Þjóðviljinn - 22.05.1964, Blaðsíða 6

g SIÐA
ÞiðÐmnNN
'FöstUctag'ar 22. maí 198Í
Endurskipulagning landbún-
aðar á Kúbu fimm ára
Einn af hornsteinum bylt-
■’igarinnar á Kúbu, hin nýja
'ndbúnaðarlöggjöf, hefur nú í
nm ér verið meginatriði í
' fnahagsuppbyggingu landsins.
"'imi er því til kominn að meta
7 vega hinar ýmsu umbætur
'andbúnaðinum og skoða nán-
- skyssur þær og framfarir
;m löggjöfin hefur haft í för
neð sér. Einnig er rétt að at-
i'rura nokkuð framtíðarborfur
í 'vessum málum á eynni.
Samkvæmt síð'.istu tölum
r'á því fyrir byltinguna voru
a Kúbu 159.000 bændabýli,
'-mtals 9.077.086 hektarar. l>ar
rf höfðu 92.02% bændanna
"únna en 100 hektara en það
rvarar til 28.98% af öllu hinu
-ektaða landi. Meir en níu tí-
idu landbúnaðarins urðu
nnnig að láta sér nægja fjórð-
-g hins ræktaða lands, og þar
'ð bættist, að þessi fjórðung-
■ var lancrt frá þvi að vera
ta landið. Af bessum 159
':und bændabýlum voru rð-
^;ns 48 þúsund í eigu s’ólís-
: -narbænda, hin voru rekin
' umboðsmönnum, leigjendum
■ !a landbúnaðarverkamönnum,
■>m unnu í sveita síns andlitis
'vrir hlægileg laun, meðan
fjarstaddir eigendur hirtu af-
raksturinn af starfi þeirra.
Stórjarðir
— Við eigum yfir að ráða
fjórða hluta af bezta landi eyj-
arinnar, tilkynntu hinir banda-
rísku stórjarðeigendur árið
1959. Sykur er sem kunnugt
er helzta útflutningsvara eyj-
arinnar, og á stórjörðum þess-
um, eða „latifúndínum“ eins
og þær eru nefndar, fóru
bandarískir auðhringar með
öll ráð og hirtu gróðann. Af
þessum auðhringum eru helzt-
ir United Fruit, Cuban Amer-
ican Sugar Co. og Cuban At-
lantie Sugar Co. Sín á milli
skiptu þessir auðhringar hvorki
meira né minna en 1.209.000
hektörum lands.
Þetta gerði það að verkum.
að landbúnaðarbyltingin á
Kúbu fékk annað form en t.d.
i Kína og Sovétrikjunum. Er-
lendir aðilar réðu þar ekki yf-
ir landi á sama hátt og á
Kúbu. Þess má raunar geta í
framhjáhlaupi, að enn þann
dag í dag hafa bandarískir
auðhringar svipaða aðstöðu í
allri Suður- og Mið-Ameríku
og þeir höfðu á Kúbu fyrir
byltinguna.
Það var þvi óhugsandi. að
hægt væri að láta óóreittar
hinar bandarisku stórjarðir.
Frá upphafi var náið sam-
band milli hinnar kúbönsku
byltingarhreyfingar og andúð-
arinnar á bandarískri heims-
valdastefnu eins og hún birt-
ist eyjarskeggjum. Þetta jók
mjög afl byltingarinnar og
byltingarmenn gerðu sér frá
uppbafi ljóst það verkefni _að
kcsma á nauðsvnlegum umbót-
um í langhrjáðum landbúnaði
•yjarinnar.
□ Jan Stage, fréttaritari danska blaðsins
Land og Folk lýsir í þessari grein árangri
þeim og reynslu, sem fengizt hefur af hinni
nýju landbúnaðarlöggjöf eyjarinnar, en um
fimm ár eru nú liðin frá því hún tók gildi.
