Þjóðviljinn - 05.06.1966, Blaðsíða 5

f
Sunnudagur 5. júní 1966 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA J
Þjóðleikhúsið:
þetta er indælt stríð
eftir Charles Chilton, Jo an Littlewood og aðra
Leikstjóri: Kevin Palmer
Þeir sem sáu frumsýningu
Þjóðleikhússins á fimmtudags-
kVöld urðu áreiðanlega ekki
fýrir vonbrigðum, haldur þvert
á móti, hin nýstárlega og
snjalla söngvaskemmtun . um
heimsstríðið fjrrra vakti athygli
og hrifningu bg mjög að verð-
leikum. Það er von mín að hún
hljóti góða aðsókn og almanna-
hylli — „Ó, þetta er indælt
stríð“, hið skilgetna afkvæmi
leikhússmiðjunnar frægu, The-
atre Workshop í London svík-
ur sannarlega engan.
Uppistaða leiksins eru söngv-
ar og lög úr hinu alræmda
stríði sem að ýmsra dómi er
mestur pg óskiljanlegastur
glæpur mannkynsins gegn
sjálfu sér allt frá upphafi vega;
og höfundárnir hafa sýnilega
viðað að sér miklu efni. kann-
að margháttuð söguleg gögn af
ýtrustu nákvæmni og glögg-
sýni. Formið minriir helzt á
revíur ''ög skyldar listgrein-
ar, leikurinn þrunginn mergj-
uðu skopi og ósviknum gáska,
tvísæju háði, einlægum íriðar-
vilja og viðbjóði á styrjöld-
um. róttækri félagsádeilu. Allt
er fært í stílinn, atburðir og
fólk, ein n\vndin tekur við af
annarri í skyndi, leikurinn
glitrar í ótal ljósbrotum; við
h’rífumst með áður en varir,
so^umst út í hina glitrandi
hringiðu. „Allt sem talað verður
á þessu kvöldi gerðist eða var
sagt, sungið og ritað á árun-
um 1914—1918“, segjá höfund-
arnir um verk sitt, og verður
ekki- á móti mælt af minni
hálfu. Ég minnist þess er ég
Sviðsmynd úr leiknum.
sá ágæta en óhugnanlega kvik-
mynd í æsku um heimsstríðið
fyrra og aðdraganda þess,
setta saman af mikilli list úr
gömlum fréttamyndum ein-
göngu; og útkoman varð þrátt
fyric allt hin sama — friðar-
viljinn. ádeilan, sjálfur vera-
leikinn. Betri kennslu í sögu
mun torvelt að finna, það sem
ber fyrir au,gu og eyru gleymist
ekki að sinni. Hins má geta að
„Ó, þetta er indælt stríð“ tek-
ur aðeins yfir fyrri hluta styrj-
aldarinnar og hefur í raun og
veru engan röklegan endi eða
niðurstöðu, það eru verkin sjálf
sem tala. Leiknum lýkur á
svipaðan hátt og hann byrjar:
á fögnuði og háværum gáska
þrátt fyrir múgmorð og hörm-
ungar, á dansi og fjöldasöng;
en hann lifir áfram í huga
manns eftir að tjaldið fellur,
við erum reynslunni ríkari.
