Þjóðviljinn - 28.10.1965, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 28. október 1965 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA J
Skúli Guðjónsson á Ljótunnarstöðum skrifar um útvarpsdagskrána:
OG DAGURINN FER SÍNA
LEID YFIR LONDIN...
Meðal sumarþátta útvarpsins
er einn, em ber heitið ,,Skiptar
skoðanir" og er stjórnað af
Indriða G. Þorsteinssyni, rit-
höfundi. Hið sérkennilegasta
við þátt þennan er það, að
hann hefur kafnað undir nafni,
eða ef menn vildu heldur orða
það svo, að nafnið væri öfug-
mæli.
Þetta gæti svo sem verið
gott og blessað, ef vel hefði
til lekizt að öðru leyti. Stjóm-
andinn hefur reynzt alveg sér-
staklega fundvís á umrseðu-
efni sem annaðhvort voru svo
lítilsverð og smá í sniðum, að
enginn hefur talið það ómaks-
ins vert að mynda sér um þau
rökstudda skoðun eða þá að
þau hafa verið þannig vaxin,
að ekki var hægt að hafa nema
eina skoðun. Eða hver skyldi
svo sem vera því andvígur, að
vegimir væru svolitið betri?
Enginn vildi þjóðnýta laxám-
ar. enginn vildi viðurkenna.
að skáldsagan væri dauð, þó
að menn hefðu svolítið mis-
munandi skoðanir á hlutverki
hennar. Enginn var heldur á
móti því, að hér yrðu fluttar
óperur. Op jafnvel Þóroddur
skreiðarkaupandi var ekki
neitt sérstaklega uppveðraður
af vörymerkjunum Eddu og
Sögu. Raunar má þó segja að
ofnotkun ýmissa góðra. gam-
alla heita sé eitt af þeim fyr-
irbærum. sem varla verða tal-
in tii fyrirmyndar. Edda-skreið
er að vísu ákaflega hjákátlegt
orð. en bó rámar mig í að ég
hafi einhvemtíma heyrt orð
enn hjákátlegra. en það er
Eddafilm Mig minnir jafnvel
að és hafj heyrt nafn Indriða
nefnt eitthvað í sambandi við
þetta fyrirtæki. Sé þetta rétt
hiá mér. er ekki nema mann-
legt, að hann sé afbrýðisamur
út í skreiðina.
Þess er þó skylt að geta. að
þátturinn fór vel af stað. Það
var ekki fyrr en Indriði hóf
upp raust sína, 1 öðmm þætti,
að hann hratt þessu fóstur-
bami sinu út í hina málefna-
legu eyðimerkurgöngu.
í fyrsta þætti skýrðu for-
yetumenn verkalýðs og vinnu-
veitenda sjónarmið sín í þeim
vinnudeilum er þá voru uppi.
Við héldum i einfeldni okkar,
að hér værj i uppsiglingu góður
þáttur oe þarfur. að útvarpð
okkar væri i raun og veru að
innleiða meira skoðanafrelsi
en áður hefur þekkzt en svo
rann þetta allt út i sand-
inn
Blöðrufréti-ir
Dagana áður en þetta er rit-
að hefur gallblaðran í John-
son Bandaríkjaforseta verið
aðalfréttaefnj útvarpsins. Jafn-
vel stríðið í Kasmír uppreisn-
in t Indónesíu. að maður nú
e'kki tali um ófriðinn í Viet-
nam hafa algerlega horfið i
skusea bessarar merkllegu
blöðru Meira að segja páf-
inn sjálfur hvarf skyndilega
úr fréttum útvarpsins. eftir að
þe ■sj merkilega blaðra komst
á dagskrá þess. Hefði þó mátt
ætla. að fréttamönnum út-
varpsins' væri hugleiknara að
fræða hlustendur um, hvað
páfanum os eiganda áður-
nefndrar blöðru hefði farið á
milli. er þeir hittust en um
hjtt. hvort áðumefndur forseti
fengi ekki lenspir haldið þess-
um líkamshluta
Fréttin um blöðruna var les-
in í öllum fréttatímum. Fyrst,
meðan blaðran var enn á sín-
um stað með slíkum alvöru-
þunga, að okkur varð bein-
línis hverft við; það orkaði
næstum á okkur líkt og þeg-
ar Kennedy var drepinn. Og
okkur fannst svo eftirá að það
hefði átt vel við, að leika
largo eftir Handel áður en
fréttin var lesin.
