Þjóðviljinn - 25.09.1966, Qupperneq 6

0 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 25. september lð6fi
— Heyrðu. Myndirðu ekki vera tilleiðan-
legur til að skipta á honum Grána og henni
þessari? Og flissandi ungmeyja er leidd fyrir
góðglaðajn hesteiganda.
— Honum Grána mínum! Kemur ekki til
mála. Ég læt hann Grána minn aldrei. Ekki
fyrir nokkum hlut hvorki á himni eða jörð.
Hann verður innilegur og allt að því við-
kvæmur í röddinni:
— Ég hef alið hann Grána síðan hann var
ekki stærri en svo sem svona og sjáiði bara
hvað hann er fallegur. Hafiði nokkurntíma
séð svona fallegan hest strákar? Horfiði bar-
asta á hann. Sko þetta hérna og þetta héma
og hérna...
Hann klappar hestinum á bóginn og annars-
staðar þar sem við á. Síðan er skenkt af vasa-
pelanum á báða bóga og það er rétt eins og
allir þessir karlar eigi hvert einasta bein í
hver öðrum. — Svo er sungið:
„Það er gaman í Stafnsrétt stundum
að staupa sig fram á nótt,..
Fyrsti hluti safnsins kominn yfir ána og rennur til réttar.
Réttargestir ræðast við — og taka lagið.
Almennt eru Húnvetningar
ekki enn mættir til leika. Þeir
standa yfir fénu uppi i hlíð-
inni, en einn og einn koma þeir
niðureftir, rétt til að líta á
hvernig Skagfirðingum gangi
að vera fullir.
— Þeir eru að koma með
féð! heyrist hrópað. Og mikið
rétt: safnið er allt komið á
hreyfingu út hlíðina. Fremst
fer þéttur hópur og rennur á
allmikiili ferð í stefnu á ár-
gilið innst í dalnum og kind-
urnar innar í hlíðinni síga
einnig í áttina.
En þeir eru ekki að koma
með féð. Þeir eru að missa það
út úr höndunum og nú líða
nokkur spennandi augnablik
niðri á grundunum, meðan allir
hestfærir menn stökkva á bak
hrossum 'sínum og þeysa upp-
eftir til að komast fýrir
strokukindurnar, sem eru laus-
lega áætlaðar 15000 talsins! Og
nú má líta margan frækilegan
sprettinn og það er rétt eins
og maður sé orðinn þátttak-
andi í kúrekamynd og það er
sigað og gelt og bölvað og
jarmað og menn og hundar,
hestar og fé byltast á sviðinu
í einni kös nokkra stund og
skriðan er stöðvuð og féð
refinur aftur til sinna fyrri
haga. Ennþá eru þeir ekki til-
búnir að koma með féð og nú
þarf að fara að öllu með gát.
Safnið er rekið yfir ána, þar
sem hún er nokkuð djúp og
einhverju sinni fyrir allmörg-
um árum var rek'ið of ört út í,
sýo að fjárhópurinn stíflaði
elfina með þeim afleiðngum að
nokkrar kindur fórust. Síðan
er féð rekið í gegnum eins-
konar ttekt út í ána.
Klukkan að verða hálf sex
byrja þeir að reka féð ofan
eftir, og samstundis og þess
verður vart þagna allir söngv-
ar og kveðskapur, en fólkið
kemur sér fyrir uppá> og utan
í barði ofan við réttargrupd-
ina. Og fólkið er komið víða
að. Við sjáum á bílunum að
það er frá Akureyri, úr Skaga-
firði, Reykjavík, Kópavogi og
úr Árnessýsiu. Vegalögreglan
vakir yfir bílstjórunum með
tilliti til brennivínsneyzlu
meðan knaparnir róla meðal
mannfjöldans riðandi í hnakkn-
um
Og féð er komið að ánni. Á
eyrinni undir melbarði halda
menn, hestar og hundar fénu
í þröngri kvi, en á henni ei>
op, sem að ánni snýr og út um
það fara kindurnar í ána. Það
er talsverður buslugangur og
eitt og eit.t lamb hrekst undan
straumnum, en nær bakkanum
allmiklu neðar - en meginhóp-
urinn. Hundarnir sjá um að
koma því í röðina aftur. Síðan
er myndað aðhald að röðinni
alla leið heim í nátthagann. I
hálfa klukkustund. streymir
féð yfir ána og undir lokin má
sjá suma knapana með kind
getur séð á hestunum að þeir
hafi staðið í stórræðum.
