er nýr og mikilvægur
þáttur fræðslukerfisins og
tekur um þriðjung kennslunn-
ar. 1 átta ára skólanum fer
verknámið fram í vinnustofum
skólans, en sá er mtintir á í
framhaldsskólunum að þar fer
það fram í verksmiðjum, við
mannvirkjagerð, í ríkis- og
Fjöldi námsmanna í helztu skólum Sovétrikjanna (í þús.)
1914-15 1940-41 1958-59 1962-63
Alm.skólar 9.656 35.552 31.483 42.000
Iðnskólar 106 717 904 1.500
Tækniskólar á miðstigi 54 975 1.876 2.700
Háskólar og æðri menntastofnanir 127 812 2.179 2.900
Samtals 9.94ý 38.056 36.442 49.100
Nikolaj Gtmtsjaroí.
samyrkjubúum. Tæknilega er
námið almenns eðlis og frá-
brugðið venjulegu sémámi
einkum í því, að nemendumir
öðlast meira almennt innlit í
vísindaleg og tæknileg grund-
vallaratriði vinnuvéla og á-
halda og meiri skilning á
tæknilegum aðferðum.
1 sovézku fræðslu- Og
uppeldisstarfi er æ meira tillit
tekið til samfélagslegra þarfa.
Þar gegna heimavistarskólar
mikilvægu hlutverki. Þeir tóku
fyrst til starfa 1956, og eru
fjölskyldum mikil stoð í
bamauppeldinu og hafa margt
umfram aðra skóla. Uppeldis-
leg áhrif á bamið verða sam-
felldari, meiri alhliða þroski
og nám til starfs.
Skólar með „framlengdan
dag“ eru vinsælir. Hér geta
bömin dvalizt eftir kennslu
í 3—4 klst., leikið sér, farið í
hópferðir eða smíðað leikföng
undir handleiðslu kennara.
Vitanlega fá bömin hádégis-
mat í skólanum. Foreldrarnir
geta verið áhyggjulausir, þeir
vita bömin í góðum höndúm
og taka sér stundarhvíld,
skreppa til innkaupa o. þ. u. 1.
áður en bömin koma heim.
Skólar vinnandi
æsku
Þessir skólar era ætlaðir
æskufólki sem fer í vinnu að
afloknum átta ára skóla. Þeir
era þriggja ára. Nemendur
njóta styttri vinnutíma en
verkafólk almennt. Ýmist eru
þetta kvöldskólar eða eftir
vöktum. Kennslan er 20 stund-
ir á viku, 15 í venjulegt nám,
3 í viðtöl og tvær í tækninám.
Húmanísk fög taka 32,5%
stærðfr., eðlisfr., efnafr. og
lífeðlisfr. 45.5%, tækninám
10% og 12% fara í séráhuga-
mál. Sovézka ríkið leggur
mikla áherzlu á þessa skóla.
Ár hvert fjölgar sérskólum
fyrir böm með sérgáfur, t.d.
í stærðfræði, tónlist, dansi,
ýmsum listgreinum o. s. frv.
Heilsutæp börn njóta fræðslu
og dvalar á svokölluðum
„skógaskólum". Þar fer
kennslan fram úti, að syo
miklu leyti sem veður leýfir.
Þá era skólar fyrir böm með
líkamsgalla, blind og heymar-
laus, svo og andlega van-
þroska.
Á þessu skálaári sækja 42
milljónir hina almennu skóla
Sovétríkjanna.
Iðnskólar
Frá iðnskólunum koma fag-
menn í allar greinar þjóðar-
búsins. Þangað sækja þeir
nemendur sem lokið hafa átta
ára skólagöngu og ætla í
framleiðslustörf. 1 borgum eru
eru þetta 1—3 ára skólar, í
sveitum 1—2 ára. Kennslan
fer ýmist fram á verkstæðum
skólanna eða í verksmiðjum,
við byggingarvinnu, í sam-
yrkjubúum o. s. frv. Kennd
eru sérfög og svo almenn fög,
eftir því hvaða iðngrein nem-
andinn velur.
Sá er munur á skólum fyrir
vinnandi æsku og iðnskólum'
að þeir síðarnefndu veita ekki
alhliða æðri menntun. Að iðn-
skóla loknum er hægt að halda
áfram námi í tækniskólum, í
skólum fyrir vinnandi æfeku
eða bréfaskóla fyrir almenna
æðri menntun Leiðin er einn-
ig opin til háskólánáms, en þá
verða nemendur fyrst að ljúka
ellefu ára skólanum —
þriggja ára framhaldinu —,
þriggja ára tæknisérnámi eða
einhverjum öðrum hliðstæðum
skóla. Nemendur í iðnskólum
fá ókéypis uppihald, föt og
fótabúnað.
Tækniskólar og
aðrir miðskólar
Jafnt í iðnaði sem heilbrigð-
ismálum, i menningarlegum
Framhald á 2. síðu.