Þjóðviljinn - 04.03.1967, Qupperneq 5

Ijaugardagur 4. marz 1967 — ÞJÓÐVTUTNN — SÍÐA §
Skemmtileg bók um Nordahl Grieg: 5
Eitt vil ég ekki verða: misheppn-
að skáld við kaff ihússborð í Osló
Allir íslendingar þekkja Nor-
dahl Grieg, sem líklega hef-
ur orðið ástsælli hérlendis en
nokkurt annað erlent skáld
okkar aldar. En xærri munu
kannast við bróður hans, Har-
ald, sem þó hefur komið mjög
mikið við sögu í norsku menn-
ingarlífi, ekki sízt sem for-
stjóri norska Gyldendalforlags-
ins.
Harald Grieg hefur skrifað
bók um bróður sinn, sem hef-
ur hlotið hlýlega dóma: þar
gerir hann á svofelldan hátt
grein fyrir því sem var líkt
með þeim bræðrum og þvi
sem á milli bar:
„Lífsbraut okkar Nordahls
var að mörgu leyti mjög svip-
uð. Við gengum í skóla, að
loknu stúdentsprófi stunduðum
við svipað nám (ensku og sögu).
Síðan vorum við báðir um
nokkurra ára skeið blaðamenn
við sama blað þar til við báð-
ir gáfum okkur að bókmennta-
starfi.
En þar með er líkingunni
lokið.
Þegar ég lét tæla mig gegn
betri vilja til að gerast litgef-
andi reyndist hann trúr köllun
sinni og gerðist skáld. Vöxtur
íorlagsins varð til þess að mér
voru sköpuð örugg tilveruskil-
yrði, cg eignaðist fjölskyldu,
viilu í Slemdal og sumarbústað
í Sörland.
Nordahl bjó hins vegar við
öryggisleysi alla ævi, þrátt fyr-
ir mikil afköst, stór upplög og
velgengni í leikhúsi, næstum
því aldrei laus við áhyggjur
af efnahag og án þess að eiga
sér trausta höfn í heimili.
Þegar hann þróaðist í bylt-
ingarátt var ég á góðri leið
með að verða ef ekki góðborg-
ari þá a.m.k. nokkurskonar
máttarstólpi í þjóðfélaginu“.
★
Harald Grieg segir skemmti-
lega frá því hvernig hann
gerðist óforvandisk forstjóri
Gyldendals og um nána sam-
vinnu við Nordahl um aðskilj-
anleg handrit. Hvað eftir ann-
að spáir Nordahl því að „þessa
bók prentnr þú víst ekki“ og
alltaf íær hann sama svarið:
„Þú veizt að ég prenta með
ánægju allt sem þú skrifar".
Nordahl Grieg fær dálitla efna-
hagslega aðstoð frá íorlaginu
með að þýða fyrir það — í
Rússlandi situr hann tit að
mynda og þýðir Jack London
og segir þá andvarpandi um
hann í bréfi:
„Jack er tvímælalaust versti
rithöfundur heimsins. Mikið
verð ég kátur þegar ég er bú-
inn að ganga milli bols og höf-
uðs á honum og get byrjað að
bolnskafa sjálfan mig til að
finna eitfhvað til að skrifa
um. Ég held ég skrifi skáld-
sögu næst, þótt fuglarnir megi
vita um hvað hún vorður“.
En íyrst varð Nordahl að
vinna fyrir sér með blaða-
mennsku og því verður ekki
neitað að hann var stórtækur
á því sviði. í sambandi við
írumsýningu á Heilagri Jó-
hönnu Bernards Shaw fer hann
til London, tekst að ná viðtali
við Kipling sama kvöld. símar
greinargerðina til Osló, flýgur
til Berlínar og sér þar sama
verk í þýzkri sviðssetningu,

UNDIR ÞESSU MERKI MUNTU SIGUR FÁ
Einhver frægasta fréttamynd síftari heimsstyrjaldarinnar sýnir bandaríska hcrmenn skjóta upp
fána lamds sins á hátindi eyjarinnar Iwo Jima — en hún var tekin eftir harða bardaga og mikið
mannfall. Og þarfnast myndin scm hér er birt ckki nánari útskýringa á því hvað ljósmyndari sá
er að fara sem hefur skipt um fána . • .

