Þjóðviljinn - 26.07.1966, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVmraN — Þriðáudagur 26. júlí 1966.
Otgefacdi: Sameíningarflolctour alþýdu — SóeíaJistaflokk-
arlxm.
Ritstjórar: Iva* H. Jónsson (áb). Magnús Ejartanæoa,
Sigurður Euðmundsson.
Fréttarxtstjórij Sigurður V. Fiiðþjófsson.
AuglýsingBstj.: Þorva’dur J<*taniiessan.
Simi 17-500 (5 línur). Askriitarverð kr. 105.00 á mánuði. Lausa-
söluverð kr. 5.00.
Alþýðuflokkur í íhuldsklóm
4
A lþýðuflokknum er ekki alveg rótt í íhaldsstjórn-
•^inni og öðru hvoru spretta fram í Alþýðublað-
inu einkennilegar afsökunargreinar, sem ætlað er
ajð sann'færa lesendur blaðsins um að Alþýðuflokk-
urinn hafi aldrei fundið annað eins snjallræði og
það að verða íhaldshækja og gefa |>annig íhald-
inu landsstjórnina um langt árabil. Talsverf munu
þó flokksmennirnir og fylgjendur vantrúaðir á
þann boðskap. Alþýðuflokkurinn gekk að því
verki í upphafi stjórnarsamstarfsins að ráðast á
lífskjörin og m.a. svipta verkamenn þeirri tak-
mörkuðu vernd sem vísitölugreiðslur á kaup voru,
og dýr’tíðin hélt áfram að vaxa þó kaupið breytt-
ist ekki. Þegar svo verkalýðshreyfingin hóf varn-
arbaráttu og náði nokkurri kauphækkun gerðis't
Alþýðuflokkurinn samsekur íhaldinu um hina sví-
virðilegu hefndarráðstöfun nýrrar gengislækk-
unar. Það hefur sjálfsagt verið þægilegt fyrir
Sjálfstæðisflokkinn að geta þurrkað í Emil Jóns-
son, formann Alþýðuflokksins, óvinsældunum af
gerðardómslögum sem sett voru og notuð til að
skerða hlut síldveiðisjómannanna, og eins bröltinu
með bráðabirgðalögin í fyrrasumar, sem síldveiði-
sjómennirnir svöruðu svo eftirminnilega, enda
hrökklaðist þessi ólánsami foringi Alþýðuflokksins
úr embæt'ti sjávarútvegsmálaráðherra við litla
sæmd. Og því mun ekki gleymt þegar ríkisstjóm
íhaldsins og Alþýðuflokksins hugðist berja verka-
lýðshreyfinguna niður með þvingunarlögum
haustið 1963. Komið var að síðasta afgreiðslustigi
málsins á Alþingi, ein umræða eftir af sex, þegar
verkalýðshreyfingunni. og stjórnarandstöðunni á
Alþingi tókst að knýja ríkisstjórnina til undan-
halds svo hætt var við að afgreiða lögin. Þeir at-
burðir urðu ríkiss'tjórn íhaldsins og Alþýðuflokks-
ins lærdómsríkir. Káðherrarnir virtust skilja að
það væri ekki á valdi þeirra að knésetja verkalýðs-
hreyfinguna eða setja hana í skammarkrók í þjóð-
félaginu. Þeir hafa síðan látið sér nægja að beita
einstök verkalýðsfélög og starfsstéttir ofbeldi með
bráðabirgðalögum í tíma og ótíma en ekki lagt til
stórfelldra átaka við verkalýðshreyfinguna.
