Þjóðviljinn - 08.03.1964, Síða 7

Sunnudagur 8. marz 196
ÞlðSVILIINN
SlÐA J
Minnzt Davíðs skálds frá Fagraskógi
Fáein æviatríði

Davið Stefánsson skáld,
s©m á morgun verður til mold-
ar borinn, fæddist 21. janúar
1895 í Fagraskógi við Eyja-
fjörð og kenndi sig jafnanvið
þann stað. Foreldrar hans
voru Ragnheiður Davíðsdótt-
ir, systir Ólafs Davíðssonar
þjóðfræðasafnara og vísinda-
manns, og Stefán Stefánsson
bóndi og alþíngismaður í
Fagraskógi. Davið tók stúd-
entspróf 1919 eftir að hafa
leingi verið frá námi sakir
heilsubrests. Árið 1925 gerð-
ist Davið bókavörður á Akur-
eyri og gegndi þvi starfi
leingi síðan. Davíð fór oft
utan um ævina og ferðaðist
víða um Skandinavíu, Austur-
Evrópu og suður til Italíu.
Fyrsta bók Davíðs Stefáns-
sonar, Svartar fjaðrir, kom
út 1919, en svo fljótt sé farið
yfir sögu, komu síðan frá
hans hendi tíu ljóðasöfn,
fjögur leikrit, skáldsaga og
ritgerðasafn; hafa verk hans
margsinnis verið prentuð í
heildarútgáfum. 1 samkeppni
um hátíðarljóð 1930 féllu
fyrstu verðlaun í hlut Davíðs,
en þá þegar var hylli hans
með þjóðinni svo almenn orð-
in að verðlaunaveiting þessi
kom engum á óvart.
KVEÐJUORÐ
Þegar fregnin barst um
andlát Davíðs Stefánssonar
frá Fagraskógi, þá fund-
um við það með trega, sem
vorum hans samtimamenn,
að nú var sleginn til þagnar
sá strengur, sem við með
hvað mestri eftirvæntingu
höfðum hlerað til um skeið
margra áratuga.
Svo áhrifamikill var hinn
fyrsti ásláttur þessa skálds,
svo heitur og framandi
þeim, sem vanizt höfðu ým-
ist kaldrænni tjáningu lið-
inna tíma eða þá tilgerð-
arlegri, þvingaðri, að æ síð-
an bjóst maður við að
heyra þaðan hinn nakta
sannleik svo í tilfinningu
sem í hlutlægri skoðun.
Nú er það einum lygi,
sem er öðrum sannleikur,
— og hafi okkur þótt sem
við yrðum þar að einhverju
leyti fyrir vonbrigðum sem
árin liðu, þá má að minnsta
kosti segja að það var ekki
síður okkur að kenna en
hörpuleikaranum Davíð
Stefánssyni.
Ekki veit ég hvort það
þýðir nú að segja bömum
ársins 1964 hvílík undur
það voru sem gerðust þeg-
ar Svartar fjaðrir komu út
og lögðu undir sig lands-
byggðina. Maður getur auð-
vitað spurt sjálfan sig þess
æ ofan í æ, hvort heidur
það hafi verið lögmál tím„
ans og breytinganna sem
þá ullu aldahvörfum, eða
þeir menn. sem nefna má
með nöfnum og þau verk
þeirra. sem benda má á.
— Það eitt er víst að heim-
ur islenzkrar Ijóðmenntar
var ekki samur frá þeirri
stund er Davíð Stefánsson
frá Fauraskógi fyrst kvaddi
sér hijóðs.