Svo komu samúðarskeytin og
fór að lyftast brúnin á frétta-
mönnunUm. Forsetinn var laus
við sína blöðru. Hann raknaði
úr rotinu, svo fór hann að
labba og nú þegar þetta er
ritað, er hann farinn að
stjóma ríki sínu frá sænginni.
Við skulum svo vona og biðja
að forseti þeirra Vestanmanna
reynist miklu betri stjómar-
herra gallblöðrulaus, og að
hann muni sýna meiri mann-
úð og miskunnsemi gagnvart
meðbræðrum sínum { Vietnam
hér eftir en hingað til.
Og við skulum vona, að þeir
i útvarpinu forheimski sig
ekki á þvi oftar, að gera jafn-
mikið veður út af einni ve-
sælli gallblöðru.
Lyndon B. Johnson
En sama daginn og blaðr-
an var tekin úr Johnson sagði
Björgvin Guðmundsson frá þvi
í þættinum „Efst á baugi“, að
þeir í Rússíá hefðu ekki vilj-
að taka gallsteina úr Krústj-
off, og fréttamaðurinn lét í
það skína að það hefði verið
af hreinni mannvonzku . og
beinhörðum ótuktarskap að
karlinn var ekki losaður við
þessa steina.
Þama geta menn séð það
svart á hvítu, að mikill er
munur manngæðanna austán
tjalds eða vestan.
En útvarpinu okkar er nokk-
ur vo.rkunn, þótt það hafi gert
sér titt um títtnefnda blöðru.
Af innlendum fréttum þess
verður ekki annað ráðið ' en
að Bandaríkjamenn séu hinir
einu sönnu velgerðarmenn
þessarar þjóðar. Ekkj nóg með
að þeir verndi hana fyrir á-
gangj kommúnista. Öll verald-
leg og andleg verðmæti er
nokkru máli skipta koma að
vestan Nálega á degi hverjum
segir útvarpið okkur frá mönn-
um, sem annað hvort eru að
fara vestur, eða koma að vest-
an, og yrði of langt upp að
telja. Svo koma stóru branda-
jólin, t.d. þegar aldarfjórðung-
ur var liðinn frá því að sam-
skiptj þjóðanna hófust fyrir
alvöru og þegar forsætisráð-
herrann og bandaríski sendi-
herrann stilltu sér upp við
beif'styttuna og héldu ræður.
Það er næstum því að við
getum vorkennt Norðmönnum,
að þeir skyldu verða fyrir
þeirri slysni að missa Leif út
úr höndunum á sér, þegar þeir
voru rétt í þann veginn að
hremma hann. Hefðu Banda-
rikjamenn endilega viljað gera
Leif að Norðmanni, myndum
við áreiðanlega hafa sætt okk-
ur við það enda þýðingarlaust
að malda í móinn og bera fyr-
ir sig fomar bækur.
En Bandaríkjamenn hafa séð
að Leifur myndi skila þeim
meiri arði hér á fslandi en í
Noregi, og það hefur ráðið úr-
slitum.
Landbúnaðurinn
Við heyrðum það stundum í
sumar, þegar við hlýddum á
útdráttinn úr forystugreinum
dagblaðanna. að frá Alþýðu-
blaðinu komu stundum yndis-
legar hugleiðingar um nauð-
syn þess að rækta landið og
auka gróður þess. Okkur skild-
ist jafnvel, að það væri hug-
mynd blaðsing að græða, land-
ið og rækta allar götur upp
að jökulrótum. Hið gróna land
var sú bezta og varanlegasta
eign þjóðarinnar. Það var ekki
minnzt einu orði á sóun al-
mannafiár né gjaldeyrise.vðslu
í sambandi við hinar fögru
draumsjónir um algróið land.
En svo kom Gylfj og hélt
eina af sínum ágætu ræðum.
