Þjóðviljinn - 17.04.1964, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn - 17.04.1964, Blaðsíða 2
2 SIÐA ÞJðÐVILJINN Föstudagur 17» april 1964 Olgeir Lúthersson: Stofnlánadeildin og hagur bænda I 3. tölublaði Búnaðarblaðs- ins „Freyr” 1964, birtist grein eftir Magnús Jónsson banka- stjóra, um uppbyggingu land- búnaðarins. Það hefur dregizt lengur fyrir þeim, sem þetta skrifar. að gera nokkrar at- hugasemdir við nefnda grein. Næstum 1 upphafi máls síns, segir bankastjórinn: „Margt er að sjálfsögðu landbúnaðinum nauðsynlegt, en fyrir alla framþróun þessa atvinnuvegar eru tvær meginforsendur ó- hjákvæmilegar: hagkvæmt lánsfé, til nauðsynlegrar fjár- festingar og sá arður af bú- rekstrinum, er geri fært að standa straum af lánunum og veita því fólki viðunandi kjör, er að landbúnaðinum starfar.” Og síðar í greininni segir hann: ,,En þótt tryggja þurfi nauðsynleg stofnlán til fram- kvæmda i landbúnaði, þá má skuldasöfnun auðvitað aldrei fara fram yfir það mark að búreksturinn fái undir árgjöld- um risið, og stjórn Stofnlána- deiidarinnar er að sjálfsögðu skylt að gæta þess eftir föng- um, að öruggar tryggingar séu fyrir lánum deildarinnar". Þegar véltæknin kom til sögunnar í landbúnaðinum, gerði hún kröfur til þess, að flestir bændur stækkuðu jarð- ir sínar mjög mikið. Flestar iarðir í landinu voru með lít- il tún og lítið véltækt land. Þessvegna þurftu bændur að ræsa fram votlendið, girða það og rækta. Kaupa margs- konar vélar og tæki, byggja yfir búfé. fóður og áburð og stækka bústofninn. Og þetta gerist einmitt þannig að stækk- un bústofnsins kemur síðast, því það er ekki hægt að stækka hann fyrr en fóður og bygg- ingar eru fyrir hendi. Þannig gerist það að bónd- inn stofnar til mikilla skulda sem afrakstur búsins stendur ekki undir, fyrr en tekizt hefur að stækka bústofninn. En þegar stjórn Stofnlána- deildarinnar fer að bera sam- an skuldir og bústofn og tekj- ur bóndans, getur útkoman orðið mjög slæmt hlutfall, og samkvæmt reglum deildarinn- ar um „örugga tryggingu” fyrir lánunum því ekkert vit að veita þessum eða þessum bónda meiri lán, jafnvel þó vottorð komi frá hlutaðeigandi héraðsráðunaut um að bónd- anum sé hagkvæmt og nauð- synlegt að gera nýjar fram- kvæmdir. Ef allt væri með felldu, ætti Stofnlánadeildin stöðugt. að hafa örugga tryggingu fyrir lánum sínum til bænda, því þar sem þau nema ekki helm- ingi kcstnaðarverðs fram- kvæmdanna, ættu þær að vera örugg trygging í hækkuðu verði jarðarinnar. En hví er þá stjórn Stofnlánadeildarinn- ar svona hrædd? Það er vegna þess að hún álítur landbúnað- inn ekki eiga framtíð fyrir sér, þótt hún láti það ekki uppi opinberlega, — að bænd- ur muni flosna upp í vax- andi mæli og Stofnlánadeildin sitja eftir með jarðimar í auðn. Enda hafa nú þær raddir verið uppi að landbúnaðurinn sé byrði á hagvexti þjóðfélags- ins og að 1/5 hluti bænda gæti gegnt þvi hlutverki • i þjóðfélag'nu, sem stéttin öll gegnir nú. En það má hughreysta stjóm Stofnlánadéildarinnar með |>ví að bændur ætla ekki að gefast upp. Einmitt nú er í þeim vaxandi uppreisnarhugur gegn hinu heimskulega vanmati á gildi bændastéttarinnar í þjóðfélaginu. Bændur viður- kenna ekki að þe’r hafi verið eða séu ómagar á þjóðfélaginu. Það er mikil skömm fyrir Merki- legt nýmæli Sigurður Ingimundarson gegndi í fyrradag störfum sem forseti sameinaðs þings Og tók þar upp mjög merki- legt nýmæli við afgreiðslu þingmála. Hann neitaði að bera upp tillögu Alþýðu- bandalagsmanna um utanrík- isstefnu íslendinga, en lét sér nægja að bera upp fyrstu setninguna, svohljóðandi: „Alþingi ályktar að lýsa yf- ir því, að þessi eru grundvallaratriði íslenzkrar stefnu-“. Allir þingmenn her- námsflokkanna felldu síðan að grundvallaratriðin skyldu vera „þessi", og því næst kvað Sigurður óþarft að bera unp eitt einasta efnisatriði úr tillögunni. Ekki er að efa að þetta snjalla nýmæli verður hag- nýtt í ríkum mæli, þegar til- lögur um viðkvæm mál koma fram á alþingi. Ef