Nú er safnazt á girðinguna
og hópurinn mældur augum.
Flestir eru sammála um að
þetta sé með minnsta móti,
minna en í fyrra, en í hitteð-
fyrra var langmest. Kannski
eru þetta ekki nema 12—14
þúsund og nú verður sem fyrr,
að þar sem tveir eða fleiri
Skagfirðingar hittast, hefja
þeir raddaðan söng.
Allt í einu er kempulegur
eða lamb á hnakknefinu reiða
byrði sína yfir ána og sleppa
henni þar. Kindin er kannski
meidd og lambið þreytt. Hvitt
lamb er sett niður á eyrina og
stuggað við því. Það hreyfir
sig ekki úr sporunum, en ein-
blinir upp á hestinn og knap-
ann. Það er að velta því fyrir
sér, hversvegna þessi stóri
hestur og stæðilegi knapi láti
sig muna um að reiða það alla
leið'heim.
Svart gimbrarlamb hleypur á
' móti rekstrinum alla leið að
nærri árkvíslinni, en þar er
kind að brölta upp á bakkann,
en gengur seint. Lambið bíður
á bakkanum þangað til kindin
er komin upp úr. Þá hættir
það að jarma og skokkar létti-
lega á eftir móður sinni með
hinum kindunum.
Og skyndilega er allt búið.
Hundarnir eru orðnir hásir,
mennimir móðir, en enginn
séniver af pottflöskum. Lög-
regluþjónar standa við hverja
gátt og horfa fumlaust og
stillilega á gleðskapinn. í
þeirri sveit er líka margur
garpurinn. Bóndi úr Skagá-
firði sem fyrrum vann sér það
til frægðar að brjota af sér
öll handjárn suður í Krossiy
stendur í aðaldyrunum í lög-
reglubúningi. Hann er löngu
hættur að brjóta handjárn. Og
áður en varir er Björn á
Löngumýri genginn í salinn í
Hrossastóðið rekið yfir ána.
maður í bláum frakka og með
hatt kominn upp á réttarvegg-
inn að skoða kindur og hross.
Allir þekkja Björn Pálsson
bónda á Löngumýri, alþingis-
mann og útgerðarmann. Ein-
hverjir gárungar kalla til hans
upp á vegginn og hafa eflaust
verið að inna hann eftir fram-
gangi bjórmála á íslandi, en
Björn bandar frá sér og sinnir
ekki óþarfahjali.
Leiðin norður dalinn aftur er
löng og þar er margur leggja-
brjóturinn og þarðasprengirinn,
en við komumst klakklaust í
Húnaver þegar Ballið er komið
vel í gang.
Unglingarnir tvista í saln-
um eftir Gautum, sem er gam-
alreynd hljómsveit í Norður-
landskjördæmi vestra. Sumir.af
körlunum framan úr réttinni
eru mættir á reiðbuxum og
svipan stendur upp úr stígvél-
unum, en pelinn upp úr rass-
vasanum. Unglingarnir knsyfa
sama frakkanum og með sama
hattinn á höfðinu, og þarna er
líka strákur úr Skagafirði, sem
Bjöm víkur sér að og spyr
um ætt og uppruna. Strákur
segir til sín, en kveður síðan
ekkí nema sanngjarnt áð Bjþrn
segi honum einhver deili á
sjálfum sér.
— Ég heiti Björn Pálsson.
— Nú já. Engu er ég nær
fyrir það, segir strákur.
— Ætlar þú að segja mér
að þú kannist ekki vð Björn
á Löngumýri? hváir Biörn
hissa svo um munar.
Þá rankar strákur við sér og
kveður það muni vera þann
sama og lét í minni pokann
.fyrir Rágnari Arnalds á kosn-
ingafundum.
Björn verður fár við þessa
frégn og segir að Ragnar hafi
logið öllu á sig, en það mætti
séra Gunnar greyið eiga, að
hann lygi ekki nema í Öðru
hverju orði. Strákur kvað hann
varla mann til að standa við
slík stóryrði, en Björn fór burt
í fússi. Sem nú Bjöm hverfur
í mannhafið, horfir strákur á
eftir honum 'hugsi,*en áéfir
síðan upp úr eins mapns
hljóði:
. — Skýrleiksmaðu»;>iJBiÖRSu.vá
Löngumýri.'Hann mismælir sig
ef hann segir ‘satt!
