Þjóðviljinn - 08.01.1965, Qupperneq 7

Fðsfcudagur 8. janúar 1965-
VAR
ÞJÖÐVILJINN
SlÐA J
Eftir Jörgen Schleimann
STANLEYVILLE-
AÐGERÐIN
ÓHJÁKVÆMILEG?
setti fram í símskeyti til utan-
ríkisráðuneytisins i Brussel 14.
júlí 1964, en þar gerði sendi-
herrann grein fyrir samtali
sem hann hafði átt við nýskip-
aðan forsætisráðherra Kongo,
Moise Tsjombe.
Sendiherrann, M. de Kerck-
hove de Delterghem, segir
í þessu símskeyti m.a.;
„f viðræðunum um uppreisn-
ina í Norður-Katanga virtist
mér hann (Tsjombe) fylgja
tveim stefnumiðum, öðru var
ég fyllilega sammála en bað
eru viðræðurnar við CNL
Brazza, sem þér fylgizt með
eftir símskeytum frá starfs-
bróður mínum í þeim bæ, og
byrgð sem hann tæki á sig
með þessu, því — eins og ég
sagði — jafnyel þó Schramme
sé yður vissulega tryggur þá
er hann lika hvítur maður .og
belgískur að þjóðemi, og ég
er hræddur um að jafnskjótt
og hann og aðrir hans líkar
sýni sig í fremstu víglínu muni
að undirlagi kommúnista brjót-
ast út andbelgísk herferð í
öðrum hlutum Kongó, sem eru
enn óhollari Tsjqmbe — her-
ferð sem gæti haft hinar voða-
legustu afleiðingar fyrir líf og
eignir annarra Belga í Kongó.
Ég lagði áherzlu á það, að
ég talaði sem sendiherra Belg-
íu og því bæri ég enga ábyrgð
á Kongó og framtíðarhorfum
um héruðum hefðu lítið að
segja. Það sem verulega skipti
máli væru hugsanleg viðbrögð
gegn Belgíu annars staðar í
heiminum. Þetta virtist loks
hafa nokkur áhrif á hann og
óbeðinn lofaði hann að hefjast
ekki handa fyrr en hann hefði
Var ástandið í Stanleyville
um miðjan nóvember, þeg-
ar belgísk-bandaríska fallhlífa-
liðaárásin var í undirbúningi,
árangur af samspili ýmislegra
atvika sem Belgía og Banda-
ríkin höfðu ekki haft nein á-
hrif á? Voru þessi tvö lönd
með öðrúm orðum alls að ó-
sekju lent í þeirri klípu, að
uppreisnarmenn hótuðu að
Belgar og Bandaríkjamenn,
sem höfðu verið settir í stofu-
fangelsi í októberlok yrðu látn-
ir gjalda þess, ef sókn stjóm-
arhersins í Kongó til borgar-
innar yrði ekki stÖðvuð?
Eða er hér þvert á móti um
ákveðna þróun að ræða, sem
Belgar og Bandaríkjamenn
höfðu haft bein og ráðandi á-
hrif á og sjá mátti fyrir hvert
stefndi og hafði raunverulega
Jram tn^hvers^ h^Téfddfog □ Jörgen . Schleimann, sem skrifaði þessa grein nýlega í „Inform-
einnig í sambandi við hin sér. ation“ er ritstjóri tímaritsins Perspektiv, sem Frjáls menning gefur
stöku Vandamál sem komu s * í r-'i . . . , i /
upp vegna beigískra og banda- ut i JJanmorku. tiinhverju sinm er hann var asakaður um kommun-
rískra ríkisborgara sem voru israaAeftir að hafa skrifað sannferðuglega um Kongó benti hann á
reisnarmanna í Kongó? það i svari, þar sem hann bar blak at ser, að hann væri tyrsti
Það er aiitof auðveit að vera óanski menntamaðurinn sem hefið hlotið Natostyrk til framhalds-
hyggmn eftir a. En allar þær f
aðvaranir við afleiðingum náms. .
hernaðaraðstoðar ' Belga og
Bandaríkjamanna við ríkis-
: stjómina i Kongó í baráttunni
við uppreisnarmenn sem ólík-
legustu aðilar höfðu orðað á
mánuðunum áður en Stanley-
ville-aðgerðirnar hófust var
ekki' hyggindi eftir á, heldur
þvert á móti sýndu þær póli-
tíska framsýni og skýrleik og
það fólk varaði’ við, sem sér-
'stök ástæða var til að taka
mark á. Svo er því t.d. farið
með þær skoðanir, serh belgíski
sendiherrann í Leopoldville
Frá götubardögum i Stanleyville,
annað er að gera tilraun til
þess að klæða lögreglusveitir
hans í einkennisbúninga
Kongohers og senda þær gegn
Albertville undir stjóm for-
ingja — að sjálfsögðu þeirra
sem voru honum tryggir. Það
er að segja fyrst og fremst
Schramme, sem hann lofsöng
ákaflega í eyru mér.
