Þjóðviljinn - 22.07.1964, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 22. júlí 1964
MðÐVIUINN
SlÐA 2
FORNAR MINJAR
Á SÖGUSTÖÐUM
/
Frá Kirkjubæ á Straumey. Fremst sést kóngsbóndabærinn og er stokkhúsið gamla iengst til
vinstri er ...’ir bænum miðjum steinkjallari biskupssetursins tii forna. Til hægri og nær sjón-
um sést í kjan, sóknarkirkjan í Kirkjirbæ, þar sem nú er leitað fornra minja í kirkju-
gólfinu.
Því var lýst í einni Fær-
eyjagreininni, hvemig höfuð-
staður eyjanna hefur byggzt
við víkur tvær. Eystaravág og
Vestaravág. Milli voganna
gengur Tinganes í sjó fram og
þar er elzti bæjarhlutinn í
Tórshavn; þétt húsaþyrpingin
þar sem nesið er breiðast en
gisnari eftir því sem utar
dregur og tanginn mjókkar, og
allra yzt berar sæbarðar
klappimar.'
Á Tinganesi
Tinganes hefur löngum verið
nátengt sögu Færeyja líkt og
Þingvellir Islandssögunni; þar
var þing haldið til forna, eins
og nafnið bendir til. þar var
kristni tekin í færeysk lög og
haldin annexía frá biskups-
setrinu í Kirkjubæ, Munka-
stovan. 1 þessum stað hafði
Magnús Heinason, sú fræga
sjóhetja Færeyinga, aðsetur sitt
og þama bjuggu lengi yfir-
völdin á eyjunum og kaup-
menn. Og á Tinganesi var um
langt skeið miðstöð dönsku
einokunarverzlunarinnar i
Færeyjum; eitt af pakkhúsum
verzlunarinnar hefur í . hálfan
áratug verið einskonar fær-
eyskt stjórnarráðshús. eða síð-
an húsakynni þar voru lagfærð
og endurbætt 1949 og skrifstof-
um landstjórarinnar komið þar
fyrir.
Af Tinganesodda er útsýn góð
til bæjarins og hæðanna þar of-
ar og austur yfir um Eystara-
vág að Skansinum. hinu gamla
virkisstæði Tórshavnar. Þar
hvíla í hávöxnu grasinu nokkr-
ir koparhlunkar, gömul fall-
stykki sem púðurskotum var
hleypt af til skamms tíma á
afmælisdegi Danakonungs ár
hvert. *Brezkur her hafði bæki-
stöð á Skansinum stríðsárin og
þegar Bretarnir fóru með flest
sitt haíurtask í stríðslok skildu
þeir eftir tvær eða þrjár stór-
ar fallbyssur faldar í stein-
steyptu víghreiðri efst á skans-
hólnum.
í Kirkjubæ
í síðustu gre'n og þvi sem
hér er sagt að framan hefur
verið drepið á það helzta sem
vekur forvitni ferðalangsins í
höfuðstað Færeyja. Og þegar
það hefur verið skoðað er
sjálfsagt að halda til þes3
staðar í næsta nágrenni Tórs-
havnar sem allir, er leið sína
leggja þangað, skoða, eigi þeir
þess nokkurn kost: Kirkjubæj-
ar, biskupssetursins gamla
syðst á Straumey. Það er um
20 mínútna akstur frá Tórs-
havn til Kirkjubæjar; leiðin er
um 11 kílómetrar og er fyrst
ekið vestur úr bænum, síðan
upp Havnardalinn og yfir
fjallið til vesturstrandar eyj-
arinnar. Blasir þá Sandey við
í suðri, í vestri eyjamar Hestur
og Koltur, en norðar og vest-
ar sér til Vága.
Það var ævintýri líkast að
koma þangað segja menn
stundum þegar þeir vilja tjá
öðrum hrifningu sína á stað
eða stöðum sem leið þeirra
hefur legið um. Ekki ætla ég
að taka svo djúpt í árinni,
heldur láta nægja, í fullri
meiningu, að segja að það sé
alltaf minnisveröur viðburður
að koma til Kirkjubæjar, hvort
heldiir er í fyrsta skipti eða
f ' ^nr skynjar maður ná-
1 "'ar og hún verður
á .. - g í fornminjunum,
byggingum frá miðöldum
sem tala sínu máli og eiga
ekki sinn líka hér á Islandi.
Af fomum minjum í Kirkju-
bæ er fyrst að geta kirknanna
á staðnum; þær eru þrjár og
allar frá miðöldum.
Syðst í túninu, niður við
fjöruborð, sér á rústir einnar
kirkjunnar; nokkur hluti brot-
inna kirkjuveggja blasir við,
að öðru leyti hefur sjórinn
bro'tið þetta forna guðshús nið-
ur. Á liðnum öldum hefur haf-
ið gert mikinn usla í landi
Kirkjubæjar, því að talið er að
hólminn framundan sem nokk-
urra tuga faðma breitt sund
skilur nú frá túnfætinum hafi
verið landfastur tangi á mið-
öldum, þegar biskupsstóll var
í Kirkjubæ.