Útdráttur ræðunnar kom í
fréttum útvarpsins. Svo laeði
Alþýðublaðið út af ræðunni
í leiðara. Svo kom aftur út-
dráttur úr útdrætti ræðunnar
í fréttum og enn vitnaði Al-
þýðublaðið í ræðuna. Svo korrt
útdráttur úr útdrættinum enn
í fréttum og vafalaust mun
þetta ganga svo koll af kolli
enn um hríð.
En þessi merkilega ræða,
sem flutt var yfir Verzlunar-
ráði, fjallaði þó að mestu leyti
um það vandamál vandamál-
anna, er ráðherranum lá
byngst á hjarta landbúnaðinn.
Þar var flest öðruvísi en það
áttj að vera, en þó það helzt
að framleiðslan væri of mik-
il, í hana fór of mikill gjald-
eyrir og það þurfti að greiða
með henni útflutningsuppbæt-
ur. Þessar hugleiðingar róð-
herrans gætu að vísu orðið
tilefni nokkurra hugleiðinga,
en skal þó að mestu sleppt að
sinni enda vildi ráðherrann
ekki hrapa að neinu. Bændun-
um átti að gefast nokkurt tóm
til þess að axla sín skinn. En
eitt mætti þó benda á, sem
ráðherranum virðist hafa sézt
yfir: Sé eitthvað öðruvísi en
vera á um rekstur búskapar,
liggur í augum uppi, að rætur
þess standa víðar og dýpra en
hjá þeim sem búin reka. Mér
hefur t.d. verið sagt, en skal
þó ekki taka ábyrgð á að rétt
sé. að það sé álíka margt fólk,
sem lifir á ýmiskonar þjón-
ustu eins og það er kallað.
fyrir landbúnað og hitt, sem
hefur framfæri sitt af búskap.
Hitt getur svo hver maður sagt
. sér sjálfur, að slíku fólki
fjölgar miklu örar en bænd-
unum fækkar. Það er víst
þetta sem á máli Gylfa heit-
ir vinnuhagræðing og fram-
leiðni.
Það skal fúslega játað að
það er í sjálfu sér lítil bú-
mennska, að framleiða meira
en fólkið í landinu. getur ét-
ið og þurfa svo að flytja af-
aancTinn út og greiða uppbætur
á. Hitt væri þó snöggtum
minni búmennska að leggja
fjármagn og erlendan gjaldeyri
í það að rækta upp landið, að-
eins til augnayndis þeim, sem
um það aka í sumarleyfum
sínum, eins og blaðamenn Al-
þýðublaðsins dreymdi um síð-
astliðið sumar.
Að endingu má svo minna á
það að offramleiðsla er víð-
ar en á búvörum í okkar
ágæta landi.
Við framleiðum t.d. allt of
mikið af ráðherrum. Þegar við
höfum ekk; not fyrir þá hér
heima, breytum við þeim í
sendiherra og flytjum þá út
og greiðum með þeim himin-
háar upphæðir i útflutnings-
uppbætur.
Það or út af fyrir sig ekki
undarlegt. þótt ráðherra þessi
hafi áhuga fyrir bættum bún-
aðarháttum.
Hitt er undarlegra. að hann
skyldi tjá þennan áhuga sinn
kaupsýslumönnum. Mun mörg-
um finnast sem að honum
hefði við slíkt tækifæri verið
skyldara að varpa fram þeirri
spurningu hvort nauðsynlegt
yæri að binda svo mikið vinnu-
afl og' fjármagn í þessari at-
vinnugrein, en raun virðist á
vera. Munu og einhverjir ætla
að enn sé órannsakað mál,
hvor þessara stétta reynist
þjóðfélaginu dýrari í rekstri.
Hefði því siðbótarprédikun
Gylfa um vinnuhagræðingu,
endurskipulagningu. betrj hag-
nýtingu vinnuaflsins og skyn-
samlega notkun gjaldeyris og
hvað bau heita nú öll þessi
hagfræðilegu spakmæli, sem
hann hefur á hraðbergi, eins
vel mátt heimfærast upp á
verzlunarstéttina sem hverja
aðra.