Ég leyfði mér að halda smá
predikun yfir honum um þá á-
þar í landi, en belgiskum hags-
munum í Kongó. Að svo mæltu
sagðist ég ævinlega vera reiðu-
búinn, að ræða við hann alla
möguleika á því að sætta þessi
sjónarmið. Hann reylndi að
|ara í kringum þetta með þvi
að segja að hann mundi að-
eins nota „sína” Belga í héruð-
um, þar sem íhlutun þeirra
vekti ekkert hneyksli.
Ég svaraði að viðhorf í þess-
íhugað málið betur. Ég vona
að ég hafi gert það sem rétt
var.
Því miður höfum við enga
lausn til vara, en það er ekki
hægt að nota Schramme og
hans nóta nema því aðeins að
við getum fundið upp á ein-
hverju til að þess háttar menn
séu greinilega aðskildir frá
þeim markmiðum sem við leit-
umst við að ná. Að öðrum
kqsti mun viðleitni okkar allri
stefnt í hættu.
Mér virtist Tsjombe lifa i
draumalandi. Ferðir hans um
bæinn hafa komið því inn hjá
honum að Kongó sé rétt eins
og Katanga og hér geti hann
gert það sem honum sýnist og
þar með ,,leikið“ mönnum sín-
um, fyrrum Katangamönnum
af belgískum uppruna, án þess
að það mundi hafa hinar
minnstu alþjóðlegar afleiðing-
ar.
Þegar ég háfði gért honum
grein fyrir þessum mótbárum
sagði hann við mig, að slíkar
kringumstaeðúr gætu komið
upp, að við þær ætti maður
ekki að hlusta of gaumgæfi-
lega á átölur annarra aðila,
því þá væri ekki hægt að gera
nokkum skapaðan hlut.
Hann hefur alveg rétt fyr-
ir sér. En þar til ég fæ fyrir-
skipanir um annað, mun ég
þrátt fyrir allt mæla með vissri
varkámi".
Þannig leit sem sagt belg-
íski sendiherrann í Leopold-
ville á ástandið og horfur rétt
áður en Tsjombe skipaði rik-
isstjórn sína.
Almenningi — að minnsta
kosti i Belgíu og Kongó —
hefur verið kunnugt um sjón-
armið sendiherrans frá 12.
!
Þrátt fyrir það $em stendur í blöðumJ
Þrátt fyrir það sem stend-
ur í blöðunum er ástandið i
S-Nonomúríu engan veginn
gott. Þó að nú séu í landinu
500.000 bandarískir hernaðar-
ráðunautar sækja Norður-No-
nomúpumcnn greinilega
fram, en póst- og samkomu-
hús bandariskra herforingja
er þó enn á valdi Suður-No-
nomúríumanna.
Dæmi um það sem nú er
að gerast í Suður-Nonomúrfu
er að nýverið tóku brír Norð-
ur-Nonomúríumenn sporvagn
í Suður-Nonomúríu á mesta
annatíma og drógu upp á
honum norður-nonomúríska
fánann. Til að ná sporvagn-
inum var hersveit hinna
vöskustu hermanna í Suður-
Nonomúríu send á vettvang
f 165 þyrlum, en Norður-No-
nomúríumenn hrundu árás-
inni vopnaðir ýmsum þungum
hlutum úr sporvagninum.
Þetta er bara eitt dæmi,
en það sýnir þvílíkir erfið-
leikar bera að höndum Suð-
ur-Nonomúríumanna í til-
raunum þeirra til þess að
sigra í stríðinu. Það er
greinilegt að þetta er ekki
aðeins herfræðilegt vandamál.
foringi samsærismanna þar til
Ho ho hershöfðingi skaut
hann, virðist nú eiga í vand-
ræðum.
Stúdentar efndu til óeirða
á götum úti og kröfðust þess
að Gog segi af sér. Kjörorð
Eftir ART BUCHWALD
en einnig stjómmálalegs eðl-
is.
Ríkisstjóm Gog yfirhers-
höfðingja, sem veik fyrrver-
andi stjórn Fink hershöfð-
ingja frá völdum, en hann
hafði gert byltingu gegn sam-
steypustjóm Sen forsætisráð-
herra, sem hafði rekið rót-
tæka flokk Sams forseta frá
völdum, sem hafði aftur á
móti hrifsað völd af Fjú
flotaforingja, sem hafði verið
þeirra er: Einn mánuður er
nóg fyrir hvaða forsætisráð-
herra sem vera skal, við
krefjumst breytinga!
Gog hershöfðingi svaraði
stúdentum með þvi kalla
fyrstu, aðra, þriðju og fjórðu
herdeild af vígvöllunum og
láta þasr umkringja höll sína.