Nokkur spölur er frá bæjar-
húsum í Kirkjubæ að lágum
rústum kirkjunnar sem fyrr
var getið. Miklu nær er sú
kirkjan sem mesta hefur reisn-
ina á ytra borði, dómkirkjan
mikla hlaðin úr færeyskum
móbergssteini. Var kirkjusmíð-
in hafin á þrettándu öld en
verkinu aidrei lokið. öldum
saman hefur svalt sjávarloftið
nætt um bera steinveggina,
inn um óvarin gluggaop og
dyragættir. og úrkoman steypzt
yfir þá; myndskreytingar i
hleðslusteinunum hafa víða
máðst og molnað, en þó furð-
ar maður sig á því að vindur
Færeyjar IV
og regn skuli ekki hafa unnið
enn meir á steinhleðslunni en
raun ber vitni. 1 einíum veggn-
um mót suðri er sagt að séu
skrín er geymi helga dóma,
bein heilagra manna, m.a.
Þorláks biskups í Skálholti og
Magnúsar Orkneyjajarls.
Þriðja kirkjan á staðnum er
Ólafskirkja, steinkirkja all-
miklu minni en dómkirkjan,
Magnúsarkirkja. Þetta er nú-
verandi sóknarkirkja í Kirkju-
bæ og jafnframt talin elzt af
miðaldakirkjunum þrem. Um
miðja síðustu öld voru gerðar
stórfelldar breytingar á kirkju
þessari og ,.endurbætur” svo
gagngerðar og hlífðarlausar
við fom verðmæti, að þessu
gamla guðshúsi á sjávarkamb-
inum var stórspillt. Það sem
helzt hafði prýtt kirkjuna að
innan, eins og t.d. biskupsstóli
frá því um 1300 og fagurlega
útskornir kirkjubekkir frá
tímum Eiríks af Pommern, var
fjarlægt og selt danska þjóð-
minjasafninu fyrir nokkur
hundruð krónur. sem látnar
voru mæta kostnaði við máln-
ingu á kirkjunni!
I rétt ár hefur umrót verið
mik:ð í þessari gömlu kirkju
og messuföll orðið óhjákvæmi-
leg af þeim sökum. 1 fyrra-
sumar var sem sé ákveðið að
gera gaumgæfilega leit að
gömlum minjum í kirkjunni;
bekkir voru fjarlægðir, t'mb-
urgólfinu lyft og gröftur ha'f-
inn. Þessi • leit og fornmmja-
gröftur hefur síðan staðið yf-
ir og er enn ekki nærri lokið,
en árangur þó þegar orð'nn
mikill. Þama f kirkjugólfinu
hafa verið opnaðar margar
grafir geistlegra manna og
með vissu er vitað að einn
þeirra að minnsta kosti sem
þama var búinn hvílustaður
hefur verið biskup, því að
skrautlegur biskupsstafurinn
hefur fylgt honum í gröfina.
Það er þjóðminjavörður
Færeyja, Sverre Dahl, sem haft
Framhald á 9. síðu.
Sundin milli gamalla timburhúsanna á Tinganesi cru þröng og lilykkjótt.
iiílíiiil
20. DAGUR.
Fengu þar til danska menn, þá er fullkomnir voru vinir
Magnúss konungs, að bera þetta örendi Haraldi. Þetta mr
fór mjög af hljóði. En er Haraldur heyrði þetta sagt, að
Magnús konungur, framdi hans, myndi bjóða honum sætt o)
félagskap og Haraldur myndi hafa skulu hálfan Noreg vir‘'
Magnús konung. en hvor þeirra við annan hálft lausafé beggja
þeirra. þá játaði Haraldur þeirri sætt af sinni hendi. Fóru
þessi einkamál þá aftur til Magnúss konungs.
Litlu siðar vai það, að Haraldur og Sveinn töluðu kvöld
sitt við drykkju. Spurði Sveinn, hverja gripi Haraldur hefði,
rá er honum væri virkt mest á. Hann svárar svo, að það var
merki hans, Landeyðar, Þá spurði Sveinn, hvað merkinu fylgdi
bess, er það var svo mikil görsimi. Haraldur segir, að það var
■nælt, að sá myndi hafa sigur, er merkið er fyrir borið, segir,
'ð svo hafði orðið. siðan er hann fékk það.
Sveinn svarar; „Þá mun ég trúa, að sú náttúra fylgi merk-
inu, ef þú ótt þrjár orustur við Magnús konung, frænda þinu,
og hefir þú sigut í öllum“ Þá segir Haraldur stygglega: „Veit
ég frændsemi okkar Magnúss, þótt þú minnir mig ekki á það,
og er eigi fyrir því svo, að við förumst í mót með herskildi,
að eigi myndi okkar fundir aðrir vera skaplegrí“.
4
r
l