TTndan'farin ár hefur verkalýðshreyfingin knúið
fram samninga með þeim hæ’tti, að aðalmál-
gögn ríkisstjórnarinnar hafa hvert af öðru neyðzt
til að viðurkenna, að með kjarabótum þeirra samn-
inga væri ekki gefið tilefni til almennra verð-
hækkana. Ráðherrar Alþýðuflokksins og íhaldsins
hafa haft um það fögur orð þegar samningarnir
hafa verið gerðir að standa gegn dýrtíðarflóði og
verðhækkunum. Þau loforð hafa verið rækilega
svikin, og stjórnarflokkarnir meira að segja riðið
á vaðið með meirihlutavaldi í borgarstjórn Reykja-
víkur til að magna nýjar verðhækkanaöldur. Þau
svik voru m.a. harðlega átalin í 1. maí ávarpi
verkalýðshreyfingarinnar í Reykjavík í vor, undir-
rituðu af mönnum úr öllum stjórnmálaflokkum.
Mæíti það enn verða nokkur ábending um hverso
notaleg núverandi ríkisstjórn hefur reynzt verka-
lýðshreyfingunni og hagsmunamálum alþýðu. — s.
Hvaða leiðir eru færar við
sameiningu sveitarfélaga?
■ Eins og getið var í frétt-
um Þjóðviljans á sinum tíma,
kom nefnd sú, sem félagsmála-
ráðherra skipaði hinn 27. maí
sL til að endurskoða skiptingu
landsins í sveitarfélög, saman
til fyrsta fundar fyrir skömmu.
í nefnd þessari eiga sæti eft-
irtaldir menn:
Samkvæmt tilnefningu Sam-
bands íslenzkra sveitarfélaga:
Jónas Guðmundsson formaður
sambandsins, Páll Líndal borg-
arlögmaður og Jón Eiríksson
oddviti Skeiðahrepps.
Eftir tilnefningu Dómarafé-
lags íslands: Ásgeir Pétursson
sýslumaður.
Eftir tilnefningu Alþýðu-
flokksins: Unhar ’ Stefánsson
viðskiptafræðingur.
Eftir tilnefningu Framsókn-
arflokksins: Daníel Ágústínus-
son fyrrv. bæjarstjóri.
Eftir tilnefningu Sjálfstæðis-
flokksins: Jón Árnason alþing-
ismaður.
Eftir tilnefningu Alþýðu-
bandalagsins: Bjarni Þórðarson
bæjarstjóri.
Án tilnefningar: Hjálmar Vil-
hjálmsson ráðuneytisstjóri.
Á fyrsta fundi nefndarinnar
var lögð fram ýtarleg greinar-
gerð, sem formaðurinn, Hjálm-
ar Vilhjálmsson, hefur , samið.
Fer hér á eftir niðurlag grein-
argerðarinnar, þar sem hug-
leiddar eru þær leiðir sém fyr-
ir hendi eru við sameiningu
sveitarfélaganna hér á landi og
drepið á hugsanlega samein-
ingu sýslufélaganna:
Ýmsar leiðir eru vafalaust
fyrir hendí til þess að vinna
að sameiningu sveitarfélaganna
hér á landi. Það er hlutverk
þeirrar nefndar, sem nú hefur
verið skipuð til þess að athuga
þetta mál, að ákveða hvaða
leiðir velja skuli. Hér á eftir
verður minnzt á nokkrar hug-
myndir um starfsaðferðir, sem
e.t.v. mætti reyna að einhverju
leyti.
1. — Með hliðsjón af þróun
þessara mála á Norðurlöndum
virðast einkum tvær leiðir
koma til athugunar:
Önnur leiðin er sú, að fara
þess á leit við sýslumenn
landsins, að þeir athugi þessi
mál, hver í sinni sýslu, og geri
síðan tillögur um breytingar
í samráði við sýslunefndirnar,
eftir að hafa rætt málið ýtar-
lega við hlutaðeigandi sveitar-
stjórnir. Þessar tillögur kæmu
síðan til frekari athugunar í
hinni nýskipuðu nefnd, sem
gerði lokatillögur í málinu til-
ráðuneytisins. Ef lokatillögurn-
ar væru verulega breyttar frá
tíllögum sýslumanna, þyrfti
nefndin að leita umsagnar
hlutaðeigandi sveitarstjórna og
sýslumanna áður en hún skil-
aði tillögum sínum til ráðu-
neytisins.