Ég nefndi lögmál tímans
og breytinganna. Víst hafði
bjóð bessa lands losna.'i úr
álögum og var sem óðast
að hrista af sér haminn á
fyrstu áratumm aldarinn-
ar. Víst höfðnm við eign-
azt skáld sem töluðu til
okkar úr mikilli hæð og
fluttu okkur skynsamlegan
og tímabæran boðskap sinn
um ný lífsviðhorf og verk-
efni vegna þeirra tímamóta,
sem ýmist væru í vændum
eða þegar upprunnin. Það
var þungur barningsóður
og þó riauðsynlegur, — en
hversu óralangt frá hinni
einstaklingsbundnu, skil-
yrðislausu túlkun mann-
legra kennda og tilfinninga,
þar sem merkur laufgast
um vetur og vötn frjósa
um sumur, þar sem hjart-
að ræður ríkjum og gleði
þess og sorg birtist j áslætti
strengsins, án þakkar eða
klögunar til þess gamla
guðs, sem gert hafði sig
gildandi um aldir. Því var
það að ljóð þeirra daga,
sem helguðust Davíð Stef-
ánssyni öllum skáldum
fremur, voru slegin óút-
skýranlegum töfrum og
stemningum og dís þeirra
ljóða var grimmari í hatri
sínu, heitari í ást sinni,
villtari í öllum atlotum og
eftirsóknarverðari en menn
áður vissu dæmi. Hún hét
Abba labba lá.
Það fellur í annarra hlut
en minn að skrifa fræði_
lega og bókmenntalega
minningargrein um Davíð
frá Fagraskógi. Það munu
þeir gera sem til þess hafa
burði. Ég er aðeins einn af
þeim mörgu sem muna
morgun hans og sem nú
kalla þakklæti sitt og sökn-
uð á eftir honum, er hann
hverfur okkur sjónum um
farinn veg í hinum siðustu
ljósaskiptum.
Og þó okkur finnist það
riú fjarlægast allra hluta
að Ijóminn um nafn hans
fölni eða spor hans máist,
þá vitum við það að mat
allra verðmæta er bundið
við stund og stað.
En þess heitari skal þökk
okkar, þess hjartanlegri
kveðja okkar, sem lifðum
það ung að sjá hann stíga
fram í sviðsljósið með hörpu
sína og heyrðum hina
fyrstu ógleymanlegu tóna.
Eins og blóm sem við höld-
um á í hendinni á göngu
okkar, hvort sem við minn-
umst þess hverja stund eð-
ur ei, munu þeir fylgja
okkur þann spöl sem eftir
er.
Guðm. Böðvarsson.
í MÍNNÍNGU DA VÍÐS
Þegar Davið Stefánsson
kvaddi sér hljóðs með Svört-
um fjöðrum rúmlega tvítug-
ur var í skyndi hafinn sá fer-
ill skálds sem hvað einstæð-
astur hefur gerzt á þessu
landi; svo Ijúf og sterk var
snertíng hans við „brjóstum
sem að geta fundið til“ að
sú almenna hylli er Ijóð hans
nutu þá strax og síðan, mun
ekki eiga sér hliðstæðu á
sama vettvángi. Því var lík-
ast sem þjóðin fyndi í þessum
ærslamanni einhverja þá fyll-
íngu óska sinna er hana varð-
aði mestu á stórbrotnum
tímaskilum þessara ára.
„Einginn hefur hærra stillt
hörpustreinginn sinn.“ Sá nýi
móður sem svall í ljóðum
hans var innileg og þrótt-
mikil túlkun á hugarhræríng-
um kynslóðar hans, þjóðlíf,
þjóðvísa, yljuð og uppi styrkt
af lífsteiknum þjóðarinnar frá
öndverðu í blíðu og stríðu. Þau
tilbrigði tóna sem ljóð hans
fluttu voru mörg og af mögn-
uðum toga; Davíð sló ekki
allt af setníngi, en varla mun
nokkur ljóðlína hans sverja
sig í ætt annarra eða villa á
sér heimildir, svo persónulegt
var túngutal? hans og innsæi
í kenndir manneskjunnar.