Frá efnisþræði hins einstæða
söngvagamans er ógerningur að
skýra og lestur verksins gefur
í rauninni fátt í aðra hönd,
rrienn verða að fara í leikhúsið,
sjá og heyra. Á einstaka átriði
má þó aðeins minna, þótt tor-
velt sé að taka eitt yfir ann-
að fram. Stefna höfundanna og
markmið birtist hvað eftir
annað, þeir lýsa ekki aðeins
glópsku hershöfðingja og stjórn-
arherra, þeir sýna engu síður
hvernig alþýðan lét blekkjast
af lýðskrumi jreirra í upphafi
hins vitfirrta hildarleiks og skildi
• ekki sinn vitjunartíma. Og
sjálfu auðvaldinu sem bar á-
byrgð á glæpnum gleyma þeir
ekki, stórgróðamönnunum sem
rökuðu saman mrirði fjár; eitt
neyðarlegasta atriðið eru
rjúpnaveiðarnar, vinsamlegur
fundur hermangara úr röðum
Bandamannaog Miðvelda jafnt;
þar fær margur vænar sneið-
ar og verðsku'ldaðar. á meðal
annarra hlutlausu ríkin, að
Norðurlöndum ekki undan-
skildum. Og þegar fyrstu særðu
hermennirnir koma til Water-
loo er engin sjúkrahjálp fáan-
leg nema fyrir foringja; hið
gífurlega djúp milli yfirstéttar
og alþýðu er alstaðar deginum
ljósara. Þá er messan ftegar for-
ingjar og klerkar Englendinga
biðja. guð sinn um skjótan sig-
ur á meðal hinna hnitmiðuðustu
og raunsæjustu atriða; en öllu
framar er augunum beint að
sjálfum skritgrafahernaðinum í
Norðurfrakklandi, gífurlegu
mannfalli, sífelldu þrátefli, skít,
I örvæntingu og eymd. Þar er
skopi og bcizkri alvöru bland-
að saman á nærri vísindaleg-
Bessi Bjarnason og Gunnar Eyjólfsson í hlutverkum sínum.
an hátt — það er gott dæmi
þegar frönsku hermennimir eru
leiddir nauðugir sem lömb til
slátrunar; þeir jarma af öll-
um kröftum og eru síðan brytj-
aðir niður á svipstundu. „Þetta
er slátrun en ekkj stríð“. er
sagt í leiknum.
„Ó. þetta er indælt stríð“ er
verk margra höfunda og leik-
húsmanna, en af þeim ber Jo-
an Littlewood hæst. enda hefur
hún verið einn merkastur leik-
húsfrömuður í Englandi á síð-
ari árum, djarfhuga, hugkvæm
og róttæk í öllu, og unnið al-
þjóðafrægð. Kevin Palmer hef-
ur verið aðstoðarleikstjóri
hennar í þrjú ár Pg sett hinn
vinsæla söngvaleik á svið bæði
austan hafs og vestan við mik-
ínn orðstír, enda fljótséð að
þar er enginn meðalmaður á
ferð.
íslendingar hafa verið vopn-
laus þjóð um aldaraðir, en ein-
hvernveginn tekst Palmer að
gera leikarana okkar að sönn-
um hermönnum; það afrek
hafa fáir eða engir leikstjór-
ar áður unnið svo ég viti. Ein-
kenni sýningarinnar eru á
meðal annars óvenjulegt ör-
yggi, svifléttar hreyfingar og
dansspor, rík og margslungjn
kímni, ósvikinn hraði, með
öðrum orðum iðandi og litríkt
líf. Og eins mikil leikgleði og
náið samstarf mun harla fá-
séð á fjölum Þjóðleikhússins,
hinum snjalia leikstjóra tekst
að laða það bezta fram í hverj-
um manni. Fjöldi skuggamynda
úr stríðinu er sýndur á bak-
tjaldi, og á mcöal þeirra marg-
ar auglýsingar; sumum þeirra
hefði að ósekju mátt sleppa á
hinu íslenzka sviði, öðrum ekki.
Fréttir birtast tíðum á ljós-
bandi bg greina oftast frá ó-
stjórnlegu og árangurslausu
mannfalli Englendinga; allt er
þetta nýstárlegt fyrir okkar
sjónum. Búningar Unu Collins
sem lengi hefur starfað í
Theatre Workshop eru hreinar
ger.semar, gerðar af sérstæðri
hugkvæmni og auðugri smekk-
vísi. Flestir eru leikendurijir
klæddir pérrótsbúningi eða
heimskupéturs að gömlum sið,
en villa aldrei á sér heimildir,
þeim er nóg að skipta um höf-
uðföt i flýti eða vefja sjali um
herðar sér, við könnumst óðár
við stétt þeirra, þjóðemi og
stöðu. Hin einfalda og hrein-
lega sviðsmynd er einnig verk
Unu Cöllins og búin sömu kost-
um.
