Þjóðviljinn - 22.07.1964, Blaðsíða 9

Mlðvikudagur 22. júlí 1964
HOsminm
StÐA 9
Grein Þrándar
Framhald af 6. síðu.
að. Franskai', enskar. ítalskar,
rússneskar. amerískar og fleiri
þjóða góðar kvikmyndir ganga
á kvikmyndahúsum hér. Nýj-
ungar leikbókmennta heimsins
eru þegar athugaðar. Straum-
ur er af tónlistarfólki um
landið allt árið um kring.
En Pólverjar láta heldur
ekki sitt eftir liggja að senda
sínar afurðir út um heiminn,
hvort sem þær eru heldur
andlegs eða efnislegs eðlis,
Ostar. pylsur og svínakjöt
þeirra er eftirsótt vara um
allan heim. Vodkað þarf víst
ekki að minnast á.
En útflutningur Pólverja á
andlegum verðmætum hefur
þó vakið mesta eftirtekt um
lönd. Pólland er sem sagt
orðið ein af helztu menning-
arrniðstöðum heimsins. í tón-
listinni: Varsjárhaustið er ár-
legur viðburður í nútímatón-
list Evrópu. Nöfn eins og
AiMENNA
f ASTEIGN ASAl AN
UNDARGATA^^SÍMIJIIISO
ÍÁRUS Þ. VAiDIMARSSÖN
Ibúðir óskast
miklar útborganir
2 herb. íbúð í Laugarnesi
eða nágrenni.
2—3 herb. íbúð með rúm-
góðum bílskúr, má vera
í Kópavogi.
4—5 herb. hæð i nágrenni
Kennaraskólans.
TIL SÖLU:
2 herb. lítil kjallaraíbúð í
Vesturborginni. sér inn-
gangur, hitaveita útb. kr.
185 þús.
2 herb. nýleg íbúð á hæð
í Kleppsholti, svalir bíl-
skúr.
3 herb. hæð við Þórsgötu.
3 herb. ný og vönduð íbúð
á hæð við Kleppsveg.
3 herb. hæð í Skjólunum,
teppalögð. með harðvið-
arhurðum, tvöfalt gler 1.
veðr. laus.
3 herb. nýleg kjallara-
íbúð i Vesturborginni,
lítið niðurgrafin. sólrík
og vönduð, ca. 100 ferm.
með sér hitaveitu.
3 herb. risíbúðir við Sig-
tún, Þverveg og Lauga-
veg.
3 herb. góð kjallaraíbúð
við Laugateig, sér inn-
gangur. hitaveita, 1.
veðr. laus.
4 herb. ný og glæsileg íbúð
í háhýsi við Hátún, teppi
og fl. fýlgir. glæsilegt út-
sýni, góð kjör.
4 herb. efri hæð í stein-
húsi við Ingólfsstræti.
góð kjör.
4 herb. hæð í timburhúsi
við Þverveg.
5 herb. nýleg íbúð á hæð
við Bogahlíð, teppalögð,
með harðviðarinnrétting-
um Bílskúrsréttur.
4 herb. hæð í steinhúsi við
GrettisgÖtu sér hitaveita.
4 herb. lúxus íbúð á 3.
hæð í Álfheimum 1.
■ veðr laus.
4 herb. nýleg og vönduð
rishæð við Kirkjuteig,
harðviðarinnréttingar,
stórar svalir. glæsilegt
útsýni
5 herb. nýleg og vönduð
íbúð á Melunum, for-
stofuherb. með öllu sér.
tvennar svalir, vélasam-
stæða i bvottahúsi, bíl-
skúrsréttur. fallegt út-
sýni 1. veðr. laus.
5 herb. ný og glæsileg íbúð
125 ferm. á 3. hæð á
Högunum, 1. veðr laus.
5 herb. efri hæð á Lindar-
götu. sér inngangur, sér
hitaveita, nýstandsett.
sólrík og skemmtileg
íbúð með fögru útsýni.
Fokhelt steinhús við Hlað-
brekku i Kópavogi, 2
Ihæðir með atlt sér, hvor
hæð rúmir lOp ferm
góð kiör
Lutoslawski eða Penderecki
vekja hvarvetna eftirvæntingu.
1 myndlist og húsagerðer-
list eru Pólverjar margverð-
launaðir um allan heim.