þaðan áfram til Kaupmanna-
hafnar og talar við Johannes
V. Jensen síðla dags áður en
hann þriðja kvöldið í röð sér
leikrit Shaws — á dönsku.
★
Nordahl Grieg var að vísu
haldinn ferðasótt — en
samt: frumsýningar þrjú kvöld
i röð — í London, Berlín og
Kaupmannahöfn! Ungur stúd-
ent fór hann til Oxford og eru
þaðan mörg bréf, um skeið var
hann sjómaður á kaupskipaflot-
anum, samanber „Skipið sigl-
ir sinn sjó“, þar sem gerð er
grein fyrir mörgum sterkum
áhrifum. Síðar fór hann um
alla Evrópu. Stutta stund dvaldi
hann í Kína.
„Röð af gleymdum inniskóm,
náttfötum og rakáhöldum varða
leið mína“, skrifar hann í bréfi.
Einn af kostum bókar Har-
alds Griegs er sá að hann hef-
ur alltaf tök á að koma að
frábærlega góðu og lifandi efni
úr bréfum. Nordahl Grieg var
bréfritari af guðs náð og sjálf-
um þótti honum fátt betra en
að fá póst: „Já, póstur er salt
lífsins, ég lifi á hverju bréfi
nákvæmlega þrjá daga, ég tek
það með mér og les það á veit-
ingahúsum, já það er gott að
geta tekið það upp, þegar aðr-
ir skemmta sér helzt til vel,
og manni finnst maður sé dá-
lítið einmana. Ég hlakka oft
til að koma heim en fyrst verð
ég að berja dálítið í borðið
meðan ég er frjáls til barsmíða.
Því sé það nokkuð sem ég
vil ekki verða þé er það mis-
heppnað skáld við kaffihúss-
borð í Oslo. Bankaðu bara í
borðið það. — það veitist svo
létt, svo létt“.
★
Eftir miklar ófarir leíkritsins
„Atlanzhafið“, sam reyndar
tók ekki á neinn hátt kjarkinn
frá Nordahl Grieg, fékk hann
bréf, sem hann gat lifað á
miklu lengur en í þrjá daga.
Það var frá Hamsun sem hann
mat mest norskra skálda: „Ég
hef beðið dögum og vikum
saman með að skrifa þessar lín-
ur til að fá tíma til að skrifa
eitthvað það sem mér fyndist
fullnægjandi — en nú þakka
ég yður blátt áfram fyrir leik-
rit yðar. Ég er ekki leikhús-
maður, en mér finnst að þér
hafið allra heima leiksviðsgáf-
ur — ég hef lesið það sem
sögu. Það er að sjálfsögðu of
óróafullt, en það er einmitt
Framhald á 7. síðu.
tPOSYDILtL
Nokkur orð vegna Listavökunnar
Listavaka Samtaka hernáms-
andstæðinga hefur sætt
ánægjulegum tíðindum —
eins og hliðstætt frumkvæði
af hálfu samtakanna áður.
Og líklega enn betri, tíðind-
um: það sem gert hefur verið
er vel gert.
Það var til að mynda ekki
ónýtt að sjá eins vandlega
um Bertolt Brecht fjallað og
á sýningum þeim sem Erling-
ur E. Halldórsson hefur stað-
ið fyrir í Lindarbæ. Það voru
að vísu ekki fluttir nema þrír
þættir úr „Ótta og eymd
Þriðja ríkisins", vitanlega
vildu menn gjarnan fleiri. En
þeir voru vel valdir. Ég sá
því einhversstaðar hreyft, að
það væri út í hött á okkar
dögum að flytja verk sem
samin voru og stefnt gegn
nazisma Hitlers — hanr. sé
búinn að vera og ádeilan lifi
ekki tileínið. Það heyrist
stundum. En mikið er þetta
einkennileg hugsun. Hitlers-
Þýzkaland er að vísu horfið,
en vissulega hlýtur mannlegt
hlutskipti í slíku ríki að halda
áfram að vera mikilsháttar
verkefni: einmitt þar birt-
ast ýmsar þær aðstæður á
djöfullega skýran hátt sem
annarsstaðar birtast í mild-
ara formi og óljósara.
Það er líka ánægjulegt að
kvikmyndin var með — gott
væri ef sú staðreynd reyndist
merki um að sú tilhneiging
menntamanna og lista að
skipa þessari áhrifamestu list-
grein í óæðri sess, sé á þrot-
um. Sá veikleiki hefur sann-
arlega valdið nógu tjóni nú
þegar.
„Ljóðastund með tónlistar-
ívafi“ var flutt á sunnudag-
inn var. Það var tilraun sem
heppnaðist: hefð og nýjung,
kyrrð og ólga, friðsæld og
uggur á válegri tíð — þessar
andstæður fléttuðust saman
með sannarlega áhrifamiklum
hætti. Þetta form býr yfir
miklum möguleikum: það
virðist vel til þess fallið að
gera skáldum og tónsmiðum
auðveldara að koma því á
framfæri sem þeir fást við,
innan þess geta þeir sótt
nokkurn styrk hverjir til ann-
ars til að brjóta niður tregðu
áheyrenda. — Þessi „ljóða-
stund“ er meðal þess sem
flutt verður í lok listavöku
nú á sunnudaginn.
Listavaka er ágæt hugmynd
— en um leið er augljóst,
að það er ýmsum annmörk-
um háð að efna til fjölþættr-
ar menningarstarfsemi stutt-
an tíma, einu sinni á ári eða
jafnvel sjaldnar, það fer allt-
of mikil orka í að reyna að
kalla aftur saman áhorfend-
ur og áheyrendur, láta þá
vita af því hvað er á seyði.
Listavaka eignast ekki „sitt
públikum“.
Sú reynsla sem hefur þeg-
ar fengizt af starfsemi sem
þessari sýnir bæði möguleika
og nauðsyn þess að komið
verði á fót samtökum mennta-
manna og lista með róttæk
viðhorf í þjóðfélags- og menn-
ingarmálum til að skipuleggja
margþætta menningarstarf-
semi og kynningar í ýmsum
greinum, Bókmenntir og tón-
list. Kvikmyndir og leiksýn-
ingar. Umræður. Reglubundin
dagskrá a.m.k. alla vetrar-
mánuðina. Og með föstum
samastað.
A. 6.