þrúngið gleðinni, ástinni, sorg-
inni, samúðinni. Áhrif Daviðs
urðu mikil og víðtæk í ís-
lenzku þjóðlífi; en svo frjór
sem blær og boðskapur verka
hans hafa reynzt á menníng-
arsviðinu, var tjáningarmáti
hans fjarri því að hæfa
nokkrum öðrum; hefur þó
sægur manna lagt sig eftir
Ijóðstíl Davíðs. Er þar stytzt
frá að segja að það hefðu
þeir ekki átt að gera, því þeir
hafa fæstir haft erindi sem
erfiði, nokkrir skapað mein-
lausa flatneskju og margir
leiðindi.
Sannur uppreisnarmaður
var Davíð leingi í verkum
sínum, túnga hans heit og
stríðandi; þó skipaði hann sér
svo glöggt yrði greint hvergi
í fylkíngu í því stéttastriði er
háð var á hans dögum og var
honum nokkuð jafnaldra.
Sem málsvari smælingja var
Davíð sem í öðru, einstæður,
óháður. En það er hyggja
mín, að fyrir ýmsum rísi
minning Davíðs og skáldskap-
ur hæst og skýrast í brekum
og óstýrilæti þessa vígreifa
öðlíngs — þegar góðborgar-
arnir voru sem á náhim gagn-
vart umsvifum hans.
Eitt hið skýrasta einkenni
á værkiim D"v'^ m.- trú hans
á ISJid sitt og samstarf
manns og moldar; laungum er
alþýðan viðfángsefni hans og
raunar aflvaki margs þess
sem hann hefur bezt unnið.
Einstaklíngshyggjan er þar
hvarvetna ríkjandi; búhöldur
— sem annað veifið er kannski
farmaður, útilegumaður:
Nú á ég skip og skjöld,
himininn yfir höfði mér
og höfin breið og köld,
og strengina sem ég stilli
undir stjörnunum í kvöld.
Þessi sami voldugi einstæð-
ingur „grætur með hryggum,
sveltur með þeim soltna"; í
eimlægni sinni og dreingskap
talar túnga Davíðs í hvivetna
máli þess sem hraktur er og
misskilinn. I því sambandi
minnumst við sögunnar um
Sölva Helgason, kvæða um
krumma, konuna sem kyndir
ofninn, Hrærek á Kálfsskinni,
Guðmund góða, og Gullna
hliðsins, og er þarflaust að
vitna nánar í verk sem nán-
ast eru hverju barni kunn.
Undir það síðasta þótti
mörgum sem Davíð væri
brugðið, en ævinlega sló fyrir
nokkru af þeim andblæ sem
mönnum var bnkknstur forð-
um og r' ' - bó
. Framhald á 8. síðu.
• •
HJORTURINN
-í MINNINGU DAVÍÐS-
Fjölkrýndi ljóðhjörtur
Fagraskógar,
sonur Sólarfjalla,
sifji Kaldbaks:
hníg heill að laufum
til hindar þinnar.
Komst þú með sönginn
úr sönghellum landsins,
komst þú með eldinn
úr eldfjöllum landsins,
söngst inn f sálirnar,
brenndir inn í brjóstin
tóna og gneista
tíðar hinnar nýju.
Ömaði fsland mjög:
hátt léztu hjörtun loga,
hjörtur Fagraskógar.
Áttum við í inni þínu-
örskotsstund
síðustu samfunda:
árnuðum hvor öðrum
— í augu horfðumst —
blessunar þeirrar,
þá er boginn spenntur gylli,
að falla fullum móði
og fölskvalaust.
Hniginn ertu tiginn
— hjartað lostið öru —
umleikinn ást þeirra
er þig undruðust:
sé ég svanaflug
yfir Sólarfjöllum,
kórónu geislandi
á Kaldbaki,
hind hvíta rísa
og með hirti prúðum
líða á skáldhörpu skærri
inn í skógardrauminn,
inn í eld fjallanna.
inn í söng hellanna,
inn í sál og brjóst þjóðarinnar,
inn í sögu landsins.
Lengi munu horn þín hljóma,
hjörtur Fagraskógar.