Leikrit Mrozeks eru umtals-
efni í París, London og New
York.
Og síðast en ekki sízt eru
afrek Pólverjp í kvikmynda-
gerð orðin heimskunn. V:ð
höfum heyrt um myndir I
Wajda, Munks, Kawalerowicz;
og fleiri manna. Og engar
þjóðir standa Pólverjum fram-
ar um gerð stuttra kvikmynda, •
heimildarmynda og teifcnimyda.* 1
Á kvikmyndahátíðum Evrópu
hljóma nú nöfn Szczechura.
Lenica, Karabasz.
Er þetta unga alþýðulýðveldi
þá sæluríki á jörðu? Kannski
ekki. Enn eiga Pólverjar langt
í land. að rétta við eftir skelf-
ingar styrjaldarinnar. Enn er
erfitt um húsnæð;, erfiðleikar
um vélvæðingu landbúnaðar-
ins og fleira slíkt.
En óhætt er að segja, að
fáar þjóðir hafi eins mikið á
sig lagt og með jafn góðum
árangri og Pólverjar í v'ðreisn
■og uppbyggingu efnahags og
menningu þjóðar sirmar eftir
stríð.
Þeir sem sýndu slíkt baráttu-
þrek í heimsstyrjöldinni sýna
ekki síður kjark og þol til að
Jifa í friði nú i dag.
Við óskum því þessum jafn-
aldrp okkar lýðveldis ámaðar
og heilla á 20 ára afmælinu.
Niech zyja Polska!
Þrándur Thoroddsen.
fhnSir til sölu
Höfum m.a. til sölu:
2ja herb. íbúð við Hraun-
teig á 1. hæð i góðu
standi.
2ja herb. íbúð við Hátún
Góður vinnuskúr fylgir.
2ja heríJ. údýr fbú» við
Grettisgötu.
2ja herb. íbúð við Hjalla-
veg. Bílskúr fylg<r._
2ja herb. snotur risíbúð við
Kaplaskjól
2ja herb. íbúð á 1. hæð
við Bánargötu.
2ja herb. rúmgóð íbúð í
kjallara við Blönduhlíð.
3ja herb. íbúð á 2. hæð i
stemhúsi við Njálsgötu.
3ja herb falleg íbúð við
Ljósheima.
3ja herb. íbúð við Hverfis-
götu. með öllu sér. Eign-
arlóð.
3ja herb. íbúð i kjallara
við Miðtún. Teppi fyigja.
3ja herb íbúð við Skúla-
götu. Tbúðin er mjög
rúmgóð.
4r« herb. jarðhæð við
Kleopsveg. sanngjarnt
verð.
4ra herb. mjög falleg íbúð
við Stóragerði.
4ra herb. íbúð f suðurenda
f sambvggingu við
Hvassaleiti , Góður bíl-
skúr . fylgir
4ra herb íbúð ásamt
geymslurisi við Mela-
’braut Skipt og frágeng-
ín lóð.
4ra herb fbúð við öldu ■
götu. Tvö herb fylgja
f risi.
4ra herb íbúð < góðu
standi við Seliaveg. Girt
og ræktuð íóð
4ra herb fbúð f risf við
Kirkiuteig, Svalir Gott
baðherbergi
5 herb fbúfl við Banða-
læk — Pallegt útsýni
5 herb ibúð við Hvassa-
leiti Búmgóð ibúð Her-
bergi fvlgir f kfallara
5 herb fbúð við Guðrím-
argötu. ásamt háifurn
kiallara
5 herb íbúð við óðins-
götu
FinbvliShús ni* fbúflir t
smíðum 'dðsvegar um
ho-rcrírfo ocr ? tTópnvnefð
; T.jarnargötu 14
S Smiar 20190 — 20625
Pólska lýðveldið 20 ára í dag
Framhald af 6. síðu
Markmið þýzku nazistanna
var að ganga bókstaflega á
milli bols og höfuðs á pólsku
þjóðinni og má Pólland sem
ríki út af landabréfinu. Að
bessu starfi gengu Þjóðverj-
amir með oddi og eggju og
með sinni venjulegu ná-
kvæmni.
Þurrar tölumar tala sínu máli.
