Þjóðviljinn - 27.01.1966, Blaðsíða 6

g SIDA — ÞJÓÐVILJTNN — Fimmt'udagur 27. jamar 1966.
Frá Grænlandi.
o Grænlendingar
og Írar
• Við fáum kveðju frá Græn-
landi — grænlenzki útvarps-
kórinn syngur nokkur lög. Við
höfum að vísu sýnt þessum
grönnum okkar ýmislegan á-
huga, a.m.k. verið fúsir til að
lesa um þá bækur. En samt
er það svo, að ekki rekur okkur
minni til að þeginn hafi verið
sá styrkur sem Alþingi bauð
fram til íslenzks manns, sem
vildi nema tungu þeirra.
Þá kemur dagskrá frá ír-
landi og er það vel til fallið,
því að við vitum margfalt
minna í raun og veru um þessa
náfrændur okkar en til að
mynda Grænlendinga. Við
segjum Eyjan græna, Brjáns-
bardagi og þar fram eftir göt-
um, og erum rómantískir. Ein-
hverja hugmynd hafa menn um
Brendan Behan. En hvað vit-
um við um þau tíðindi, sem
gerast þar í dag? Eða gerast
þar máske aldrei tíðindi? Ef
til vill væri ráð að þýða á
íslenzku fróðlega bók eftir
Þjóðverjann Heinrich Böll um
þetta land — hún hefur þegar
orðið víðkunn.
Á sinfóníutónleikum gerast
þau sjaldgæfu tíðindi, að ís-
lenzkur píanisti leikur með
hljómsveitinni: Guðrún Krist-
insdóttir leikur píanókonsert í
d-moll eftir Bach. Við óskum
h’enni góðs gengis.
Lesin er tólfti kafli úr end-
urminningum Trumans Banda-
ríkjaforseta. Mér er sagt, að
hann hafi byrjað sinn feril
sem hálsbindasali í smábæ. Af
hverju gat manngreyið ekki
haldið áfram við það nýta starf ?
13.00 Eydís Eyþórsdóttir stjóm-
ar óskelagaþætti fyrir sjó-
menn.
14.40 Margrét Bjamason á við-
tal við Guðrúnu Kristinsdótt-
ur píanóleikara.
15.00 Miðdegisútvarp. Hljómsv.
ríkisútvarpsins leikur forleik
eftir Sigurð Þórðarson; Ant-
olitsch stjórnar. Schlemm
syngur lag úr Töfraskyttunni
eftir Weber. Bachauer leikur
Liszt. Kell, Fuohs og Horsz-
Ungverska rapsódíu eftir
owsky leika tríó eftir Moz-
art. Bjöm Ólafsson og Weiss-
happel leika Perpepetuum
mobile eftir Novasek og
melodie eftir Glueh-Kreisler.
16.00 Síðdegisútvarp. Linctblom,
hljómsveit Berkings, Danz-
inger, hljómsveit Olssons,
Monstand, harmosnikuhljóm-
sveit Basiles, hljómsveit
Blacks, Fitzgerald, Carlo
hljómsveitin, Burl Ives o.fl.
syngja og leika.
18.30 Tónleikar.
20.00 Daglegt mál.
20.05 Grænlenzki útvarpskór-
inn syngur nokkur lög.
20.20 Okkar á milli: Eyjan
græna. Jökull Jakobsson og
Sveinn Einarsson taka sam-
an dagskrá um írland og ír-
lendinga.
21.00 Sinfóníuhljómsveit ísl.
heldur tónleika í Háskóla-
bíói. Stjómandi: Wodiczko.
Einleikari á píanó: Guðrún
Kristinsdóttir. a) Amarillis
svíta eftir Hándel-Beeoham.
b) Píanókonsert í d-moll eft-
ir Bach.
21.45 Steingerður Guðmundsd.
flytur frumort Ijóð.
22.15 Átta ár í Hvíta húsinu.
arinn Donald Byrd. Ólafur
22.35 Djassþáttur: Trompetleik-
Stephensen hefur umsjón á
hendi.
23.05 Bridgeþáttur. Hjalti Elías-
son og Stefán Guðjohnsen
ræðast við.