Þýðinguna gerði Indriði G.
Þorsteinsson skáld. Að óbundna
málinu ætla ég ekki að finna,
það er kjamgbtt og fer vel í
munni. Um söngtextana gegnir
því miður öðm máli. Sumir
eru raunar allvel ortir, en allt of
margir þúnir miklum annmörk-
um að mínu viti, stuðlasetning
víða mjög á reiki eða alls eng-
in og áherzlur sumstaðar rang-
ar; vera má að ónógum tíma
sé um að kenna, enda um
rúma þrjátíu söngva að ræða.
Það skal tekið fram að ég hef
ekki lesið ensku textana, en
hitt auðsætt að söngvar þessir
þurfa að vera liprir. smellnir
og fyndnir ef þeir eiga að ná
tilgangi sínum. Flutningur
þeirra stendur- yfirleitt að baki
Framhald á 9. síðu.
Júgóslavnesk söngsveit
8. júnj næstkomandi er
væntanleg hingað til lands á
vegum Péturs Péturssonar
átta manna söngsveit frá
Júgóslavíu: Slóvensiku att-
menningamir.
•Söngsveit þessi var stofnuð
árið 1951 í Lubljana, höfuð-
borg Slóveníu, sem br eitt
af júgóslavnesku sambands-
lýðveldunum. Slóvenía er
landfræðilega o» menningar-
léga tengiliður milli Vestur-
Evrópu og BaJkanskaga. í
því landi á kórsöngur, bæði
stærri sem minn; söngsveita,
og albýðusöngur glæsilega
hefð að baki sér os stendur
hvorttveggja með miklum
blóma í dag.
Slóvensku áttmenningamir
eru meðal beztu söng'manna
í heimalandi sinu, og bafa
fengið þjálfun hjá færustu
kennurum. Hafa þeir allir
sungið með beztu kórum þar
syðra og tveir þéirra, tenor-
amir Garper Dermota Qg
Janez Lipuscek, starfa að
staðaldri við óperuna í Lub-
ljana.
Slóvenskti áftmenningarnir
hafa haldið tónleika um
gjörvalla Júgóslavíu og víða
erlendis, þ.á.m. * i Bandaríkj-
unum, Englaridi. Frakklandi,
Vestur-Þýzkalandi, Kína, Hol-
landi, Belgíu, Tékkóslóvakíu,
Noregi og alls staðar vakið
mikla hrifningu. Auk þess
hafa áttmenningarnir sungið
í útvarp víða um heim, m.a.
í London, París, Róm, Berl-
ín, Peking, Genf, Tríest,
Kaupmannahöfn og mörgum
fleiri stöðum.
Ennfremur hefur söngsveit-
in surigið inn á hljómplötur,
m.a. hjá hinu heimsþekkta
fyrirtæki Philips i Hoilandi,
Radiag í Sviss, RTB i Belg-
rad Og Gewald & Greyke
Recording í Bandaríkjunum.
S'lóvensku áttmenningarnjr
hafa víða komiA fram á tón-
*ÆVa
Júgóslavncsku á ttmenningamir.
lis'tarhátiðuni, alþjóðlegu tón-
listahátíðinni í Langollen i
Wales, Evrópuvikunni í Pas-
sau, Vestur-Þýzkalandi og
Dbrovnik-tónlistarhátíðinni í
Júgóslavíu.
Árið 1957 hlutu Slóvensku
áttmenningarnir Úreseren-
verðlaunin í viðurkenningar-
skyni fyrir frábær menningar-
afrek, en þau verðlaun veitir
alþýðulýðveldið helztu lista-
og visindamönnutn sínum.
Efnisskrá slóvensku átt-
menninganna eru mótettur og ^
madrigalar frá endurreisnar- b
Og barokktímanum, |)jóðlög ®
frá ýmsum löndum. nsgr^- fe
sálmar, júgóslavnesk þjóðlög j
og verk júgóslávneskra höf- 0
unda.