Hin leiðin er sú, að nefndin
geri bráðabirgðatillögur um
sameiningu sveitarfélaganna í
öllu landinu og sendi þær síð-
an hlutaðeigandi sveitarstjórn-
um, sýslumönnum og sýslu-
nefndum til umsagnar. Að
fengnum þessum umsögnum
og öðrum nauðsynlegum upp-
lýsingum semdi nefndin loka-
tillögur, sem sendar yrðu ráðu-
neytinu.
Hvor leiðin, sem farin yrði,
þyrfti að afla margvíslegra
upplýsinga áður en nokkur til-
laga yrði gerð. Sameining
’ sveitarfélaga verður að byggj-
ast á sameíginlegum hagsmun-
um í atvinnumálum, viðskipta-
málum, heilbrigðismálum,
menningarmálum, framfærslu-
málum o.fl. málum. Auk þess
verður að taka tillit til land-
fræðilegra staðhátta.
Fyrri leiðin hefur þann kost
fram yfir síðarnefndu leiðina,
að ætla verður, að öll upplýs-
ingaöflun gengi fljótar, þar
sem staðháttakúnnugir menn
ættu þá frumkvæði að málinu.
Hinsvegar fylgir sá ókostur
þessari leið, að ekki er kimn-
ugt um afstöðu hinna ýmsu
sýslumanna til höfuðatriða
málsins. Sumir þeirra kynnu
að vera málinu andvígir í meg-
inefnum og mætti þá naumast
vænta jákvæðs árangurs, ef
þeir ættu að hafa frumkvæðið.
Að vísu er ekki á þessu stigi
málsins kunnugt um skoðanir
allra nefndarmanna á grund-
vallarstefnu þessa máls, en
ætla verður að flestir nefndar-
menn álíti rétt að athuga vand-
lega möguleikana á verulegri
breytingu frá því, sem nú er.
Ef nefndin ætti frumkvæði að
tillögu um sameiningu, má
gera ráð fyrir því, að málið
kæmi til rækilegrar athugunar
hvarvetna í landinu. Raunar
væri mögulegt að fara báðar
þessar leiðir þannig, að fyrst<S>
væri leitað tillagna samkvæmt
fyrrnefndu leiðinni, en síðan
tæki nefndin til sinna ráða, ef
engar tillögur bærust úr ein-
hverjum sýslum.
Þeirri spurningu er ósvarað
hvort framkvæma eigi samein-
ingu sveitarfélaganna með
valdboði, ef undirtektir sveitar-
stjórnarmanna reynast meira
eða minna neikvæðar í málinu.
Raunar hefur áður verið að því
vikið, að ólíklegt sé, að lög-
gjafarvaldið hafi jákvæða af-
stöðu til málsins, ef sveitar-
stjórnarmenn leggjast alrnennt
á móti breytingum. Á þessu
stigi málsins virðist varhuga-
vert að gera ráð fyrir samein-
ingu með valdboði. Varðandi
þær tvær leiðir, sem áður var
drepið á, er því ekkert um það
sagt, hvað ráðuneytið gæti gert,
eftir að því hafa borizt loka-
tillögur frá nefndinni, ef hlut-
aðeigandi sveitarfélög hafa tjáð
sig andvíg sameiningu.
2. — Nefnd sú, sem samdi
frumvarp til sveitarstjórnar-
laga þeirra, sem nú gilda (nr.
58/1961)', ritaði öllum sveitar-
stjórnum í landinu bréf og lét
fylgja því spurningalista, sem
nefndin óskaði, að sveitar-
stjórnirnar fylltu út með svör-
um sínum. Meðal annars var
spurt um afstöðuna til þess að
stækka sveitarfélögin með því
að sameina tvö eða fleiri sveit-
arfélög. Þessari spurningu svör-
uðu 139 sveitarstjórnir eða ca.
