Þjóðviljinn - 08.12.1966, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 8. desember 1966 — ÞJÓÐVILJIOTí — SlÐA J

\N |ÍS*< v * \w* v. .......... s-»N-'xyf ;

'ÍSx:x:x
:: x:::;

; : :x::'i:
* - rr°-í>'i
■ • -................................
,

ÍSÍÍWS
Minnismerkið á Tien-An-men torgi yfir þá sem féllu í kínversku alþýðubylfingunni.
Fulltrúar frá Afríkuríkinu Malí við hátíðahöldin í Peking,
Eftir
Sigurð
Róbertsson
Önnur grein
kínverska alþýðulýðveldið, sem
að flatarmáli er nokkum veg-
inn jafnstórt allri Evrópu og
íbúafjöldinn fimmti hluti mann-
kynsins, og enda þótt tíminn
sé nýttur til þess ítrasta kem-
ur það auðvitað á daginn að
þessum mánuði liðnum, að óska.
listfnn sem ekki reyndist unnt
að íullnægja var enn ærið lang-
ur.
Það þarf ekki margra daga
dvöl í Kína til að verða það
ljóst, að þar verður fátt eða
ekkert mælt á vestræna stiku.
Til að botna eitthvað í því
sein. þar, ber fyrir augu
eyru manns af vesturhelmingi
jarðar, er þjóðráð áður en hald-
ið er að heiman, að stinga
hleypidómum og fyriííram
skoðunum um landið bak við
bambustjaldið ofaní poka og
koma honum fyrir í geymslu
uppi á háalofti eða niðri í kjall-
ara. Hafurtask af því tagi verð-
ur aðkomumanninum aldrei
annað en fjötur um fót í Kína.
Skilningur á því sem þar er að
gerast á þessu herrans ári 1966
fæst því aðeins að litið sé
undir hönd kínversku þjóðar-
innar sjálfrar, líta þaðan kín-
verskt mannlíf í fortíð og nú-
tí$ hennar eigin augum, skilja
það hennar eigin skilningi,
leggja eyrað að æðaslætti þess-
arar voldugu þjóðar, sem á sér
lengri og samfelldari sögu ;en
aðfar þjóðir heims, og hefur
afrekað það stórvirki að byggja
upp nýtt þjóðskipulag á rúst-
um blóðugrar fortíðar, .þjóð-
skipulag sem enn hefur var1
slitið barnsskónum.
Eins og að líkum lætur er
það margt í Kína, sem hlýtur
að valda borgaralegu heilabúi
nokkrum höfuðverk. Hug-
mjTidaheimur kínversku þjóð-
arinnar, lífsskoðanir. erfðir og
venjur, mat á tímanlegum og
andlegum verðmætum, trúar-
og siðgæðishugmyndir, allt er
þetta næsta annarlegt og fram-
andi evrópskum litnesjamönn-
um, en KínVerjum sjálfum eðli-
legt og sjálfsagt og sumt runn-
ið þeim i merg og blóð langt
aftan úr öldum. Margt stang-
ast að sjálfsögðu á við nútim-
ann í þessu unga sósíalska
þjóðskipulagj. Svo fjarstæðu-
kennt sem það kann að virð-
ast verður vart þverfótað í
Kína fyrir þeim staðreyndum.
að gestarínn stendur hvarvetna
samtimis rrteð annan fótinn
í. nútímatækni og vísindalegri
mennt sem fullkomnust má
verða, en hinn aftur í tvö þús-
und ára forneskju.
Það gefur því auga leið að
á einum mánuði verður ekki
komizt að öTlum sannleika um
Einn fyrsta daginn okkar í
Peking heimsóttum við Bylt-
ingarsafnið. Þar er til sýnis
rösklega hundrað ára kafli úr
kínverskri sögu frá því langt
jafnlengdar þeirri tuttugustu.
Þar er rakin sága ósigra, niður-
lægingar og smánar, saga arð-
ráns og ofbeldis hvítra manna,
saga hungurs og kúgunar, saga
innbyrðis sundrungar og of-
boðslegra blóðsúthellinga, saga
fórna og hetjuskapar, allt fram
til þess er kínverskri bændaal-
þýðu og verkalýð undir forystu
Maó Tze-tilngs, tókst að vinna
endanlegan sigur og stofna Kín-
verska alþýðulýðveldið 1. októ-
ber 1949.