erfitt verður að fella fyrstu setn- inguna, getur forseti borið fyrsta orðið undir at.kvæði og skipað þinsmönnum að láta í ljós skoðun sína á því hvort hægt sé að samþykkja tillögu sem hefjist á þvílíku orði Einnig getur hann tek- ið stafina eftir hentugleik- um, og þingmenn geta látið í ljós andstöðu sina við bók- stafina a, b, d, e, f, g. o.s.frv. þar til stafrófið þrýtur. Og svo að tilbreyting fáist get- ur hann einnig borið grein- armerki undir atkvæði ann- að kastið, semikommur og punkta og tvípunkta og gæsalappir. í þessari tilhögun felst ekki aðeins stóraukið hag- ræði á alþingi, heldur á þetta nýmæli einnig að auðvelda þingmönnum starfið meðal kjósenda um allan helming. Nú þurfa þeir ekki að leggja það á sig framar að hafa einhverja stefnu og semja málefnalegar ræður rneð rök- semdum. en þvílik iðja hef- ur ævinlega samrýmzt illa heilastarfsemi háttvirtra her- námsþinemanna Hér eftir geta þeir spurt kjósendur hvort þeir aðhyllist frekar orðið „þessi" eða orðið .,hinn“. hvaða stafi i stafróf- inu þeir felli sig bezt við, , ng hvnrt beir séu mpð móti kommum. — Austri þjóðfélagið að bændur, sem hafa unnið stórvirki í landinu, skuli hafa lægstar meðaltekjur allra vinnustétta landsins. Það spáir að vísu ekki góðu fyrir bændur, að fyrirhuguð er af stjórn Stofnlánadeildar- innar takmörkun á stofnlán- um til bænda, jafnframt þvl sem verðlagi á landbúnaðar- framleiðslunni er haldið neðan við framleiðslukostnaðarverð og bændur því orðið að eyða af sínu lága kaupi í fram- leiðslukostnaðinn. Sexmanna nefnd bænda og neytenda virð- ist ekki þeim vanda vaxin að verðleggja landbúnaðarvörur á réttlátan hátt og hefur verð- lagningin tíðum orðið handa- Olgeir Lúthcrsson hófsverk vegna ósamkomu- lags í nefndinni. Fulltrúar neytenda í nefndinni hafa ver- ið sinn frá hvorum stjómmála- flokki og enginn þeirra hefur þorað að standa með réttmæt- um kröfum bænda, því hinir hefðu umsvifalaust bent á þennan pólitíska andstæðing sinn. og hrópað um alla Heykjavík og víðar að hann hefði svikið hagsmuni neyt- enda! Ég vil ákveðið vara stjóm Stofnlánadeildarinnar við þvi sjónarmiði, sem felst í eftir- farandi málsgrein i grein Magnúsar Jónssonar, banka- stjóra: „Því er ekki að leyna að ýmsar jarðir eru nú orðn- ar svo hlaðnar skuldum, að ekki er auðið að veita að sinni hærri stofnlán til þeirra. Raun- ar er í mörgum tilfellum erfitt aó meta, hvenær því marki er náð. vegna mjög mismunandi raunverulegs verðgildis jarða, eftir staðsetningu þeirra. En ekki verður þó hjá því komizt að reyna að framkvæma slíkt mat.” (Leturbr. min. O.L.). Út frá þessu vil ég benda á, að á undanförnum árum hafa verið auglýstar margar jarðir til sölu í einu bezta búnaðar- héraði landsins, Eyjafirðinum, sumt af þehn kostajarðir og hafa ekki selzt Svalbarðs- strönd og Kaupangssveit við Eyjafjörð munu vera einar beztu sveitir landsins til nú- tímabúskapar. Að baki þeim liggur Vaðlaheiðin, en austan hennar Fnjóskadalurinn, harð- býll og erfiður til búskapar. Þar hefur þó byggðin enn haldið velli. En hvað yrði ef bændur austan Vaðlaheiðar- innar ættu að njóta hærri stofnlána en bændur austan hennar? Væri þá ekki bein- línis verið að vinna að því að búskapur í Fnjóskadal yrði úr sögunni? Um gjald það sem bændum var gert að greiða af fram- leiðslu sinni til Stofnlána- deildarinnar. hefur orðið mik- 511 ágreiningur. Jafnframt lög- leiðingu bessa stofnlánagjalds versnuðu vaxtakjör stofnlán- anna veiulega — en þess gat Magnós Jómsnon ekki í grein sinni í ,.Frey”. En þetta hvorttveggja er þungur baggi sem gerir bænd- um eim erfiðara en ella að rísa undir stofnkostnaði bú- skaparins. I sambandi við stofnlánasjóðsgjaldið má einn- ig geta þess, að fjöldi bænda í landinu nýtur aldrei neins af þessu gjaldi, heldur verða þeir að færa það sem fórn til stéttarbræðra sinna og fram- tíðarinnar. Það er ekki rétt- læti. Og nú er það komið nýtt til sögunnar að bændur þurfa að skrifa lánsumsókn til Stofn- lánadeildarinnar