Yfir 6 miljónir af íbúum
landsins eða 22 af hverjum
100 tortímdust í styrjöldinnd,
ýmist í vopnaviðskiptum, v'ð
beinar aftökur óbreyttra borg-
ara eða í hinum alræmdu gas-
klefum Nær þvi 300.000 bygg-
ingar í borgum og bæjum —
stórar og smáar — og 470.000
sveiiabæir voru brenndir til
ösku. Meginþorri ’allra mann-
v:rkja var g.jöreyðilagður. svo
■og vélar og jámbrautir. Skóg-
ar voru felldir eða brenndir.
Alidýrum i miijónatali slátrað,
Allt frá bví að Varsjá var
gerð að höfuðborg rikisins
•hafa örlög hennar verið órjúf-
anlega tengd sögu .pólska rík-
isins. Árið 1939 voru 1..300,000
íbúar i borg'nni.
Hinn 21.. september 1944 hélt
Heinrich -Himmler ræðu é
fundi með nokkrum þýzkum
hershöfðingjum, en þá hafði
upnreisn borgaranna í Varsjá
staðið í rúman mánuð. Hrmml-
er .sagði m.a..: fimm vikur
•hefur verið barizt í Varsjá.
Orustan bar er hin skæðasta
í allri styrjöldinni, og má helzt
likja henni við götubardagana
í Stalíngrad. Þegar mér bárust
til eyma fréttirnar -af uppreisn
Pólverjanna gekk óg á fund
Forimgjans og sagði.: F.rá sión-
armiði sögunnar -er það bless-
un, að Varsjár-búar skyldu
rísa upn. Við Þióðverjar mun-
um beita okku.r af alefli «og
■innan 5 — 6 vikn-, mun Var-
siá, borgin sem hefur ver;ð
hftfuð og h@Hi pólsku bjóðar-
innar verða eyðilftgð, borg
■beirrar feióðar sem í 700 ár
hefur staðið í vegi okkar til
austurs .. •. , Ég feef gefið -skip-
•un um að Varsjá skuli iöfnuð
vA jörðu. -Sérhvert hús og
■húsasamstæða skal ferennd eða
sprengd.......”,
Þýzku nazistarnir framfylgdu
bessari skipan að mætti. 11.300
byggingar voru g.iörsamlega
evðilagðar og 14,700 aðrar voru
að meira og minna leyti lagðar
í rúst. Samtals voru bessar
byggingar nær því 85n/n af <öll-
um byggingum borgarrmar. I
•iðnaðarhveríunum voru 90°'',,
■af verksmiðjunum iafnað við
jörðu. Nazistamir lögðu sig i
sérstakan líma að eyðileggia
söguiegar byggingar og minnis-
merki. Alveg eins ogþeirlögðu
sérstakt kapp á að tortima öll-
nm pólskum menntamönnum
(bannig voru því nær allir
pólskir læknar drepnir). Af
sögulegum bygaingum og minn-
ismerkjum eyðilögðu þeir 782
af 957. sem fyrir voru i borg-
inni.
A styrialdarárimum fórust
um bað bil 850.000 af íbúuf
Varsjár, Til samanburðar má
geta bess, að heildar mannfall
Breta og Bandaríkiamanna í
stvrjöldinni var 555.000 manns.
•Þrátt fyrir bað ógnarástand
-sem ríkti í Póllandi á árunum
1939 til 1945 börðust Pólverj-
------------------------------rí
Deilur á ráðstefnu
Afríku
KAIRO 20/7 — Tillaga Ghana
um allsherjarstjórn Afríku var
illa tekið á fundi æðstu manna
Afríku f Kairo í dag. Julius Ny-
ere forseti Tanganyiku og Zanzi-
bar réðst harkalega á forseta
Ghana Kwame Nkrumah, sem
bar fram tillöguna um sambands-
stjóm Afríku á sunnudag.
Nyere ásakaði Ghana um það
að kæra sig ekki um einingu
Afríku, og kvað tillögu Nkrumah
einungis lagða fram f áróðurs-
skyni. Hann sagði að einingu
Afríku yrði ekki komið á í einu
vettvangi, en smátt og smátt
Kort af PóUandi og nágrannalöndunum. Dekkstu svæðin á kortinu eru Slésía, Pommern og
Austur-Prússland.
ar af miklum hetjumóð gegn
ofureflinu, Þeir stofnuðu neð-
anjarðarsveitir um gjörvallt
landið og þeir börðust með
bandamönnum sinum é hin-
Vm ýmsu ví'gvöllum heimsstyrj-
aldarirmar, í Frnkklandi og
Noregi. á Miðjarðarhafi og í
Afríku og þátfcur pólsku fhig-
mannanna í orustunni um
Bretland varð mjög þýðingar-
mikill.