Við skoðuðum þar fótjárnin
sem hlekkjuðu kínversk börn
við verksmiðjuvélarnar, sem
mólu gull í vasa vestrænna fjár-
plpgsmanna fram á tuttugustu
öld, sviþúrnar sem voru látnar
ríða um bök þeirra sem ekki
sýndu tilhlýðilega auðsveipni
eða skiluðu húsbændum sín-
um ekki tilskildum arði,. og
hvarvetna blasir þarna við
augum hetjusaga þrautpíndrar
alþýðu, sem lengi vel átti hnef-
ann einan að vopni gegn stáli
og blýi hvíta mannsins. í þess-
um sölum stendur maður and-
spænis þeim rökum, sem Kín-
verska alþýðulýðveldið er
sprottið uppaf, og án þeirra
væri erfitt um vik að líta nú-®-
tímann í Kíná réttum augum.
Við höldum lengra aftur í
aldir og heimsækjum gömlu
keisarahallirnar sem virðist
haldið við af mikilli alúð og
nostursemi. Hæsta og iburðar-
mesta pagóðan með hásæti keis-
aranna ber nafnið: Hof hins
liimneska samhljóms. Hásætið
sjálft sagt úr skíra gulli en
súlur klæddar gullplötum með
fágætlega listfengum útskurði.
Um aldaraðir hefur í Kína
verið litið upp til þeirra sem
þetta sæti skipuðu, eins og þeir
væru af guðum bornir. Svo ó-
jarðneskir urðu þeir að vera,
að það var alvarleg saurgun
á guðdómi þeirra ef þeir kom-
ust i snertingu við jörð og voru
því ætíð bornir. Margir þessara
vesalinga* lærðu því ekki að
ganga eins og venjulegt fólk.
Við göngum um salí þar sem
og-,n fyrir miðja nítjándu öldina til
drottningar þeirra undu sér við
skartgripi sína, sem að magni
og íburði verður aðeins jafnað
við ævintýralegustu frásagnir
Þúsund og einnar nætur. Við
reikum um garða þar sem slút-
andi grátviður jaðrar vötn og
tjarnir, blóm anga, en æva-
fornar pagóður blunda enn
Þyrnirósarsveíni inn á milli
trjánna. Um aldaraðir hefur
allt þetta hverfi verið bann-
svæði öðrum en þeim sem voru
í einhverjum tengslum við
keisarahirðina, auk þeirra sem
af illri nauðsyn varð að bjarg-
ast við til að vinna hin óæðri
störf, því það er einu sinni svo
að jafnvél búrekstur guðlegr-
ar forsjónar blessast ekki án
þeirra litilmótlegu. Til skamms
tíma töldust þeir síðarnefndu
þó ekki tilheyra mannlegu sam-
félagi í Kína. En nú er öldin
önnur. Múrarnir sem lykja um
þetta gamla bannsvæði standa
enn, en hlið þeirra hafa verið
opnuð upp á gátt, og nú er kín-
versk alþýða frjáls að því að
ganga þar um sali og trjágöng
á vit fortíðarinnar.
En við erum ekki komnir til
Kína til að setjast þar ^að aft-
ur í öldum. Nútíminn kallar á
og þessa dagana er hann tölu-
vert fyrirferðarmikill og hávær
í Peking. ,
Það verður ekki um það
villzt aí> stórhátíð er á næsta
leiti. Geysilegur manngrúi hef-
ur þyrpzt til borgarinnar víðs-
vegar að úr. landinu, bæði til
að taka beinan þátt í hátíða-
höldunum og svo til að sjá og
heyra það sem fram íer. Allir
eiga þó fyrst og fremst eiha
ósk sameiginlega: að sjá Maó
formann eigin augum. Sá Kín-
verji sem hefur litið leiðtoga
sinn í eigin persónu, ég tala nú
ekki um ef hann hefur verið
svo stálheppinn að fá að taka
í höndina á honum, stækkar
ekki aðeins í eiginaugum, held-
ur og allra þeirra sem enn eiga
það eftir. Eftirvæntingin ligg-
ur allstaðar í loftinu. Syngj-
andi og fagnandi manngrúinn
fyllir göturnar. Hvarvetna hóp-
göngur, svo það er oít næsta
tafsamt að koma leiðar sinn-
ar. Á Tien-An-men torginu and-
spænis Hliði hins himneska
friðar eru alltaf tögir þúsunda
af ungu fólki að æía undir há-
tíðahöldin. Þeir eru áreiðan-
lega margir sem sofa lítið þessa
siðustu viku fyrir aímæli Kín-
verska alþýðulýðveldisins.