Raddir skálda
Þar felldum við niður síð-
asta þátt. er við vorum að
ræða um ,,Raddir skálda“. og
var þó enn nokkuð ósagt. Þetta
er góður þáttur og sérstaklega
fyrir þá sök, hve hann er mis-
góður. Enginn er svo litill spá-
maður að ekki sé ómaksins
vert að hlýða rödd hans.
Stundum verðum við að vísu
fyrir vonbrigðum. Við skiljum
ekki, hvað maðurinn er að
fara. En oft heyrum við einn-
ig sitt hvað sem okkur finnst
snoturlega sagt og jafnvel
iskynaamlegt. ^
Það er að vísu ærið hæpið
að mynda sér skoðun um höf-
und, sem manni er ókunnur að
öðru en því, sem við heyrum
frá honum á þessu skáldaþingi
útvarpsins.
Þó finnst mér einhvernveg-
inn að hinum yngri skáldum
sé það flestum sameiginlegt,
að því er líkast sem þau
kveinki sér við því að segja
skýrt og skorinort það sem
þeim býr í brjósti. Því er lík-
ast sem þau gruni eitthvað, er
í vændum sé, en þau þori ekki
eða vilji ekki kveða upp úr
með og enn síður leggja til
atlögu gegn.
Vafalaust er það rétt til get-
ið hjá Einari Braga að þetta
eitthvað er skuggi atóm-
sprengjunnar, er hin ungu
skáld standa undir, en hann
orðaði það eitthvað i þá átt,
er hann var að kynna eitt
slíkt, í sumar leið.
Þessu var annan veg háttað
fyrir svo sem þrjátiu árum.
þegar skáld þeirrar tíðar stóðu
undir skugga fasismans. Það
var svo sem ekki björgulegt
Indriði G. Þorsteinsson
um að litast í Þá daga, enda
því trúað á beztu bæjum, að
fasisminn væri einskonar nátt-
úrulögmál, sem enginn mann-
legur máttur fengi rönd við
reist, enda af mörgum talið
fínt að ljá honum brautar-
gengi. En skáldin þau er ein-
hver döngun var í. risu önd-
verð gegn þessu náttúrulög-
máli.
Og dagurinn fer sína leið yfir
löndin,
hve langt, sem hún teygir sig,
brúna höndin.
kvað Jóhannes úr Kötlum.
En þó hin ungu skáld skynji
þá vá er okkur «r búin af at-
ómsprengjunni og öllu þvi and-
lega geislavirka ryki sem
hennj fylgir, er því líkast, sem
"|!au"brésti kjark til að leggja
til atlögu við óskapnaðinn með
andagiftina eina að vopni.
Á þessum síðustu tímum,
þegar hraði lífsins er slíkur,
að enginn má eiginlega vera að
þvi að draga andann, þó menn
neyðist til þess af óumflýjan-
legri nauðsyn þýðir ekki að
tala við fólk í hálfkveðnum
vísum, eða á dulmáli, eða
leggja fyrir það krossgátur og
bjóða því upp á að ráða. Mér
skilst, að obbinn af því sem
hin ungu skáld senda frá sér.
minni talsvert á hálfkveðna
vísu, dulmál, eða krossgátu.
Því er sú hætta alltaf yfirvof-
andi, að lesandinn eða hlust-
andinn gefi sér ekki tíma til
að leita að meiningunni.
Teikn og
stórmerki
Þó að útvarpið okkar sé að
jafnaði ósköp hversdagslegt og
sjálfu sér líkt frá degi til dags
geta stundum gerzt þar teikn
og stórmerki, jafnvel krafta-
verk. Til slíkra stórtíðinda
verður að teljast Sóleyjar-
kvæði Jóhannesar úr Kötlum,
er heyrðist í „Röddum skálda“
hinn 15. okt. En einhvernveg-
inn grunar okkur, að ekki hafi
það gengið snurðulaust, að
koma þessum þætti gegnum
útvarpið. Þegar að flutningi
loknum tilkynnti þulurinn, að
upptaka á tónlist hefði ekki
farið fram hjá upptökumönn-
um útvarpsins og engin frek-
ari skýring gefin, né þess get-
ið, hvar upptakan hafði far-
ið fram.