23.30 Dagskrárlok.
• Ljúfmannlegt
tímarit
• Faxi, tímarit Suðumesja-
manna, er orðið aldarfjórðungs
gamalt, og var þeirra tíðinda
minnzt með veglegu afmælis-
riti í lok síðasta árs. Ritið hef-
ur verið gefið út af málfunda-
félaginu Faxa í Keflavík, en
skipulag þess félags er með
akademíusniði — í því eru
aldrei fleiri en tólf manns, og
kjósa félagsmenn nýjan í stað
þess, sem flutzt hefur af staðn-
um, eða fallið frá.
Faxi geymir fimamikinn
fróðleik um Keflavík og Suð-
urnes yfirleitt. Þar hefur verið
sagt frá öllum helztu tíðindum
í atvinnulífi og félagsmálum
og auk þess rifjað upp margt
frá eldri tíma. Viðmót blaðs-
ins hefur jafnan verið mjög
Ijúfmannlegt, sú hugmynd leit-
ar fast á menn er þeir blaðaí
Faxa, að heimurinn sé góður
og fagur, og eiginlega sá allra-
bezti heimur sem til geti verið.
Að minnsta kosti ef ekki kæmi
vegatollur til skjalanna á Suð-
umesjavegi.
Margvíslegt efni er í afmæl-
ishlaðinu. Þar er viðtal við
rúmlega níræðan Suðumesja-
mann, Friðrik Gunnlaugsson
og segir þar margt af Eldeyj-
ar-Hjalta og þeim tímum, þeg-
ar Nesjamenn áttu varla von
á öðrum fiski í fleytur sínar en
þeim er hægt var að kaupa af
brezkum togurum fyrir tóbak
og brennivín. Þá eru birtar rit-
gerðir úr fórum Magnúsar í
Höskuldarkoti, sem var þekkt-
ur sjósóknari og margfróður
Magnús heitinn varð fyrir
þeirri undarlegu og sjaldgæfu
reynslu, að um hann voru
skrifuö eftirmæli löngu fyrir
hans dánardægur — birtust
þau einmitt í Þjóðviljanum.
Jarðarfarir
á vísitölu
• 1 fyrra ákvað bandaríska
stjórnin að kostnaður við útför
hvers manns eigi að bætast við
útreikning, á lágmarksfram-
færslukostnaði. í því sambandi
hefur launahagstofunni verið
falið að taka jarðarfararkostn-
að með í vísitölu framfærslu-
kcstnaðar.
• Vel leikin
mynd í Háskóla-
bíói
• Við viljum eindregið mæla
með myndinni í Háskólabíói,
Beeket, sem gerist í Bretlandi
á 12. öld og hefur tvo afbragðs
leikara í aðalhlutverkum, þá
Riehard Burton og Peter
O’Toole. Atburðarás myndar-
innar er hröð og spennandi,
tæknin er góð, en aðalplús
kvikmyndarinnar er þó mjög
góður leikur, einkum í aðal-
hlutverkum. Leikstjóri er Peter
Glenville, framleiðandi Hal
Wallis.
Thomas Becket var enskur
erkibiskup, fæddur í London
um 1118 og dáinn í Canterbury
1170. Sem kanzlari Hinriks
konungs II. barðist hann gegn
páfadómnum, en hélt síðar, er
hann var orðinn erkibiskup af
Kantaraborg, ákaft fram valda-
kröfum kirkjunnar á hendur
konungi. Hann var myrtur i
dómkirkjunni í Kantaraborg af
fylgismönnum Hinriks kon-
ungs, en eftir dauða sinn lýst-
ur dýrlingur kaþólsku kirkj-
unnar og var þjóðardýrlingur
Englendinga fram að siða-
skiptum.
Ýmsir rithöfundar hafa fund-
ið hjá sér hvöt til að skrifa
um örlog Thomas Beckets.
Svisisneski rithöfundurinn C. F.
Meyer skrifarl830 söguna ,,Hinn
heilagi" og T. S. Eliot, J. An-
ouilh og Christoþher Fry hafa
allir skrifað um hann leikrit.
Kvikmyndin í Háskólabíói
er sniðin eftir leikriti Jean
Anouilh
• Þekkja betur
Bandaríkin en
Evrópu
• í tólf ára bekk eins bama-
skólans hér í bænum, þar sem
eru meira en 30 börn í bekk,
spurði kennarinn nýlega, hvort
þau vissu hvar Grikkland
væri, en aðeins fimm þeirra
reyndust vita, að það væri í
Evrópu. Hins vegar vissu þau
öll, hvar Texas er, og sum upp
á hár, hvar í Bandaríkjunum
Texas liggur.