Kvöldið fyrir bj'ltingarafmæl-
ið bauð Sjú-En-laj öllum er-
lendum gestum og sérlegum
sendinefndum frá fjarlægari
landshlutum til veizlu í Al-
þýðuhöllinni. í þeim húsakynn-
um er ærið hátt til lofts og
vítt til veggja. í borðsalnum
sátu fimm þúsund manns að
snæðingi samtímis og var hæfi-
lega rúmt um alla. Gestgjafi
okkar ílutti þar stutta og sköru-
lega ræðu, þar sem hann með-
al annars bar mikið lof á
Rauðu varðliðana fyrir skelegga
forgöngu þeirra í Menningar-
byltingunni. Fjölmennur kór
rauðra varðliða söng bylting-
ar- og menningarsöngva. Kín-
verjar eru söngelskir og radd-
menn með ágætum og áttum
við eftir að fá það betur stað-
fest áður en dvöl okkar lauk
í landinu.
Kínverjar virðast hafa litl-
ar mætur á löngum veizlum, og
þarf þó enginn að hverfa þar
frá veizluborði með léttan
maga, því rausnarlega er bor-
ið á borð. Ágæt vín voru borin
með mat, en Kínverjar eru lé-
legir drykkjumenn á okkar
vísu. Virtist mér sjaldan lækka
í glasi þeirra þótt oft væri
skálað. Allt var til reiðu þeg-
,Me& köldu bioöi'
Isafoldarprentsmiðja hf. hef-
ur gefið út á íslenzku fræga
bók, ,,Með köldu . blóði“ eftir
Triiman Capote, kunnan banda-
rískan rithöfund.
Bók þessi, sem nefnist á
enskunni ,,In cold Blood“, kom
út á síðasta ári og vakti þá
þegar geysilaga athygli- Var
bókin brátt gefin út í stórum
ui plögum víða um heim.
1 bók sinni lýsir Capote
morði, sem framið var í af-
skekktu bændabýli' í Kansas-
fýlki í Bandaríkjunum á árinu
1959; þar voru tveir ungir af-
brotamerm að verki og myrtu
hjón og tvö börn þeirra. ATkir
efniviður bókarinnar, sem ekki
á rót sína að rekja til eigin at-
hugana, er anna<ð hvort fenginn
í opinberum hcimiMum eða er
árangur af samtölwm við þá
menn, sem um er fjailað, yfir-
leitt áran@»r margta samteda
ar gestirnir settust að borðum
og þjónusta öll ágætlega lip-
ur. Þessu myndarlega borð-
haldi var lokið á tæpum hálf-
um öðrum klukkutíma og þá
haldið heim í háttinn, því árla
skyldi risið úr rekkju að
morgni.
Frá hótelinu þar sem við
bjuggum er drjúgur spölur að
Hliði hins himneska friðar
þótt ekið sé beinustu leið, en
árla morguns 1. október tók
það óvenjulangan tíma að kom-
ast á áfangastað. Breiðgatan
sem gangan mikla átti að fara
eftir, var lokuð allri umferð.
svo við urðum að leggja lykkju
á leið okkar. Geysimikill mann-
fjöldi var á götunum, svo bíla-
lestin mjakaðist rétt áfram og
greiddi þó lögregla pg rauðir
varðliðar úr umferðáröngþveit-
inu eíl'ir •beztú-' föngum.
