Þjóðviljinn - 12.03.1966, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN — Laugardagur 12. marz 1966.
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýdu — Sósíalistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnus Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorvaldur Jóhannesson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 95.00 á mánuði.
Alþýðan sækir fram
k fimmtugsafmæli Alþýðusambandsins er skylt
að minnast þess, að alþýðufólkið í verkalýðs-
félögunum hefur átt stærstan þátt allra lands-
manna í þeirri breytingu til batnaðar sem orðið
hefur á högum íslenzku þjóðarinnar í hálfa öld.
Þess er skylt að minnast á tímamótum sem þess-
um að hin mikla samtakaheild íslenzkrar alþýðu
sem nefnist Alþýðusamband íslands hefur ekki
orðið til átakalaust, heldur í harðri baráttu við
afturhald og auðvald og fáfræði. Slyppir menn og
snauðir á veraldarvísu en ríkir af innra eldi vegna
snertingar við göfuga hugsjón sem var stærri 'en
þeir sjálfir og daglangt stritið hafa byggt upp
verkalýðshreyfinguna á íslandi, og það starf hefur
gefið lífi þeirra gildi og fegurð. Margir þeirra
hafa varið til þess drjúgum hluta af ævi sinni. Á
stundum sem þessari, þegar staldrað er við og lit-
ið á farinn veg, er skylt að minnast hinna mörgu
fórna sem þessi barátta hefur kostað, ekki sízt á
uppvaxtarárum verkalýðsfélaganna. Þeir eru orðn-
ir margir liðsmenn verkalýðshreyfingarinnar ís-
lenzku, sem gefið hafa tómstundir sínar árum og
áratugum saman til lýjandi, ólaunaðra eða lítt
launaðra félagsstarfa. til endalausra fundahalda,
ferðalaga. samningaþófs, verkfallsskipulagningar,
verkfallsátaka, verkfallsvakta; þeir hafa orðið að
vferjast ofbeldisárásum, þola brottrekstur úr vinnu;
þeir hafa verið flæmdir með atvinnuleysi úr
heimahögum; og er þó margt ótalið.
]V[ú nýtur ekki einungis alþýða manna heldur
■ þjóðin öl! starfs þessara manna og félagssam-
takanna sem þeir skópu. En hvar eru hinir, menn-
imir sem börðust gegn verkalýðshreyfingunni við
hvert skref hennar; mennirnir sem reyndu að
mola litlu og vanmegna verkalýðsfélögin í kaup-
túnum landsins og beita hin stærri í þéttbýlinu
ofurvaldi auðs og áróðurs? Þeirra starfs er sjald-
an minnzt. nema til furðu og fordæmingar. En því
fer verr, að afturhald og auðvald og fáfræði vega
enn að verkalýðshreyfingunni; það lið hefur ein-
ungis tamið sér aðrar bardagaaðferðir og oft við-
siárverðari.
r
k fimmtugsafmæli Alþýðusambands íslands er
■**• verkalýðshreyfingin orðin aflmesta samtaka-
heild í þjóðfélaginu. En samtökin eiga örðugt með
að neyta afls síns vegna þess að stjórnmálaáhrif
alþýðunnar hafa ekki aukizt að sama skapi, og því
getur afturhald og auðvald löngum beitt valdi
þjóðþings og ríkisstjórnar til að taka aftur ávinn-
ing verkalýðsbaráttunnar. Alþýðan hefur orðið að
grípa til þess örþrifaráðs að setja löggjöf með stór-
verkföllum og samningsstyrk sínum. Þessi afstaða
hlýtur að breytast næstu áratugi, eigi verkalýðs-
hreyfingin íslenzka að reynast hlutverki sínu vax-
in. Alþýðusambandið sjálft þarf að treysta raðir
sínar með gerbreyttum skipulagsháttum, og al-
þýðan hlýtur í vaxandi mæli að finna leiðir til
samstöðu á stjórnmálasviðinu, svo einnig þar nýt-
ist afl hennar allt og stefnt verði hröðum skref
um til þess bjóðfélaffs réttlætis og menningar oo
mannréttinda sem vakti fyrir brautryðjendum ís-
lenzkra alþýðusamtaka. — s.
