Þjóðviljinn - 19.07.1964, Blaðsíða 6

9 SlÐA
ÞJÖÐVILJINN
Sunnudagur 19. júlí 1964
Synir og dætur herraþjóðarinnar herja veitingahús
og innfæddir þjónar stara varnarlausir í ósköpin
□ Að undanfömu hefur staðið yfir í Lund-
únum mikil ráðstefna brezku samveldislandanna.
Eitt helzta vandamálið, sem ráðstefnan á við að
etja, er ástandið í Suður-Rhódesíu. — í þessari
grein, sem hér er þýdd úr Dagblaðinu norska,
lýsir norskur blaðamaður, Jörgen E. Petersen að
nafni, kynþáttakúguninni í landinu.
Suður-Rhódesía er sannköll-
uð paradís reykingamanna, sem
fá hér 20 góða vindlinga fyrir
kr. 7.50. Og handa innfaeddum
eru gerðir sérstakir, ódýrir
vindlingar og kosta 20 stykki
ekki nema eitthvað um þrjár
krónur. Svo það er ekki svo
auðvelt að finna hér mann,
sem ekki reykir.
Orsök þess, að sigarettan er
hér svo ódýr er sú, að Suður-
Rhódesía er einn helzti tóbaks-
framleiðandi heims, sem reynd-
ar skapar vandamál um þess-
ar mundir. I>vi heimsmarkaðs-
verð er ekki eins hátt og tó-
baksræktendur landsins hefðu
helzt kosið. Blöð í landinu
ræða það nú af kappi, hvað
gera megi til þess að styrkja
þá í starfi.
Þegar ég kom á Meikles hót-
elið í Salisbury, var mér vel
tekið, þar eð einhvernveginn
hafði það ruglazt svo að ég
var tekinn fyrir tóbakskaup-
mann. Þegar hitt vitnaðist, að
ég var „einn af þessum evr-
ópsku blaðamönnum" minnk-
aði velvildin greinilega. Evr-
ópubúar og þá sérstaklega
Skandínavar og Englendingar
eru hér illa séðir, svo ekki
sé meira sagt, Hinir hvitu —
minnihlutinn í Suður-Rhódesíu
— telur, að allir þeirra erfið-
leikar séu Evrópumönnum að
kenna.
— Ef þið gætuð bara séð
okkur j friði, segir sá hvíti, þá
myndi allt fara vei. Undirskil-
ið: Eins og við viljum að það
fari.
Auknar vinsældir
staðreynd, að hús þeirra eru
jafn snotur eða glæsileg og
herraþjóðarinnar, veitir þeim
ekki réttindi þess að byggja
innan um hvíta menn.
Flestir Afríkumenn í Salis-
bury búa í þrem borgarhverf-
hverfi, sem einkennist af tví-
býlishúsum. Enda þótt þau
standist ekki kröfur Norður-
Evrópu, eru þau þó það góð, að
margur spánskur, portúgalsk-
ur, griskur eða suður-ítalskur
verkamaðurinn myndi prísa sig
sælan yfir að búa í slíku húsi.
Stærð húsanna er breytileg, en
algengast er 3—4 fremur lítil
herbergi, eldhús og sameigin-
legt bað og salemi. Eldhúsið
er útbúið með innstungu fyrir
rafmagnseldavél.
Það skal þannig viðurkennt,
að Mufakose er eitt bezta
hverfi innfæddra, sem í Afríku
finnst. Hinsvegar verður að
líta á annað byggingarfyrir-
fæddu eru geysistórir íbúðar-
skálar fyrír ógifta verkamenn.
Hver skáli hefur rúm fyrir
þetta 750 til 1000 verkamenn
og vanalega em fimm um
herbergi.
Vanalega leigja atvinnurek-
endur verkamönnunum hús-
næði, og fæði og húsnæði eru
hluti launanna. Skálamir eru
hreinir og þrifalegir og hafa
stór sameiginleg eldhús, þar
sem verkamennimir geta ann-
aðhvort eldað mat sinn sjálfir
við litlar eldavélar eða fengið
hann keyptan. En allt er þetta
hræðilega troðfullt þegar mörg
hundruð manna koma samtím-
is frá vinnu sinni.
Spyrji maður stjómaremb-
ættismenn, hversvegna ekki
gangi betur að leggja niður fá-
tækrahverfin fær maður það
Frá aldaöðli hafa íbúar Afríku vaniy.t því að hjálpa hverir öðrum í bróðurlegri samvinnu, Þcirri
hcfð er haldið áfram. Húsnæðismál eru víðast hvar á mcginlandinu í hroðalegum ólestri eftir
aldagamla nýlcndustjórn. í Dar es Salaam hefur verið gcrð áætlun til úrbóta og byggist hún
að talsverðu leyti á sjálfboðavinnu og gagnkvæmri aðstoð. — Hér sjáum við nokkra þckkta
stjórnmálamenn ásamt nokkrum kjósendum sínum vinna að byggingu nýrra íbúðarhúsa.