Klukkan 'var að ganga tíu,
er við tóklim ðkkur stöðu á
áhorfendapöllunum sem ætlað-
ir eru erlendum gestum og
fylgdarliði þeirra. Örskammt
frá okkur, á svölunum yfir
sjálfum innganginum standa
forystumenn kínversku þjóðar-
ihnar nú eins og endranær á
hátíðum og tyllidögum, ásamt
virðingargestum, erlendum og
innlendum. Af pöllunum er
ágætt útsýni yfir breiðgötuna
á alllöngum kafla og torgið
handan hennar, en þetta fræga
torg er stærst sinnar tegundar
í heimi. Öðrum megin þess ris
Alþýðuhöllin'' en hinum megin
Byltingarsafnið, hvorttveggja
risastórar byggingar og • þó
meiri að flatarmáli en hæð. Á
torginu sjálfu gnæfir steinsúla
ein mikil, er hún reist til minn-
ingar um þá sem féllu fyrir
málstað þjóðarinnar ’ og sósíal-
ismans í kínversku alþýðubylt-
ingunni.
Báðum megin götunnar
slanda hermenn í þéttri röð
til að bægja áhorfendum frá
götunni- Vopnlausir eru þeir, en
í litlu neti við beltið geyma
þeir þitann sinn og tebrúsa.
Handan götunnar sér hvergi í
auðan blett. Torgið er sam-
fellt blómahaf yfir að líta, ber
mest á bláum, rauðum og bleik-
um litum. Á miðju torginu
tákna litirnir stafi, sem þeir
einir geta ráðið fram úr sem
læsir eru á kínversku. Allan
daginn eru sífelldar litaskipt-
ingar og er þeim stjórnað með
mérkjaflöggum á háum stöng-
um. Þetta víðáttumikla blóma-
haf er borið uppi af lifandi
fólki sem lætur sig ekki muna
um a|5 standa þarna nær því
hálfan sólarhring. Okkur er
sagt að á torginu sjálfu sé um
ein miljón manns og blöskrar
Kinverjum ekki sú tala. í lofti
svífur urmull loftbelgja í öll-
um regnbogans litum, én niður
úr þeim hanga langir borðar
með áletrunum þar sem Kína,
Kommúnistaflokkurinn og Maó
formaður eru hylltir ákaflega
og var hlutur þess síðastnefnda
ríflegastur.
Klukkan tiu fyrir hádegi hóf-
ust hátíðahöldin með hljómlist
og ræðuhöldum. Aðálræðu
dagsins flutti Lin Piao land-
varnaráðherra, en hann ,er nú
það sem Kínverjar kalla: næsti
vopnabróðir og arftaki Maó
Tze-túngs. Veittist hann hart
að bandarískum heimsvalda-
sinnum og rússnesk Vndurskoð-
unarstefna fékk einnig sinn
skammt. Seinna fréttum við
að nokkrum fulltrúum frá
sósíalistarikjunum hefði verið
óvært undir ræðu hans og
dregið sig í hlé. Á eftir ræðu
hans vor.u nokkur ávörp frá
erlendum fulltrúum og þjóðern-
isminnihlutum innan Kína. í
hvert sinn sem hlé varð á ræðu-
höldum létu öflugar hljómsveit-
ir og kórar til sín heyra. Kín-
verjar eiga mikið af fallegri
þjóðlegri tónlist, en af því sem
flutt var þennan dag eru mér
minnisstæðust tvö undurfögur
tíbetsk þjóðlög.
Þegar klukkan átti eftir
fimmtán mínútur í ellefu var
ræðuhöldum lokið og hófst þá
Gangan mikla. í fylkingar-
brjósti gengu sveitir úr Rauða
hernum kínverska og síðan
sveitir úr Alþýðuhernum og
Rauðir varðliðar. Báru þessar
sveitir létt handvopn og var
það sá eini vopnabúnaður sem
Framhald á 9- síðu.
á alUöngum tíma<, segir höf-
undur-
KaflaHeíti í bókiitni eru
þeeeiB !• feeir síAiaéo, sem þaw
sáu á lífi. II. Óþekktir menn.
III- Svar. IV. Hornið-
I útgáfu ísafoldar er bókin
308 siður. Hersteinn • Pálsson