Sierra Maestra
10. okt. 1958
Þennan dag var fyrsta land-
búnaðarlöggjöfin sett. Bylt-
ingarmenn höfðu cnn ekki náð
Havana á sitt vald, en þeir
höfðu dregið niikilsverða lær-
dóma af tveggja ára skaeru-
hernaði við hlið bænda Iands-
ins. Frá aðalstöðvum símun í
Sierra Maestra tilkynnti Fidcl
Castro það, aá allir þeir, sem
ynnu á býli sem minna væri
en ca. 50 hektarar, skyldu eft-
ir byltinguna taldir eigendur
viðkomandi býlis.
Hvað og varð.
um ríkisrekstur eða einka-
rekstur landbúnaðarins.
Hærri laun
Carlcts Rafael Rodriguez, for-
stöðumaður stofnunar þeirrar
er fer með umbætur í land-
búnaði, skýrir svo frá, að þeg-
ar þetta vandamál kom til
kasta stjórnarinnar, hafi menn
haft hliðsjón af reynslu Sov-
étríkjanna. Meðal annars var
íhugað hvernig Lenin hafði
varið það að skipta stórjörð-
um upp í smærri með því að
vísa til þess, að rússneska
bændur „hungraði og þyrsti
eftir jarðnæði“. Styrkja mætti
var haldið fomum sjálfseign-
arjörðum, ef þær fóru ekki yf-
ir 400 hektara.
Þannig gerði byltingin meir
en 100.000 landbúnaðarverka-
menn að bændum, en jafn-
framt þessu var meir en 40%
af öllu jarðnæði tekið undir
ríkisbúskap.
1961 var 59.08% af öllu jarð-
næði í einkaeign, en sú hlut-
fallstala fór minnkandi næstu
árin vegna þess, að allmargir
bændur yfirgáfu jarðeignir
sinar og flúðu til Bandaríkj-
anna.
Carlos Rodriguez leggur á-
herzlu á það, að röng stefna
gagnvart bændum hafi orsakað
það, að ýmsir þeirra flúðu
land. Þetta hafi færzt í betra
horf eftir að komið hafi verið
á f ót sérstakri stofnun (ANAP)
er fór með málefni smá-
bænda og miðlungsbænda.
Ýmsar skyssur
Undir stjórn INRA (stofnun-
ar þeirrar er fer með umbæt-
ur í landbúnaði) tók landbún-
Kúba framlciðii- fimmta hlutann af öllum sykri í hciminum. Á myndinni sjáum viö kúbanska
landbúnaðarverkamcnn við sykuruppskeruna.
Um það bil 100.000 landbún-
aðarverkamenn urðu þannig
sjálfseignarbændur og snerust
til fylgis við byltinguna, þó án
þess að á þessu stigi máisins
væri gengið of nærri hagsmun-
um hinna erlendu auðhringa.
Slíkt hefði getað haft alvarleg-
ar afleiðingar á fyrstu mánuð-
unum eftir byltinguna og jafn-
vel kallað yfir landsmenn vopn-
aða innrás frá Bandaríkjun-
um. Stórjarðeigendur létu ginn-
ast til að halda það, að í Fid-
el Castro hefði Kúba aðeins
hlotið enn einn leiguþræl
Bandaríkjanna, einn af þeim,
sem Suður- og Mið-Ameríka
eiga gnægtir af og aldrei hafa
efnt loforð sín um víðtækar
umbætur í landbúnaði.
17. marz 1959 komust þeir
fyrst að raun um hvílíka reg-
inskyssu þeir höfðu gert. Þann
dag voru stórjarðirnar þurrk-
aðar út með lögum, er svo
sögðu fyrir, að allt bað land,
sem ekki væri ræktað af eig-
endunum sjálfum, skyldi hverfa
til ríkisins.
Skjmdilega hafði kúbanska
ríkið þannig hlotið fleiri milj-
ónir af ágætu landi, og spurn-
ingin var nú, hvernig því landi
skyldi stjórnað. Með öðrum
orðum: Hið forna vandamál
samstöðu verkamanna og
bænda með þessu móti, og síð-
ar gætu hin mörgu smébýli
vaxið saman í samyrkjubú.
— Byltingin á Kúbu, segir
Rodriguez, átti hinsvegar ekki
við sömu vandamál að stríða.