Afrika cr að vakna. Þjóðir hennar gera sér ljóst, hve aukin
mcnntun er þýðingarmikil fyrlr framtíð meginlandsins, og riki
sósialismans hafa stutt Afríkubúa með ráðum og dáð i þekk-
ingarleit sinni. Hér sjáum við þá Sidy Toure frá Malí og Luc
Blssay frá Kamerún í kennslustund í einum af iðnskólum
Austur-Þýzkalands,
ur upp nema með tapi. Bak-
sviðið er einfaldlega það, að
þjóðfélagslegur hugsunarhátt-
ur er nærri óþekkt hugtak hér.
í verðinu sem nefnt var hér
að ofan, er tekinn með kostn-
aður við veg, skolpræsi, o.s.frv.
Efniskostnaður og byggingar-
kostnaður við tvíbýlishús fer
upp í tæpar 8000 norskar krón-
ur á ibúð. Með öðrum orðum i
er aukakostnaðurinn nærri því
eins dýr og sjálf byggingar-
vinnan og ein af ástæðunum
fyrir þessu er lóðabrask.
Velgerðar-
starfsemi?
Ástæðan tdl þess, að við höf-
um rætt hér svo itarlega um
byggingarmál, er sú, að Mufa-
kosc er sýnt útlendingum sem
dæmi þess, hve mikið hinn
hvíti maður geri fyrir hina
innfæddu, En með því að líta
dálítið nánar á tölurnar, kem-
ur í ljós, hvað cr „velgjörðar-
starfscmi“ og hvað er gróði.
Því með því að Salisbury hef-
ur aðeins um 80.000 hvíta íbúa
kemur í Ijós, að með háu verði
sínu á vatni og rafmagni tekur
borgarsjóður tiltölulega meir
af innfæddum, þeim er léieg-
ast eru á vegi staddir f járhags-
Icga.
Hvað sköttum viðkemur
.standa málin þannig, að allif
innfæddir, sem vinnu hafa,
borga skatt sem nemur 40
norskum krónum árlega. í
Mufakose vinna bæði tveir og
þrír af fjölskyldumeðlimunum.
Tekjuskatt þarf svo að
borga af 6000 króna árstekjum,
og slíkar tekjur hafa ekki
margir innfæddir. Skatts^tekj-
um allra innfæddra er svo róð-
stafað án þess að einn einasti
þeirrá eigi sæti í borgarstjórn-
inni.
Þegar við þetta bætast þeir
skólapeningar, sem nýlega hafa
verið ákveðnir og hæglega
fara upp í 40Ö norskar kr.^
árlega, skiljum við, að þ'jóð-
félagið hefur ágæta möguleika
til þess að skattleggja óbeinlín-
is lægstu launaflokkana í land-
inu.
Að fráteknum þeim 160.000
innfæddra, sem búa I áður-
nefndum þrem borgarhverf-
um, eru svo 80.000 sem búa í
kofum eða húsum j evrópsk-
um borgarhlutum. Þessi 80.000
innfæddra er þjónustufólk jafn
margra Evrópubúa. Vinnukonu-
vandræði þekkjast ekki í þessu
landi.
Það er mjög mismunandi,
hvernig er með þjónustufólkið
farið og hver laun það fær,
launin leika á tæpum 60 norsk-
um krónum á mánuði upp í
200. í viðbót fær þjónustufólk-
ið ákveðinn matarskammt, á
stöku stað getur það borðað
svipaða máltíð og húsbænd-
umir, en það er alger undan-
tekning.
Áhyggjulausir
Evrópumenn
Svona yfirleitt virðast Evr-
ópubúarnir lifa áhyggjuljusu
lífi. Þetta bjargast einhvem-
veginn og einhvemveginn verð-
ur hemill hafður á þeim inn-
fæddu.
Flestir eru Evrópuþúamir
vel stæðir á evrópskan mæli-
kvarða. Hús og bifreið þykja
sjálfsagðir hlutir. En i Bula-
wayo — helztu jámbrauta- og
iðnaðarborg landsins, er verka-
mannastétt sem getur ekki
þegjandi og hljóðalaust tekið
föggur sínar og farið, ef spila-
borg stjórnmálanna skyldi
hrynja — eins og flest bendir
til að hún muni gera. ****
Af skiljanlegum ástæðum
reykir fólk mikið hér, en það
er líka drukkið mikið og af
nærri því eins skiljanlegum á-
stæðum. Það er ekki svo mik-
ið sem fólk getur tekið sér
fyrir hendur á fríkvöldi, svo
menn fá sér gjarnan nokkur
„sundowners" eða sólseturs-
glös og eru horfnir úr umferð
um svipað leyti og blessuð sól-
in.
i«
Okuníðingar
Með því að bifreiðin er hið
eina farartæki hvíts manns,
sem viðurkennt er, hefur þetta
í för með sér meiri áfengis-
akstur en í flestum löndum
Evrópu. Þar við bætist, að úm-
ferðarreglur túlkar hver e/tir
sinu höfði, og það getur því
orðið býsna hættulegt að vera
fótgangandi, það er að s&íja
innfæddur.
Þegar hvítir mcnn drepa
innfædda með óhæfuakstri
veldur það oftlega óelrðum Og
í hópi hvítra má jafnan heýra
Framhald á 9. síðu.