OPIÐ BRÉF til dómsmálaráðherra
um meðferð Sakadóms Reykjavíkur á mólum unglinga
Reykjavílk 8/3 1966.
Hr. dómsmál^ráðherra
Jóhann Háístejn.
Þegar ég kom heim frá vinnu
í kvöld, kl. 19.25, fékk konan
mér símtólið, sem hún var að
tala í, og bað mig að taka við.
í símanum var Gunnar Guð-
mundsson, fangavörður í hegn-
ingarhúsinu. Erindið var að til-
kynna, að sonur minn, 17 ára
að aldri hefði verið tekinn fast-
ur og fluttur í Hegningarhús-
ið kl. 17.15 í dag.
Fréttin um handtökuna kom
mér ekki verulega á óvart.
Mér var kunnugt um, að son-
ur minn hafði, með dómssátt,
undirgengizt að greiða kr.
1.000,oo í sekt, í sambandi við
akstur. Hann hefur verið veik-
ur sl. 6 mánuði og tekjulaus,
og sektin var ógreidd. Hann
byrjaði fyrst að vinna aftur
fyrir rúmri viku. — Þó get
ég ekki sagt, að ég hafi bú-
izt við þessu, þar sem mér var
kunnugt um, að hann hafði
haft samband við sakadómara-
embættið í síma, éftir að hann
hóf vinnu, greint frá ástæðum
og beðið um frest.
Hinu furðaði mig hinsvegar
á, að hann skyldi ekki hafa
látið vita af sér en ég
hafði verið við síma allan dag-
inn, svo að hann hefði auð-
veldlega getað hringt, og það
vissi hann. Gunnar fangavörð-
ur varð hinn versti, er ég innti
hann eftir þessu. Kvað fang-
ana ekki hafa aðgang að síma,
og mér skildist ^yllilega, að
það væri bæði frekja og fíflska
að ætlast til að hann legði á
sig það ómak að hringja fyrr
en a.m.k. eftir tvo tíma.
Ég sagði Gunnari, að ég
myndi koma strax og leysa
drenginn út. En þá fékk ég
enn annað til að undrast yfir.
Fangaverðinum var ekki heim-
ilt að taka við sektargreiðsl-
unni. Þegar ég spurði um á-
stæður, kvað Gunnar það
myndi stafa af því, að dreng-
urinn aet'ti að gefa skýrslu í
fyrramálið.
Þetta dæmi fannst mér ekki
ganga upp. Ég gat ekki skilið,
hvað það gæti komið sektinni
við eða afplánun hennar. Fyr-
ir þetta skilningsleysi mitt
varð af nokkurt þras milli okk-
ar Gunnars. Það endaði með
því að hann skellti á.
Ég hafði, hingað til, skilið
réttarreglur okkar marg lof-
aða þjóðfélags og réttarríkis á
annan veg. Ég hótaði hörðu.
Það bar aðeins þann árangur
að ég fékk að vita, að réttar-
ríkinu hefði verið hótað fyrr.
Ekki myndi vera talin ástæða
til að kvíða mínum aðgerðum.
Áður en lauk, hafði Gunnar
þó tekið fram, að hann réði
hér engu um. Hann yrði aðeins
að hlýða sínum yfirboðurum.
Þegar ég vildi vita um nafn
þessa yfirboðara, var mér sagt
að þetta myndi vera gert í
nafni yfirsakadómara, sem héti
Þórður Björnsson. Ég kvaðst
hinsvegar vita, að yfirmaður
Þórðar Björnssonar héti Jó-
hann Hafstein, en það væri
mér ekki nóg í svipinn. Ég
vildi fá nafn þess er gefið
hafði skipun um að halda
drengnum í fangelsi, hvort
heldur sektin, sem hann var
tekinn fyrir, yrði greidd eða
ekki, og bannaði fangaverði að
taka við greiðslu. Við því var
ekki unnt að fá svar. Aðeins
að Jón Halldórsson, sem kom-
ið hefði með drenginn í hegn-
ingarhúsið, hefði flutt þau boð
með honum, að ekki mætti
sleppa honum, þar sem hann
ætti að gefa skýrslu hjá Birgi
Þormar, fulltrúa, í fyrramálið.