Ef til vill væri minnstux á-
byrgðarhluti að afgreiða þetta
verk Jóhannesar með þvf að
nefna list, skapandi list, þjóð-
lega list. eða hvað þau nú
heita -öll þessi afbrigði listar-
innar, sem listelskandi menn
kunna utanbókar og hafa á
hraðbergi, þegar þeir skil-
greina listina.
Ég mun því algerlega leiða
minn hest frá ag meta listgildi
Sóleyjarkvæðis. Að öðrum
þræði er það svo opinskátt og
miskunnarlaust, að enginn.
sem á hlýðir, þarf að eyða
tíma í vangaveltur um, hvað
maðurinn sé að fara en að
hinu leytinu ákall og skírskot-
un til hins bezta, sem innra
með okkur býr, eða ætti að
búa.
Þótt þetta ljóð sé ort und-
ir skugga hernámsins, 1951.
má einnig líta svo á, að það
túlki hina eilífu baráttu milli
góðs og ills, milli réttlætis og
ranglætis. En við höldum á-
fram að trúa á sigur hins
góða og framgang réttlætisins.
og ef til vill aldrei meir en
þegar okkur finnst sem hið
illa vaði upni og ranglætið hafi
tögl og hagldir.
En rödd Sóleyiar hljómar í
eyrum okkar löngu eftir að
hún er horfin úr viðtækinu,
og enn þegar við erum að
skrifa þessar línur finnst okk-
ur se>u muni fylgja' óRk2
ur alla ævi.
„Og snúið þið"
Enn skal nefnd ein skáld-
rödd frá liðnu sumri. Það er
rödd séra Sigurðar Einarssonar
eða nánar tiltekið flutningur
hans á Sordavala. Að vísu
fylgdi kvæðinu frá höfundi
hógvær afsökunarbeiðni. Hann
var þá ungur og bjartsýnn og
vissi eiginlega ekki, hvað hann
var að fara, og skyldu hlust-
endur virða honum allt þetta
til vorkunnar.
Það ætti að vera hafið yfir
allar deilur að Sordavala er
innblásið kvæði. Um hitt gætu
menn ef til vill deilt, hvort
innblá'stuTinn hafi verið a£
hinu góða, eða komig frá hin-
um vonda, og það er meira.
Kynngi þess og tröllskapur ris
svo hátt undir lokin að höf-
undur þess skipar sér á bekk
með okkar snjöllustu krafta-
skáldum og er raunar hið eina
kraftaskáld, sem við höfum
eignazt á þessari öld.
En eftir að séra Sigurður dó
Framhald á 9. síðu.
Handbók um ísknzk
frímerki1944-1964
FéU&g frímerkjasafnara hefur
sent á markaðinn handbók um
islenzk frímerki 1944 — 1964.
Hefur sérstök handbókarnefnd
unnið að þessu verki, og eiga
sæti i henni Jón Áðalsteinn
Jónsson, sem er formaður
nefndarinnar, Sverrir Einars-
son og Þórður Guðjohnen.
I handbók þessari, sem er
prentuð í Hólaprenti á bezta
fáanlegan myndapappír, eru
myndir af öllum þeim fri-
merkjategundum, sem komið
hafa út frá stofnun íslenzka
lýðveldisins 17. júní 1944 og
til ársloka 1964.
Jafnframt þvi, sem hins
helzta er getið um einstakar
útgáfur, þ.e. útgáfudags, og
prentunaraðferðar o.s.frv^ er
upplag merkjanna tilgreint o@
eins, ef þau hafa verið endur-
prentuð.
Þá eru öll þau afbrigði rak-
in, sem handbókarnefnd hefur
haft spurnir af, og birtar
myndir til skýringar.
Þetta er fyrsti hluti hand-
bókar um islenzk frimerki, og
er ætlunin sð fikra sig aftur
á bak til upphafs íslenzkrar
frímerkjaútgáfu 1873. Má bú-
ast við handbók um frímerki
íslenzka konungsríkisins í á-
föngum á næstu árum.
Handbókin er gefin út í 500
eintökum og verður til sölu í
frímerkjaverzlunum borgar-
innar.
4
i