Jarðarpartur
betri en óðal í
(Macáuley).
Stjórnmál
raunvísindi,
engin
(Bismarck).
1
Það er ekki hlæ.jandi
að hamingjunni.
(Whately erkibiskup).
Suður-Afríku
Og vinsældir Suður-Afriku
aukast eftir því sem dvínar á-
lit Englands, Skandinaviu og
annarra Evrópulanda. Suður-
Afríkumenn reka hér öflugan
áróður fyrir sjálfum sér, hvar-
vetna sér maður snotra bæk-
linga um Suður-Afríku. Allir
lýsa þeir riki Verwoerds sem
paradis á jörð:
„Við rannsókn á vöruverði i
26 stórborgum heims var Mad-
ríd ein ódýrari en Cape Town“.
segir í einum þeirra.
Enda þótt opinberir tals-
menn neiti þvi, að kynþátta-
misrétti fyrirfinnist á nokkru
sviði, endurspeglast tvískiptint?
þjóðfélagsins hvarvetna. f Snl
isbury er það ekki fínt að búa
fyrir sunnan járnbrautina. þvi
þar eru hverfin ekki alhv'1
lengur, og þar eru stærstw
borgarhverfi innfæddra manm
Til þess að reyna að halda
uppi verði á húsum reyna þv1
fasteimasalar og Evrópumenn
sem búa sunnan brautar, að
reka áróður gegn „Iandamæra-
snobbinu" Eitt.hvað verða’ þelr
að gera. þegar hafin er hv’tu
megin við línuna bygging hú'o
handa lltuðum mönnum — þ”ð
er að segja Tndyerjum eðp
fólki af blönduðum kynflokki
Innfæddir Afríkumenn eni að
sjálfsögðu enn vel geymdir ;
sínum eigin borgarhverfum
Jafnvel þeim fáu velstæðv:
Afríkumönnum, sem til eru. er
sagt að bygda á sérstöku
svæði su’-nan línunnar. Su
komulag sem ætlað er hjónum
með allt að því þrjú börn. Hér
er um að ræða margra hæða
hús með litlum herbergjum,
um það bil tíu fermetra á
stærð. Þetta herbergi ásamt
litlu eldhúsi er ætlað einni
fjölskyldu. 18 íbúðir, eða um
90 manns, þurfa sameiginlega
að nota fjögur salemi og työ
böð. Hér er með öðrum orðum
skapað fátækrahverfi frá upp-
hafi vega.
íbúðarskálar
Önnur hliðin á lífi hinna inn-
svar, að fjárskorti sé um að
kenna.
En alveg rökrétt virðist
þetta nú ekki. Á ökuferð gegn-
um Mufakose var mér sýnt
einbýlishús, sem með lóð éeld-
ist- fyrir 600 pund, það er að
segja um það bil 12 þúsundir
norskra króna. En samtímis
var því haldið fram, að það
kostaði 1400 pund að þyggja
tvíbýlishús eins og þau, sem
aðallega eru í Mufakose. Eftir
þessu að dæma ætti hver íbúð
í tvíbýlis.húsunum að kosta
700 pund eða 14000 krónur í
byggingu. Það ætti eftir þvi
að vera unnt að byggja ódýr-
ari íbúðir með lóð en án
þeirra.
Dýrt fé
um. Um það bil 100.000 búa í
Harari og Mufakose, en um
60.000 í Highíield. Harari og
Mufakose heyra Salisbury til,
en Highfield er undir umsjá
stjómarinnar.
Betri hverfi
Hararl samanstendur aðal-
lega af yfirfylltum, óheilbrigð-
um smáhýsum. Stjórnaremb-
ættismenn sýna þessi hús og
kalla fátækrahverfi, sem skuli
niður lögð, strax og fjárhagur
leyfi.
Mnfakose <>r stórt. nýtízku
Hvert rík> Afríku at' ödru hlýtur nú sjálfstæði sitt og síðasi
í röðinni er Malavi, scm áður nefndist Nyasaland og var und
ir enskri stjórn. Fyrsti forsætisráðherra þess cr dr. Hastings
Banda, sem hér sést til vinstri á myndinni, ásamt Orton
Whirwa. Myndin er tekin á ráðstcfnu í London fyrir nokkrum
árum.
Nú er það líka dýrt fé sém
■Salisbury lánar til þess að
h.vggja hús undir innfædda
Vextir eru 7%% og vanaleg
leiga fyrir hús í Mufakose er
“itthvað um 1440 norskar
krónur árlega 7%% af 14000
er 1015 krónur. Eftir að vextir
eru dregnir frá, verða hannig
meira en 300 norskar krónur
M1 afskrifta og til þess að
greiða kostnað við ljós og
vatn.
Nú græðir Salisbury fé á
mjög háu verði á rafmagni og
vatni. Venjulegur kostnaður
innfæddrar fjölskyldu vegr.a
þessa er áætlaður um 500 n.kr
árlega. Þannig kemur fram
reikningsdæmi, sem ekki geng-
Kynþáttamisréttið í al-
gleymingi / 5-Rhódesíu
Í
4