Það skal tekið fram, að
bömin höfðu hvorki lært um
Grikkland né Texas í landa-
fræðinni.
Á myndinni sjást Richard Burton og Petcr Ó Toole í hlutverkum
Hinriks konuugs II. og vinar hans Becket, síðar erkibiskups af
Kantaraborg.
GRÓÐUR-
REGN FERÐASAGA FRÁ TÍBET
Eftir STUART og ROMA GELDER 4
stjóri kcmmúnista í Chinghai
skrifað Thubten Norbu hverjar
skyldur honum bæri að efna
gagnvart bændunum, sem nú
ættu að vera frjálsir af oki
lénsskipulagsins, eftir að al-
þýðuherinn var sigursæll orð-
inn í Kína. Jarðeignum klaust-
ursins, sagði í tilskipunum
þessum skyldi skipt verða milli
bændanna, og munkunum skylt
að vinna fyrir sér í stað þess
að slæpast innan og utan
klausturmúranna, við óendan-
legar bænarollur og reykelsis-
brennslu, auk þess sem smjör-
birgðum fólksins væri sóað til
fáfengilegra hluta. Betíurum
skyldi fengið eitthvert verk að
vinna.
Þessari fyrirskipun vísaði á-
bótinn frá sér með ólund, sagð-
ist ekki vera viðmælandi um
slíka hluti.
Enda er það sannast sagna,
að hvorugur skildi annan.
Hvor um sig hélt sínu striki,
og þess var enginn von að þau
strik mundu nokkru sinni
imimimmmmmmmammm
mætast. Kommúnistinn gekk
vífilengjulaust að verki, og
ekki án mikillætis, hinn svar-
aði af einfeldni hjartans, að
„ölmusugjafir væru ein helzta
skylda trúarbragða vorra, og
þessvegna ættu betlarar mikil-
vægu starfi að gegna í þjóðfé-
laginu.“ Líklega hefði marx-
istinn ekki orðið meira undr-
andi þó ábótinn hefði sent
honura bænahjól (eða talna-
hjól) að vinargjöf.
En þó að Thubten Norbu
hafi ef til vill verið eitthvað
áfátt í samningalipurð, varð
honum ekki brugðið um hug-
leysi, því þegar landstjórinn
sendi honum strengileg boð
um að blátt bann skyldi verðá
lagt við því að brenna smjöri,
á lömpum, þverneitaði hann
að verða við þessu, og sagði
landstjóranum að ef hann vildi
að þessu yrði framfylgt yrði
hann að gera það sjálfur. Ekki
var laust við að kæmi á guð-
leysingjann við svo hreystileg
tilsvör, og sá hann nú í hendi
sér að ekki mundi annað tjóa
en fara að öllu með hægð og
gát í byrjun, en reyna heldur
að vinna tiltrú þessa fólks
með lagni. Og ellefu árum eft-
ir að þetta fór á milli ábótans
og. landstjórans, er enn verið
að gera myndir úr smjöri, svo
það ætlar að sannast að um-
bæturnar gerast ekki með eld-
ingarhraða.
Enn koma trúaðir menn að
skoða myndirnar, hver með
sína smjörklípu á smjörlamp-
anum til að brenna til frið-
þægingar fyrir syndir sínar,
og í von um bærilegri kjör í
næstu endurfæðingu, og enn
sitja logagylltar myndir af
Búddha, gimsteinum skreyttar,
ótruflaðar með öllu, í stólum
sínum þar sem glampinn frá
hundruðum smjörlampa flökt-
ir, en' lamparnir sitja á afar-
stórum1 eir- eða silfurkernm
við fætur líkneskjunum.
Þegar við komum að fyrsta
musterinu í klaustrinu, komu
tvær mongólskar konur að
hliðinu ásamt dreng og stúlku.
Hárið féll í flækju um herðar
þeim. Þau voru í sauðskinns-
úlpum sem ekki sást í fyrir ó-
hreinindum, og pilsum sem
voru skreytt borðum úr marg-
litu leðrL Um hálsinn höfðu
þau skrautlega útsaumaða
kraga, og fest við þá fléttur úr
rauðu og bláu efni og stórir
silfurskildir hengdir í. Konurn-
ar höfðu í höndum sór ofur-
smáa silfurbolla, með fögru
víravirki, og logandi á þeim
ljós á kveik sem dró til sín
smjör. Þau litu hvorki til
hægri né vinstri, og virtust
ekki taka eftir okkur, en
gengu hægt og settlega inn í
helgidóminn eins og svipir lið-
innar aldar.