Allur fjöldi landbúnaðarverka-
manna og jarðnæðislausra
bænda á Kúbu hafði séð smá-
bændur líða Tantaloskvalir
undir stjóm stórbændanna og
Batista. Þeir kærðu sig því
ekki sérstaklega um smávegis
jarðskika, en kusu snöggtum
heldur að fá vinnu sína þeim
mun betur borgaða.
Upp komu því þrjár stefnur
i landbúnaðarmálum, og sam-
kvæmt því var landbúnaðar-
löggjöfinni hagað.
1. Allir, sem unnu á bónda-
býli undir vissri stærð, gátu,
ef þeir óskuðu þess. eignazt
þetta land.
2. Stórjarðirnar, sem oft-
lega voru illa reknar, voru
teknar undir ríkisbú, þar sem
aðal áherzlan var lögð á kvik-
fjárrækt.
3. Sykurframleiðslan skyldi
vera í höndum nokkurs konar
sameignarfélaga, sem ekki
voru í bændur að ncinu ráði
heldur fremur öðru landbún-
aðarvcrkamenn.
Þar við bættist svq að við
aður á Kúbu miklum stakka-
skiptum til hins betra með
hærri launum og auknu skipu-
lagi. En — og þctta gem allir
Kúbubúar sér Ijóst — á fyrsta
ári landbúnaðarlöggjafarinnar
og allt fram til ársins 1962
voru gerðar alvarlegar skyss-
ur. Nokkrar má skýra með
rannsókn á nýju hagkerfi
landsins, en aðrar eiga rætur
sínar að rekja til brestandi
skipulagningar.
INRA gerði þannig eina
skyssu, sem því aðeins er fjrr-
irgefanleg að hún hefur nú
verið leiðrétt. Enda þótt sykur
sé líftaugin í öilu efnahags-
lífi landsins, var þessi annars
ágæta vara orðin hreinlega
hötuð vegna þess, hve ríkan
þátt hún haíði átt í auðmýk-
ingu landsmanna fyrir bylting-
una. Að tilhlutan INRA var
víða tekið að ryðja sykurakr-
ana án þess að neitt gæti raun-
verulega komið í staðinn. Ár-
angurinn varð öngþveiti og aft-
urkippur í sykurframleiðsl-
unni. Tekur ár að vinna það
upp, sem glatazt hafði.
Af skiljanlegum ástæðum
gerði hinn aukni kaupmáttur,
sem byltingin hafði í för með
sér, það að verkum, að jafn-
vel mikil framleiðsluaukning
landbúnaðarins gat ekki fylgzt
Á þessari mynd sjáum viö Kúbubændur á einu hinna nýju sam-
yrkjubúa.
með þróuninni. 1960—61 orsak-
aði þetta bylgju af verðhækk-
unum á einkamarkaðinum, sem
ekki var undir nægilegu eftir-
iiti. Mörgum bændum var það
meira virði að fá meira fyrir
vöru sína en að framleiða
meira.
Þetta leiddi til klaufalegra
aðgerða frá hendi INRA, og
var meira að segja gripið til
ólöglegs eignarnáms á jarðnæði
til þess að berjast við verð-
hækkanir einkamarkaðarins.
Og þar með var leiðin opin
fyrir óánægju bænda, sem
margir hverjir að minnsta
kosti studdu gagnbyltinguna á
árunum 1960—62.
Með stofnun ANAP var
þessu hinsvegar kippt í lag og
ó fimmta ári landbúnaðarlög-
gjafarinnar er þessi stofnun
virkur og áhrifaríkur aðili i
því að tryggja framgang bylt-
mgarinnar og bændum betri
kjör.
Frá smábýlum til
samyrkjubúa
Ætlunin er, að smábýlum og
meðalstórum býlum í einka-
eign verði breytt í samyrkju-
bú á eftirfarandi hátt:
Mest hægfara breytingin er
sú, að allmörg býli fá fjárhags-
styrk frá ríkinu og hafa sam-
eiginlegar vélastöðvar og sölu-
miðstöðvar. Slík „samyrkjubú"
eru nú orðin algeng í tóbaks-
iðnaðinum og ná yfir meir en
200.000 hektara svæði.