Árangurinn af hrnni fórn-
freku en hetjulegu baróttu var
svo só, sem áður um getur,
að hinn 22. júlí 1944 var þjóð-
fréls’snefndin stcfnuð. en sú
'stjórn varð vísirinn að þeirri
stjórn, sem nú situr í Póllandi.
•k
Það varð eitt fyrsta verk
þjóðfrelsisnefndarinnar að gefa
út opinbera stefnuyfirlýsingu.
I yfirlýsingu þessari er hvatn-
ing til allrar þjóðarinnar «ð
herða enn á baráttunni þar til
fullur sigur væri unndnn é iun-
rásarherjum nazista. Þá eru á-
kvæði tm að landamæri ríkis-
ins skuli vera svo sem þau
voru þegar pólska ríkið kom »
til sögunnar ■og að trpp skuli
tekið nýtt þjóðfélagskerfi.
bjóðfélagskerfi sósíalismans.
Hinum stóru jarðeignum fárra
einstaklinga skyldi skipt meðal -
bænda, iðnaðurinn þjóðnýttur,;
menntun og menning skyldi;
verða <eign allrar þjóðarínnar.
1 janúar 1945 var þjóðfrels-
isnefndinni breytt í ríkisstjórn
Póllands. Eins -og geta má
nærri voru verkefni hinnar
nýju stjórnar bæði stórkostleg
■og erfið viðfangs. En Pólverj-
ar sýndu við uppbyggingu
landS' síns sama eldmóðinn og
áður í baráttunni fyrir frelsi
sínu.
Árangurinn af starfi pólsku
bjóðarinnar á undanförnum 20
árum er undraverður, Það er
sama hvar augum er litið.
Allsstaðar blasa við stórfeTld-
ar framfarir,
Áður fyrr var PóTland land-
búnaðariand, en nú hefur því
verið brevtt í nýtízku iðnaðar-
land. Meir en fjórðungur
landsbúa lif;r á iðnaði. HeTm-
ingurinn af iðnaðarframleiðsl-
unni kemur frá iðngreinum,
sem hófu störf eftir 1950.
Þannig er framleiðsla vélaiðn-
aðarins og efna-iðnaðarins, en
báðar bessar iðngreinar voru
óbekktar þar í landi fyrir
styrjöldina, yfir 30% af heild-
ariðnaðarframleiðslu þjóðar-
innar.
Pólverjar framleiða nú 2%
af iðnaðarframleiðsTu aTlra
landa en sjálfir eru þeir aðeins
1% af fólksfjölda í heirainum.
Arið 1938 unnu PóTverjar
kol sem að magni var 38.1
miljón tonn. árið 1962 var
magnið komið upp í 109.6 mili.
tonn.
Framleiðsla á rafmagni óx
úr 4.000 miljón kw. stunda ár-
ið 1938 upp í 35.400 miljón kw.
■stundir árið 1962, stálfram-
Teiðslan óx úr 1.441.000 tonn-
um árið 1938 upp i 7.684.000
tonn árið 1962.
Og þannig mætti lengi telja.
En það er ekki aðeins á
hinu eigánlegfl efnahagssviði,
sem Pólverjum hefur vaxið
fiskur um hrygg á undanförm-
um 20 árum.
Mjög er nú lagt upp úr al-
mennri menntun þjóðarinnar
Skóium fjölgar í sífellu -og með
hverju ári sem líður eru það
ætið fleiri og flairi. -sem leita
æðri menntunar. Nú eru í land-
inu 10 almeranir háskólar, 17
tækniháskólar, 10 læknahá-
skólar og 7 landbúnaðarhá-
■skólar.
Mikil gróska er í listalífi
bjóðarinner, Myndlist, kvik-
myndagerð, leiklist og bók-
menptir standa með miklum
blóma.
Á síðari árum hafa pólskir í-
bróttamenn skarað fram úr
öðrum á mörgum sviðum.
Borgir, bæir Qg sveitir hafa
verið byggð upp. Þannig er að
fullu búið að endurbyggja Var-
sjá. Ibúatala hennar var í
styrjaldarlokin komin raiður í
rúmlega 400.000 marans, en
nú búa í borginni um það bil
1.100.000 manns.