61%. Þar af svöruðu 100< neit-
andi, eða ca. 44%, 39 svöruðu
játandi eða ca. 17%, 89 sveit-
arstjórnir svöruðu ekki eða ca.
39%. Þær sveitarstjórnir, sem
svöruðu játandi, svöruðu þó
ekki þeirri spurningu, hvaða
sveitarfélög þær teldu rétt að
sameina. Sú skoðanakönnun,
sem néfndin beitti sér fyrir og
nú var drepið á, gaf því ekki
góða raun. I fyrsta lagi var
þátttaka sveitarstjórníinna
fremur léleg, hvort sem það
stafaði af áhugaleysi eða öðr-
um ástæðum. f öðru lagi verð-
ur að játa, að málefni það,
sem hér var að vikið, fékk
vægast sagt mjög daufar undir-
tektir, svo bráðnauðsynlegt sem
það þó var og er. Það virðist
því ekki vænlegt að reyna aðra
slíka skoðanakönnun nú. Það
verður að reyna að leita ann-
arra ráða.
3. — Athugandi væri að
kynna málið og ástæður allar-
vel og rækilega fyrir öllum
sveitarstjórnarmönnum. Slík
kynning gæti farið fram með
skrifum í blöðum, flutningi er-
inda í útvarpi og með fundar-
höldum. Ennfremur kæmi til
álita að senda öllum sveitar-
stjómum ýtarlega greinargerð
um málið og fá svör þeirra við
ákveðnum spurningum um
kjarná málsins.
4. — Hugsanlegt væri e.t.v.
fyrir nefndina að stofna til
undirnefnda fyrir eina eða
fleiri sýslur, þar sem hlutað-
eigandi sýslumenn ættu sæti, og
kanna með þeim hætti hverjir
möguleikar væru á samkomu-
lagi um sameiningu sveitarfé-
laganna í hinum ýmsu sýslum
eða héruðum landsins. Að
sjálfsögðu þyrftu slíkar undir-
nefndir að halda fundi með
hinum ýmsu sveitarstjórnum.
5. — Nefndin gæti reynt að
stofiia til fundarhalda með
sveitarstjórnum þeirra sveitar-
félaga, sem hún álítur vel fall-
in til sameiningar, og leita þar
samþykktar á ályktun um nán-
ari athugun á möguleikum fyr-
ir sameiningu. Þá athugun væri
þá eðlilegt að framkvæma með
þeim hætti, að komið yrði á
fót samstarfsnefnd hlutaðeig-
andi sveitarstjórna með einum
eða tveimur fulltrúum frá
hverju sveitarfélagi. Væri ekki
óeðlilegt, að stjórnskipaða
nefndin legði slíkri samstarfs-
nefnd lið sitt eftir megni og
m.a. með því að leggja henni
til formann. Með svipuðum
hætti og hér var lýst náðu
Danir þeim mikilsverða ár-
angri, sem þeir náðu með
frjálsu samkomulagi sveitarfé-
laga.
Fleiri hugmyndir um starfs-
aðferðir eru vafalaust fyrir
hendi, en hér verður látið Stað-
ar numið að sinni.
Sýslufélögin
Þær röksemdir, sem mæla
með sameiningu sveitarfélag-
anna í því skyni að efla þau,
svo að þau geti betur þjónað
þörfum þegna sinna, eiga að
miklu leyti einnig við um
sýslufélögin. Þau eru lögbund-
ið samband sveitarfélaganna
hvert í sinni sýslu. Af eðlileg-
Framhald á 7. síðu.
LEDURJAKKAR
RÚSKINNSJAKKAR
fyrir herra
fyrir drengi
Verð frá kr. 1690,00
VIDCERÐIR
LEÐURVERKSTÆÐI
ÚLFARS AJLAS0NAR
Bröttugötu 3 B
Sími 24678,
Létt rennur
Qfte&Oó
FÆST í KAUPFÉLÖGUM OG
VERZLUNUM UM LAND ALLT