Aftur er svo hugmyndin um
raunveruleg samyrkjubú, þar
sem jarðnæði og vélar eru í
sameign. Slík samyrkjubú eru
mjög fá, og flest enn á til-
raunastigi. Hinsvegar eru þau
nær öll í fremstu röð hvað
íramleiðslu og arð snertir, en
þrótt fyrir ágætt fordæmi,
telja flestir landbúnaðarsér-
fræðingar á Kúbu, að enn sé
ekki tími til kominn að hraða
þeirri þróun og hverfa til sam-
yrkjubúa eingöngu.
Astandið í dag
Mörgum þeim, er heimsækir
Kúbu, þykir það furðu gegna,
að landbúnaðarlöggjöfinni er
svo mjög hrósað samtímis því
sem skömmtunin blasir við og
er meira að segja mjög ströng
á vissum vörum.
Hverju sætir þetta?
Aukinn kaupmáttur í sam-
bandi við þá staðreynd, að
fyrir byltinguna borðaði að-
eins ein fjölskylda af hundr-
að fisk, 2.12% þekktu egg og
aðeins 11.12% drukku mjólk
— slíkar eru ástæðurnar fyrir
hinni gifurlegu eftirspurn, sem
landbúnaðurinn getur ekki
annað. (Tölur þessar voru
samanteknar af kaþólskum
stúdentum árið 1956).
Við þetta bætist, að kvik-
fjárrækt er enn langt á eft-
ir. Við valdatöku byltingar-
manna var óstandið þannig, að
Kúba hafði aðeins eitt stykki
kvikfjár á hektara!
í dag hcfur Iandbúnaðarlög-
gjöf byitingarinnar skilað eft-
irfarandi árangri: 409.330 ha.
lands hafa vcriö ruddir með til-
Hti til þess að rækta þar á-
vexti, og í Havana-héraðinu
er hafin mikil jarðrækt og
landþurrkun. Kartöflufram-
leiðslan komst 1963 upp í 220.
000.000 pund, sem er hið mesto,
í sögu eyjarinnar. Tómatupp-
skeran varð sama ár metupp-
skera með 200 miljónir punda
og bómullarframleiðslan komst
upp í 31 miljón pund. Kvik-
fé eyjarinnar er — þrátt fyr-
ir ofviðrin, sem geisað hafa
— í stöðugri fjölgun og er nú
meir en einni miljón fleira en
1962. Að lokum má svo nefna
það, að í desember 1963 voru
t.d. scndar 27 miljónir eggja
og meir cn þrjár miljónir
kjúklinga á markaðinn.
Landbúnaðarlöggjöfin hefur
þannig skilað árangri framar
öllum vonum. Hinsvegar hafa
efnahags- og skipulagsvanda-
mál orðið meiri en búizt var
við. En þrátt fyrir það er ekki
unnt að segja annað en að
landbúnaðarlöggjöfin á Kúbu
hafi staðizt eldraunina og
sýnt það og sannað, að hún
standi föstum fótum í veru-
leikanum.
Jan Stage.
(Þýtt úr Land og Folk).
„Alheims-
frímerki"
Sameinuðu þjóðirnar verða
20 ára 1965, og allsherjarþing-
ið hefur afráðið að þetta ár
verði helgað alþjóðlegri sam-
vinnu. f tilefni af því er ætl-
unin að gefa út sérstakt frí-
merki, sem teiknað er af dönsk-
um teiknara í þjónustu sam-
takanna, Olav Mathiesen. Á
frímerkinu verður tákn sam-
vinnuársins, tvær sameinaðar
hendur, og textinn „friður og
framfarir með vinnu“.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
lagt til við einstök aðildarríki
sem hafa í hyggju að gefa út
afmælisfrímerki, að þau noti
sama tákn og texta, en nafn
landsins, tungumál textans, lit-
ir og verðgildi verði eins og
hverjum hentar. — (Frá S.Þ.).