Þó þessi ráðstöfun styrkti að
vísu ríkisstjómina, tafði þetta
gang stríðsins dálítið.
En þar sem stúdentarnir
komust þá ekki nálægt höll-
inni réðust þeir þess í stað að
bandaríska sendiráðinu. Það
varð að senda mikið lið
bandarískra hemaðarráðu-
nauta til þess að verja sendi-
ráðið en það tafði þá frá
skyldustörfunuum að kenna
Suður-Nonomúríumönnum að
berjast.
Eftir að stúdentum hafði
nokkrum sinnum tekizt að
brjóta niður sendiráðið var
sendiherra Suður-Nonomúríu
kallaður í bandaríska utan-
ríkisráðuneytið og átti að
bera fram við hann mótmæli.
En þannig vildi til að sendi-
herra þessi var erkióvinur
Gog hershöfðingja, sem hafði
einmitt sent hann til Banda-
ríkjanna til að losna við
hann. Þess vegna var sendi-
herrann vanur að segja:
— Verið ekkert að segja
mér af erfiðleikum ykkar, ég
hef þó margsagt ykkur að það
er brýn nauðsyn að losna við
Gog hershöfðingja ..
Það eru margar tillögur um
það, hvemig beri að fella allt
í réttar skorður f Suður-Nono-
múríu. Ein þeirra er að veita
hverjum einasta stúdent í
Suður-Nonomúríu Fulbright
styrk til náms í Bandaríkjun-
um. Ef stúdentarnir fara úr
landi verður hægt að senda
margar herdeildir aftur á víg-
vellina.
Enn þá róttækari tillögur
eru bomar fram. Ein er að
hefja loftárásir á Norður-
Nonomúríu. Þessa tillögu
styðja nokkrir háttsettir for-
ingjar í Pentagon. önnur
lausn er að gera loftárásir á
Suður-Nonomúríu, og þessa
tillögu styðja svotil allir
bandarísir hemaðarráðunaut-
ar, sem hafa einhvem tíma
verið í landinu.
!
i
i
september, þegar ofangreint
skeyti M. de Kerckhove de
Delterghems var birt í tímarit-
inu „Remarques Congolaises et
Africaines".
Það varpar óneitanlega ein-
kennilegu Ijósi á belgísku
stjórnina, að fimmtudaginn 10.
desember skýrði belgíska utan- •
ríkisráðuneytið frá þvi að haf-
in væri lögreglurannsókn tíl
þess að leiða í Ijós hvemig
þetta skeyti hefði getað komizt
í hendur óviðkomandi. Utan-
rikisráðuneytið í Brussel
hreyfði sem sé ekki fingur
eftir að skeytið var birt 12.
september en tók við sér eftir
Stanleyville-aðgerðimar og eft-
ir það að útdráttur úr skeyti
sendiherrans hafði verið birt-
ur í blöðum, t.d. í belgíska
dagblaðinu „La Wallonie" og
franska vikublaðinu „Le Nouv-
rí Observateur" og belgíska
sósíalistablaðið „La Gauche“
segir um þessi mál:
„Þegar utanríkisráðuneytið
er nú svona viðkvæmt vegna
þess að skeytið er birt opin-
berlega er það vegna þess að
belgíska ríkisstjómin hefur
skellt skollaeyrum við athuga-
semdum sendiherrans með því
að veita Tsjombe aðstoð við
hemaðaraðgerðir og hefur með
því stefnt lífi þeirra Belga í
hættu sem búa í hémðum sem
ekki eru á valdi Tsjombe".
Skeyti sendiherrans var ann-
ars hvorki fyrsta né eina við-
urkenning frá belgískum aðil-
um um það að stefna Belgíu-
stjómar í Kongó hafi í sér
fólgna mikla hættu fyrir Belga
búsetta í Kongó.
12. mai 1964 skýrði vamar-
málaráðherra Belgíu frá því í
svari við fyrirspurn frá þing-
manninum A. Saintraint, að
belgiski flugherinn hefði sent
10 liðsforingja með annarri
hemaðaraðstoð ríkisstjórnar-
innar til Kongó.
Þetta var fyrsta opinbera
yfirlýsingin um það, að tækni
og hernaðaraðstoð Belga til
ríkisstjórnarinnar í Kongó
værí nú orðin allt annars eðl-
is en áður. Þegar það kom í
ijós að aðstoð flughersins belg-
íska í Kongó var hreint ekki
svo smávægileg spurðu menn
bæði úr vinstri og hæsri flokk-
um hver yrði afleiðingin af
hinni nýiu stefnu ríkisstjómar-
innar.
Það var sérstök ástæða fyr-
ir Spaak og aðra sósíaldemó-
krata í ríkisstjóminni, að íaka
eftir þungrf andspymu gegn
aukinni íhlutun Belga , Kongó,
Framhald á 9. síðu.
1
4
i