®g segi afbur: Og þannig
mætti leragi telja.
Ég held mér sé óhætt að
fullyrða, að um langsn aldur
hefur íslenzka þjóðin haft
mikla sarrrúð með pólsku þjóð-
inni. Vegna sögu okkar sjáTfra
hefur okkur tslend ngum lengát
af verið í blóð borin samuð
með þjóðum, sem hafa verið
undirokaðar.
Grímur Thomsen orti Tióð
um Poniatowáky, feershöfð-
ingja, en haran er mikið nafn
í sögu PÓlverja.
I 4. árgangi Fjölnis, sem ‘út
var gefinn árð 1838. birfist
alllöng grein um áðupnefnda
frelsishétju Pólverja, Koscius-
zko. I grein hessari kemur
fram mikil aðdáun og mikil
samúð með frelsisbaráttu
pðlsku þjóðarinnar. Að sjalf-
sögðu b'rtist grein þessi sem
einn Tiður í baráttu Fjölnis-
manna fyrir frelsi sinnar eig-
in b.jóðar. F\»rír hinu sama var
barizt á fjaTlalandinu í Norð-
ur-Atlanzhafi og á Sléttu-
mannalandinu suður í álfu.
Samúð okkar tslendinga með
PóTsku bjóðinni er óbreytt.
Við óskum henni árs og friðar.
Haukur Helgason.
Færeyjagrein
Framhald af 7. síðu.
'hefur yfirstjórn rannsöknanna
í Kirkjubæ og hann býst við
að margt eigi eran eftir að
köma fram i dagsTjósið áður
en öll kurl eru komin til
grafar.
En það eru fleiri fornar
minjar í Kirkjubæ en stein-
kirkjurnar frá miðöTdum og
það sem þeim fýlgir. Uradjr
kóngsbóndaþænum er enn að
finna 'Steinkjallara biskupsset-
'ursiras gamla, og þ'arna er
tyrft stokkhús alTt að 900 ára
gamalt, reýkstofan sem hefur
að geyma safn búsáhaTdatækja
og áhalda liðinna kynslóða og
þar yfir biskupsstofan, aðset-
ursstaður Færeyjábiskupa um
aldir.
I fjaTlinu ofan við Kirkjubæ
er Sverrishola, hellir sá sem
bjóðsagan segir að Sverrir
konungur hafi fárra vikna ver-
ið fluttur til. Svo er sagt að
Gunnhildur móðir Sverris hafi
komið vanfær úr Noregi til
Kirkjubæjar. Hún ól svein-
barn um jólaleytið og færði
karli og kerlingu þar á staðn-
um það til fósturs en leyndi
aðra fæðingunni. Þegar vorar
fór Gunnhildur með son sinn
upp í helb'nn fyrrnefnda og ól
hann þar á mjólk, sölvum og
skelfiski. Þá um vorið kom
Uni, vonbiðill hennar og bróð-
ir Hróa biskups. úr Noregi til
Fsereyja. Hann heimsótti bróð-
ur sinn að Kirkjubæ og hittir
þá Guranhildi. sem hafði horfið
frá hirð Sigurðar Noregskon-
ungs sumarið áður. Gunnhild-
ur reyndi að forðast Una eftir
megni, en hann fylgdist með
ferðum hennar og einn daginn,
áður en hún kom í hellinn að
vitja sonár sfns beið Uni hénra-
ar bar. Sagðist hann vita að
Sigurður konungur væri fað-
ir drengsins, en bauðst til að
gangast við faðerninu ef hún
giftist sér. Þau voru síðan gef-
in saman í K'rkjubæ og héldu
til Noregs. Sverrir kom aftur
til Kirkjubæjar 5 árá gamall
en hélt á brítugsaldri aftur
til Noregs, að ná konungsrík-
inu undir sig.
*
Skráðar he'mildir um sögu
Kirkjubæjar eru fáar og fá-
tæklegri en þær sem við Is-
lendingar eigum um okkar
sögustaði, en hinar sýnilegu
minjar eru miklu meiri í Fær-
eyjum en hér á íslandi og
mestar á hinu forna þiskups-
setri svðst á Straumey. Vegna
feeirra verður hað alltaf við-
burður að koma til Kirkju-
bæjar. — I.H.J.

f
I

*