Sverrir Einarsson, fulltrúi, sem
komið hefði í fangahúsið síð-
ar, hafi staðfest við sig, að
þessi skilaboð væru rétt flutt.
Það væri svo erfitt að ná í
þennan dreng. Ekkert um upp-
runa skilaboðanna, og því síð-
ur á hvaða réttargrundvelli
þau byggðust.
Þegar hér var komið sneri
ég mér til Inga R. Helgasonar,
hæstaréttarlögmanns, til að
leita álits hans, og til að biðja
hann um aðstoð. Hann var því
miður lasinn og átti erfitt um
vik að sinna málinu. Hann
hringdi þó til Gunnars, fanga-
varðar, og fékk þar sömu svör
og ég hafði fengið. Einnig gerði
hann margar tilraunir til að ná
sambandi við Sverri Einars-
son, fulltrúa, en í hann náðist
ekki. Ingi kvað það vera mjög
einkennilega túlkun á réttar-
reglum og venjum, ef aðeins
væri um að ræða að fá skýrslu
í bifreiðaárekstursmáli, eða
öðru málj þvíHku.
Eftir viðtal við Torfa Jóns-
son, lögregluþjón, vissi ég að
drengurinn hafði, þá um dag-
inn, gefið skýrslu um tvo bif-
reiðaárekstra. Þar sem ekki
náðist' í Sverri Einarsson,
reyndi ég að ná tali af Birgi
Þormar. Hann svaraði því til,
að ástæðan væri sú, að hann
þyrfti að taka af drengnum
skýrslu. Þegar ég spurði, hvort
honum fyndist slíkar aðfarir
vera til fyrirmyndar gagnvart
17 ára unglingi, og hvort hann
væri alveg viss um að hér
væri farið rétt að, vísaði hann
snúðugt á Sverri Einarsson,
sem hann var þó áður búinn
að segja, að ekki mundi unnt
að ná sambandi við, og skellti
símanum á. Hringurinn lok-^
aðist svo með því að ég talaði
aftur við Gunnar Guðmunds-
son, fangavörð. Hann var nú
hinn bezti viðskjptis, en kvaðst
þó sem fyrr ekkert geta gert,
nema að hann fengi um það
skipun. Ég leiddi honum fyrir
sjónir, hver áhrif svona með-
ferð g:eti haft á drenginn, og
hversu óréttlát hún væri, hvað
svo sem dæmdist rétt um lög-
mæti hennar. Ég væri ekki
dómbær á, hvað bægt værj að
teygja lög til að þjóna miklu
óréttlæti. Ég kvaðst skilja hans
aðstöðu, en ég yrði hins veg-
ar að koma til hans, í votta
viðurvist, og láta hann endur-
taka neitun sína á að taka við
sektarfénu' og láta drenginn
lausan. Þá bað hann mig að
hinkra aðeins. Hann vildi
reyna að tala víð sína yfirboð-
ara og gera tilraun til að leysa
málið.
Eftir 5 mínútur, eða svo,
hringdi Gunnar. Hann hafði
ekki náð sambandi við Sverri
Einarsson, en hafði hisvegar
haft samband við Birgi Þor-
mar, sem samþykkti að tekið
yrði við sektargreiðslunni og
drengnum sleppt, gegn ioforði
um að hann mætti til skýrslu-
gerðar á tíma, sem samið yrði
um á morgun. Það var auð-
vitað ekki nema sjálfsagt.
Þetta gerðist kl. 22.30. Sektin
var greidd að fullu, krónur
1.000,oo, kl. 22.45, og hafði
drengurinn því setið inni í rétt-
an fimm og hálfan klukkutíma,
án þess að afplána neitt.
En sagan er ekki öll þar
með sögð. Hér er ejnnig full á-
stæða til að rifja upp, hvernig
þessa handtöku bar að. Sú frá-
sögn bendir vissulega til að
fátt hallist á í starfsemi lög-
gæzlunnar. Að minnsta kosti,
ef unglingar eiga í hlut.