Af þeim 3000 munkum, sem
hér voru áður en kommúnistar
komu, eru 400 eftir, og lifa enn
við hið óumbreytanlega
streymi aldanna af óumbreyt-
anlegri trú. Kínverjar segja að
eftir að uppreisn var gerð
1959, og það var í lög leitt að
munkunum væri frjálst að
sitja eða fara eftir geðþótta
sínum, hafi munkarnir í Kum-
bum, sem ér í sjálfu Kína,
einnig „frelsazt“, og hafi þeir
sem fóru, gerzt leikmenn,
gifzt, og farið að stunda bú-
skap, listiðnað, erfiðisvinnu
eða skriftir. En trúlegast mun
vera að það sé rétt, sem
Thubten Norbu sagði, að
margir hafi flúið áður en
kommúnistar komu, af ótta við
að verða ofsóttir og drepnir.
Aðrir hafa að líkindum farið
af því að þeir sáu sína
sæng upp reidda og afdrif
klaustursins, jafnvel þó að trú-
leysingjarnir þyrmdu hvoru-
tveggja við eyðingu og morði.
En svo voru aðrir, og þeir
fleiri, sem gefnir höfðu verið
klaustrinu í barnæsku, og voru
þarna nauðugir, en þorðu þó
ekki að flýja af ótta við refs-
ingu annars heims.
Hvorki Thubten Jigme Nor-
bu né hinir, af þeim sem fóru,
sáu nokkru sinni klaustur sitt
í jafn fögru ástandi sem við
sáum það eins og það er nú.
Musterið þar sem við mætt-
um mongólska fólkinu virtist
vera gert einkum til að gleðja
börn og hræða. Því þessi kyrr-
láti heígistaður var líka leik-
svið, og sízt fyrir helgileiki,
heldur hefði mátt búast við
að skrípatrúðar kæmu með
óðagoti niður þessar breiðu
tröppur, til að leika listir sín-
ar frammi fyrir áhorfendum
niðri í garðinum. Allt í kring
um þetta þaklausa svið voru
upphækkaðir pallar handa á-
horfendum, en í auðu sætin
var troðið hestum, kúm, björn-
um og öpum, sem litu á okk-
ur með ósvífni í svipnum, en
dýrahersingin horfði niður til
okkar eins og hún ætlaðist til
að við fleygðum til þeirra bita.
Veggirnir voru skellibjartir og
á þá málaðar með skelfilegum
skýrleik píslir fordæmdra í
hinum ýmsu helvítum búddha-
trúarinnar. Rétt fyrir innan
aðaldyr musterisins, þar sem
grillti í hljóðláta guði gegnum
reykinn af smjörlömpunum í
haustbirtunni, stóð hestur hins
áttunda Panchen Lama mjall-
hvítur og stoppaður, með öll-
um reiðtygjum, eins og von
gæti verið á guðdómi þeim
sem átti hann á hverri stundu,
til að setjast á bak hestinum
°g þeysa á honum yfir fjöllin,
til hinnar helgu borgar, Lhasa,
Sá sem stoppaði hestinn hlýtur
að vera mikill spaugari, því
bæði þessi hestur og aðrir frá
hans hendi, hafði í svipnum
margt sem minnti á skrítin
mannkerti.
Þegar við fórum úr þorpinu
til Kumbum var það eins og
að hverfa inn í ævintýraveröld
bams, þar sem góðar vættir og
illar búa í steinum og trjám
og dýrin hafa sálir framliðinna
manna, sem hafa endurfæðzt
þeim. Ef sálirnar hegða sér
vel í þessu líki, líki bjarnar,
hests, kýr eða apa, verður það
reiknað þeim til afbötunar í
næstu jarðvíst er sálin fær
mannslíkama að búa í. Sam-
kvæmt trú þessarar þjóðar,
búddhatrúnni, er hverjum
manni sem illa hegðar sér,
refsað í næsta lífi fyrir það,
með því að setja hann niður á
óæðra svið í tilverunni. Sértu
ríkur og voldugur, en farir
ekki vel með völd þín og auð,
verður þú að þola það næst,
að fæðast fátækur og vesall,
en séu afbrotin í stærra lag'.