löngu fyrir- fram, eða fyrir 15. aprfl ár hvert. Jafnframt er héraðs- ráðunautum gefinn íhlutunar- réttur um athafnir bænda og jafnvel neitunarvald gegn þeim. Um þetta er það aö segja, að hér norðanlands er yfir- leitt mjög erfitt, eða ekki hægt fyrir bændur, að ákveða fyrir 15. apríl framkvæmdir sinar á komandi sumri. Þar getur tíðarfarið að vorinu ráðið öllu ura. Fyrsta til fimmtánda júní væri nógu snemmt fyrir bænd- ur hér nyrðra að segja um þetta. En um hlut ráðunautanna að þessu máli vil ég segja: að á meðan bændur búa þessum dreifða e'nkabúskap og bera alla áhættu og ábyrgð af hon- um, þá sætta þeir sig ekki við nema mjög takmörkuð af- skipti af athöfnum sínum. enda hafa þeir ' ekki vanizí því fram að þessu að annara forsjá væri þeim hollari en þeirra eigin. Grein Magnúsar bankastjóra í Frey er mjög þörf því hún sýnir berlega hvert stefnir með landbúnaðinn ef ekki verður að gert, en það er til stöðnunar fyrst og síðan til hruns. Uppbygging bænda í land- búnaðinum hefur orðið þeim ófarsæl á margan hátt. Vél- tæknin hefur breytzt svo ört með gæði og afköst að þeir hafa orðið að leggja til hliðar vélar og tæki sem ónýta hluti, sem ekki svöruðu lengur kröf- um tímans, um vinnugæði og afköst. Gras af hinu erlenda fræi hefur ekki dugað við íslenzk skilyrði og mjög mikil mistök hafa orðið með notkun til- búins áburðar, sérstaklega eft- ir að hinn innlendi köfnun- arefnisáburður kom til sög- unnar. Af þessum sökum hef- ur heyfóðr'ð orðið gallað og það leitt til mikilla vanhalda á búfénu. Búfræðin í landinu er þess ekki enn umkomin að segja bændum hvað sé rétt og hvað sé rangt í þessu efni og vísindalegar rannsóknir í þágu landbúnaðarins eru mjög hægfara. Á þessum tímum ný- breytni og tækni hafa því bændumir orðið að þreifa s’g áfram gegnum mistökin og hagur landbúnaðarins borið alls þessa vitni. Er það bændanna sök hvern- ig þetta hefur gengi'ð til, og eíga þeir að gjalda þess? Eru það ekki einmitt bændumir, sem aldrei hafa raisst kjark- inn, og með þrotlausu starfi i og nægjusemi gert allri þjóð- inni gott? Og megum við nú ekki vænta þess að framundan sé skeið meiri þekkingar að byggja á. og þar af leiðandi minni mistaka? Og megum við ekki vænta þess að bændur beri svo úr býtum við land- búnaðinn að þeir verði ekki að vonlausum skuldaþrælum? Þó að bóndinn sé á margan hátt frjáls við starf sitt og njóti á- nægju af margskonar þáttum búskaparins og samlífinu við náttúruöflin, bá bjargar bað ekki sál bóndans, eftir að hann er orðinn vanskilamaður fjárhagslega. Þessvegna þarf kaup bóndans að hækka, ann- aðhvort með be'nni hækkun á framleiðslu hans eða með lækkun á kostnaði hans, svo sem vöxtum. helztu rekstrar- vörum o.fl. Nái ekki þessi réttmæta krafa framgangi með sanngjörnum samningum, benda allar líkur til. að bænd- ur muni einhliða sækja rétt sinn með allsberiar samtökum. Vatnsleysu 13/4 1964. Vínuppskera Þeir tímar eru nú Iiðnir. þegar Ungverjar höfðu ekkert annað upp á að bjóða til útflutnings en reyktar pylsur, papríku, sig- aunatónlist og vín, Nú er Ungverjaland hröðum skrefum að breytast í iðnaðarland, en eins og þessi mynd sýnir kunna Ungverjar enn að gera vín, og þau þykja ekki af verri tegund- inni. — Hér eru íbúar Nagyrédeþorpsins að flokka vínberja- uppskeruna. SVISSNESKT 0 R FRÁ GoriéBert ER VEL VALIN FERMINGARGJÖF. GEFIÐ GJAFIR FRÁ SILFURBÚÐ I NNI Laugavegi 13 — Sími 11066. Verttöarfólk Okkur vantar karla og konur til fiskvinnu nú þegar. — Mikil vinna. — Mikil tekjuvon. Upplýsingar gefur Einar Sigurjónsson, í símum 1100 — 1101 og 1102. ÍSFÉLAG VESTMANNAEYJA. Lögtak Samkv., úrskurði uppkveðnum í dag verða lögtök látin fara fram eftir kröfu Ríkisútvarpsins á kostnað gjald- enda, til tryggingar gjaldföllnum og lögtaksháefum af- notagjöldum af útvarpi að liðnum átta dögum frá birt- ingu þessarar auglýsingar. Yfirborgarfógetinn í Reykjavík, 15. apríl 1964, KR. KRISTJÁNSSON.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.