Sonur minn vinnur í Fiski-
mjölsverksmiðjunni Kletti. Það
mun hann hafa sagt þeim er
hann talaði við hjá sakadómi,
en um það viðtal hefi ég áður
getið.
Það mun hafa verið um kl.
14.00, sem Kristján Sigurðsson,
lögregluþjónn. kom' þarna á
vinnustaðinn ■ i þeim tilgangi
að sækja son minn. Pilturinn
var, þá í svipinn e,rki við, og
mun Kristján haf^ -Ht tal við
verkstjóra hans. Að því er ég
bezt veit, hefur hann sagt hon-
um, að erindið væri að fá son
minn til að gefa skýrslu um
bifreiðaárekstur, sem skeð
hefði fyrir ári. Væri nauðsyn
að fá máli þessu lokið og
myndu þeir flytja piltinn aft-
ur á vinnustað innan stundar.
Mun Kristján hafa talað um
að koma aftur að klukkustund
liðinni.
Eftir röskan klukkutíma
komu sendimenn sakadóms
þarna á vinnustaðinn aftur.
Ekki var það þó Kristján Sig-
urðsson, sem áður getur, held-
ur einhverjir tveir aðrir. Son-
ur minn var um þetta leyti
staddur á kaffistofunni, og
hafði orðið var við komumenn.
Þótt ungur sé að árum, hef-
ur hann þegar fengið þá
reynslu, að varlega beri að
treysta loforðum slíkra sendla
og grunaði að eitthvað annað
myndi undir búa. Hann gaf sig
því ekki fram, og starfsfélagar
hans sögðu ekki til hans. Fara
sendimenn enn við svo búið.
Eftir að sendimenn eru fam-
ir, hringir sonur minn. í saka-
dóm og fær að tala við Kristj-
án Sigurðsson, lögregluþjón, er
áður getur. Segir honum að
hann eigi erfitt með að koma,
þar að auki sé hann í vinnu-
fötum, sem angi af grútarlykt.
Þannig geti hann hvergi sýnt
sig, ekki farið til baka í stræt-
isvagni eða í leigubil o.s.frv.
Býðst hann hins vegar til að
mæta næsta mánudagsmorgun,
en þá eigi hann að flytjast yf-
ir á næturvakt. Þetta verður
að samkomulagi og er fastmæl-
um bundið í símanum. Kristj-
án segist muni tala um þetta
við aðra þarna í stofnuninni
og sjá um að samkomulagið
verði haldið af þeirra hálfu.
En tortryggni drengsins á
loforð löggæzlumanna reyndist
því miður ekki vera úr lausu
lofti gripin. Aðeins stuttri
stundu eftir viðtalið og sam-
komulagið við Kristján Sig-
urðsson, koma sendimenn saka-
dóms á vinnustaðinn enn á ný.
Sonur minn var þó það barn
að halda að hér hlyti að vera
um misskilning að ræða og gaf
sig nú óhikað fram við sendi-
menn. Segir þeim frá sam-
komulagi sínu við sakadóm.
Sendimenn vita um samkomu-
lagið við Kristján Sigurðsson,
en segja að hann ráði bara
engu hér um, þetta samkomu-
lag sé því ekki að marka.
Sonur minn tekur nú símann
og hringir enn í þennan Kristj-
án. Spyr hverju þetta sæti.
Kristján gaf þá skýringu, eins
og hinir sendimennirnir, að
hann hafi ekki getað ráðið
þessu. Hann hvetur son minn
bara til að koma og ljúka þess-
um skýrslum af, hann skuli
svo keyrður samstundis til
baka. Er sonur minn segist
óttast, að annað kunni að búa
undir og minnist á hina ó-
greiddu sekt, sem hann sé ekki
með peninga til að greiða,
kveður Kristján að öruggt sé
að frestur verði veitt.ur á henni
a.m.k. til næsta föstudags. Hér
Framhald á 13. síðu.
Viljum ráða mann til skrifstofustarfa.
Leggjum áherzlu á góða reiknings-
kunnáttu og æfingu í meðferð talna.
Nokkur mála- og bókhaldsþekking
æskileg.