En það eru ekki nema úr-
valsmenn, sem verða að þjóð-
sagnapersónum í lifanda lífi og
einn af þeim er Björn á
Löngumýri. Við skulum enda
þennan þátt um Stafnsrétt rrfeð
einni smásögu af honum:
Þegar Björn h'óf útgerð fyr-
ir nokkrum árum og hafði lát-
ið smíða sér bát á Akureyri,
varð honum það fyrst fyrir að
hringja í netagerðarmann á
Qalvík og spyrjast fyrir um
síldarnót. Netagerðarmaðurinn
svaraði því til að hann ætti
nót á lager. Björn spyr hvað
hún sé stór. Hinn svarar að
hún sé 45 faðma djúp og 160
faðma löng. „Ertu frá þér
maður“ segir þá Bjöm í sím-
ann. „Það er ekki til svona
langt hús á Skagaströpd.“
Og til þeás að tvær sögur
um nútíma búskaparhátt á
Skagaströnd týnist ekki frám-
tiðinni skulu þær fljóta með
sem einskonar eftírmáli:
Tveir menn höfðu félágsbú
um eina mjólkurkú, en svo
kom að því að þeir þurftu'að
gefa yfirvöldunum lahdbúnáð-
arskýrslu. Kom þá I ljós að
annaf kýreigandinn hafði
slátrað sínum eignarhluta, en
hinn hélt áfram að selja mjólk
úr sínum helming eftir sem
áður!
Maður nokkur þar í plássi
átti nokkrar • hænúr, sem voru
teknar að gerast rosknar og að
mestu hættar að verpa. Hann
gerir þær allar höfðinu styttri,
en kaupir ungan og frískan
hana- í staðinn og selur nú
fleiri egg en nokkru sinni fyrr.
Þetta þótti að vonum undar-
legt, en við rannsókn kom í
ljós að varphænur nágrann-
anna sóttu mjög í girðinguna
til hanans og urpu þar eins
og fara gerði. Hanaeigandinn
var þá tekinn tali og beðinn
að gera ráðstafanir til að þessu
héldi ekki áfram, en hann
svarar: „Mér kerriur þetta ekk-
ert við. Þið skuluð sjálfir
passa ykkar hænur!"
4 ..
, Greírs og
myndir: Grétar
Ocfdsson
En Stafnsrétt er fremst í
Svartárdal í Húnaþingi, þar
sem vegurinn endar og fjöllin
'taka við og réttin sú er mest
rómuð norðan heiða, því þar
koma Skagfirðingar og Hún-
vetningar saman og þykir báð-
um tilefni til nokkurs fagn-
aðar.
Meðan gantazt er við hinn
hestglaða Skagfirðing og reynt
með öllum tiltækum ráðum að
losa hann við góðhrossið
Grána, hneggjar það sem eftir
er af' stóðinu inni í réttinni.
Mest af því hefur verið rekið
heim. en fjársafnið breiðir úr
sér í hlíðinni inn af dalnum.
Bráðum verður farið að reka
það í nátthagann, sem er stórt
afgirt svæði áfast sjálfri rétt-
inni. Ekki verður dregið sund-
ur fyrr en á morgun, en
gangamennirnir liggja hér við
í nótt, í tjöldum og torfbyrgi.
Það verður glaumur og gleði
og skáldfákurinn þaninn eins
og Bakkus frekast leyfir. í
kvöld verður bali í Húnaveri.
Og annar kátur Skagfirðing-
ur gengur um meðal manna
og flytur þeim kvæði, sem
hann hafði ort til forna. Það
er ævinlega sama kvæðið, eins-
konar stæling á frægu dægur-
ljóði um „mærina frá Mexíkó"
sem í meðförum skagfirzkrar
glettni verður að „merinni frá
Miklabæ". Það er mikð kvæði.
en eigi tókst mér að nema það
á svo skömmum tíma.
Það er talað um að féð fari
að renna að réttinni klukkan
fimm og skagfirzkir söngmenn
og æringjar hnappa sig. á
grundinni og taka lagið milli
þess, sem þeir lyfta pelunum.
„Höldum gleðí hátt á loft ...“
og „Nú er hlátur nývakinn
blandast ni^inum í Svartá, sem
er hógværðin sjálf þarna fram
frá.
er gaman í Stafnsré